ახლო აღმოსავლეთში ამერიკის გავლენის მკვეთრი ზრდა, საუდის არაბეთის გეოსტრატეგიული პოზიციის შეცვლა და არაბეთის გაერთიანებული ემირატების ტრილიონიანი საინვესტიციო პაკეტები უცილობლად აისახება სამხრეთ კავკასიაზე, რაც რეგიონს ფარული კონკურენციის ასპარეზად აქცევს. ამ ფონზე საქართველო იმ უჩვეულო პროცესების კომბინაციაში ექცევა, რომელიც საზოგადოების ფართო დისკუსიის საგანი ჯერ არ გამხდარა. იმაზე, თუ რა იმალება „არაბული ინვესტიციის” უკან, რა როლს თამაშობს ამაში აშშ და რატომ მიუახლოვდა საქართველო მსხვილი ტრანსფორმაციის ზღურბლს სათანადო დამცავი მექანიზმების გარეშე, ამაზე ქართველ პოლიტოლოგ დიმიტრი ლორთქიფანიძესთან ვისაუბრებთ.
– დიმიტრი, რატომ შეუძლია აშშ–საუდის არაბეთის კავშირს სამხრეთ კავკასიაში ძალთა ბალანსის შეცვლა?
– იმიტომ, რომ არაბულ კაპიტალთან ეკონომიკური, ფინანსური და სტრატეგიული პარტნიორობით ვაშინგტონი ახლო აღმოსავლეთის კონტროლის ახალ საფეხურზე გადადის. აშშ კავკასიას დიდი ახლო აღმოსავლეთის გაგრძელებლად და არა დამოუკიდებელ გეოპოლიტიკურ ერთეულად განიხილავს. რაც იმას ნიშნავს, რომ ამერიკულ პოლიტიკას ჩვენს რეგიონზეც მმართველობის იგივე არქიტექტურა გადმოაქვს, რასაც ახლო აღმოსავლეთში ახორციელებს: სემიტურ ეთნიკურ ელიტებზე გათვლა, მათი კაპიტალის მხარდაჭერა და მათი საინვესტიციო ნაკადების გავლენის ინსტრუმენტად გამოყენება. როდესაც არაბული ინვესტიციები შემოდის საქართველოში, მათ არა მხოლოდ ფინანსები, არამედ, შიგ ჩაშენებული ამერიკული ინტერესების ვექტორიც შემოაქვთ. ეს თამაშის ის ნაწილია, რომელსაც საზოგადოებას არავინ უხსნის. ჩვენ თვალს ვადევნებთ არა ფინანსურ პროექტებს, არამედ პროცესს, როდესაც აშშ, მისთვის სანდო კაპიტალის მეშვეობით, კაპიტალის მიმღებ ქვეყანაში მისი გრძელვადიანი პოლიტიკის ლოჯისტიკის ფორმირების პროცესს იწყებს და რომელსაც ამ ქვეყნის სოციალური რეალობის შეცვლა ძალუძს.
– თქვენ სამხრეთ კავკასიას „ოაზისს” უწოდებთ. რა დგას ამ მეტაფორის უკან?
– სამხრეთ კავკასია, გიგანტური უდაბნოს სივრცეებით, სირიიდან და ერაყიდან საუდის არაბეთის უდაბნოებით გარშემორტყმულ ფართობებთან შედარებით, „ოაზისს” ნამდვილად გვაგონებს. რეგიონის უმთავრესი რესურსი წყალია, რაც ამ ტერიტორიას მომავალი კონფლიქტების არენად აქცევს. წყალი აქ იმაზე მეტია, ვიდრე დიდი ახლო აღმოსავლეთის ბევრ ზონაში. ეს ფაქტი, გლობალური მოთამაშეების თვალში ამ რეგიონის ფასს კიდევ უფრო ზრდის. ჩვენი წყალი უცილობლად გახდება ზეწოლის, ვაჭრობისა და მასზე სტრატეგიული კონტროლის საგანი. კავკასია სულ უფრო ხშირად იქნება განხილული, როგორც გარე აქტორების რესურსების უსაფრთხოების პლაცდარმი. ეს ახალი სახის ტურბულენტობის წინაპირობას ქმნის, რომლის მიმართაც სახელმწიფო უსაფრთხოების სისტემა ჯერ მზად არ არის.
– რა წარმოადგენს საქართველოს უსაფრთხოების მთავარ პრობლემას ახალი საინვესტიციო ზეწოლის პირობებში?
– პრობლემა მდგომარეობს იმაში, რომ საქართველოს მისი თავდაცვითი მექანიზმი ჯერ არ განუსაზღვრავს. ჩვენ არ ჩამოგვიყალიბებია თავდაცვითი ქოლგის ის მოდელი, რომლის ქვეშაც უნდა დავდგეთ.
როდესაც ქვეყანამ არ იცის, თავდაცვის ტრანსატლანტიკურ, რეგიონალურ, თუ ჰიბრიდულ სისტემას ირჩევს, ნებისმიერი გარე კაპიტალდაბანდება რისკის ფაქტორად იქცევა.
არაბული ინვესტიციები დიდი დისკუსიის კატალიზატორად იქცა. თუმცა, ჭეშმარიტი კითხვა უფრო ღრმადაა: ვინ აკონტროლებს სამიგრაციო პროცესებს? ვის ეკუთვნის საკვანძო აქტივები? ვინ მართავს დემოგრაფიულ ტრასნფორმაციებს და როგორია სახელმწიფოს სუვერენიტეტის რეალური საზღვრები? სანამ ეს კითხვები პასუხგაუცემელია, დრო ჩვენს წინააღმდეგ მუშაობს.
– ქართულ საზოგადოებაში არაბულ ინვესტიციებზე მსჯელობები არ წყდება. რა წარმოადგენს ამ შეშფოთების ფუნდამენტურ მიზეზს?
– შეშფოთების მიზეზი უკავშირდება არა საკუთრივ ინვესტიციებს, არამედ რისკებისგან თავდაცვის მექანიზმების სიცხადის არ არსებობას. სახელმწიფო სტრუქტურები შემოიფარგლებიან ზოგადი განცხადებებით, მაგრამ არ ახდენენ საფრთხეების სრულფასოვან შეფასებას.
საზოგადოებას სურს გაიგოს: რა წესებით შემოდის უცხოური კაპიტალი ქვეყანაში, როგორ გავლენას ახდენს ის მიწის ბაზარზე, მიგრაციაზე, დემოგრაფიაზე, უსაფრთხოებაზე?! თუმცა, მკაფიო ანალიზის ნაცვლად, მოსახლეობა ფრაგმენტულ ინფორმაციას იღებს, რაც დაძაბულობის ნიადაგს ქმნის.
– თქვენი აზრით, რა ნაბიჯები უნდა გადადგას სახელწმიფომ პირველ რიგში?
– აუცილებელია საკანონმდებლო რეფორმების სრული პაკეტის წარმოდგენა. უპირველესად, მიგრაციის სიტემის (დასაქმებისა და საინვესტიციო) მოდერნიზაციაზე სრული კონტროლის დამყარება. სანამ „ მიგრანტების დასაქმების” პროცესი თვითდინებაზეა მიშვებული, ქვეყანა იმ ვექტორების მართვის მექანიზმებს კარგავს, რაც მის უსაფრთხოებაზე პირდაპირ მოქმედებს.
აუცილებელია, შეიქმნას ცენტრალიზებული ნაციონალური სისტემა, რომელიც ყველა საჭირბოროტო საკითხზე რეაგირებას შესძლებს ან გასცემს პასუხს. ამასთან, აუცილებელია „ცხოვრების უფლებაზე” მოქმედი ყველა ნორმის აუდიტის ჩატარება. დღეს, „ცხოვრების უფლების” მოქმედი მრავალფეროვანი კატეგორიები, განსაკუთრებით ფიქტიური ქორწინებები სისტემის გვერდის ავლის შესაძლებლობას იძლევა. ეს უზარმაზარი შეუსწავლელი პრობლემაა.
– რა გქონდათ მხედველობაში, როდესაც საერთაშორისო შეთანხმებებზე საზოგადოების ნაკლებინფორმირებულობა ახსენეთ?
– მოქალაქეთა უმეტესობას წარმოადგენა არა აქვს, რა რისკები წარმოიშვება ევროკავშირთან რეადმისიის შეთანხმებით. კიდევ უფრო მცირე ნაწილს ესმის გაეროს მარაკეშის პაქტზე ხელმოწერის შედეგების საფრთხის შესახებ. ასევე გაუმჭვირვალეა „დასაქმების მიგრაციის” ელექტრონული რეგისტრაციის სისტემაც. ადამიანებმა არ იციან ჩამოსულთა რა კატეგორიები შეიცავენ მომეტებულ რისკებს, დასაქმებულ მიგრანტთა რა მექანიზმებს იყენებენ ბოტორმოქმედები, რა მასშტაბებისაა ფიქტიური ქორწინებები და აი, მთავარი კითხვაც: ვის გააჩნია მოსახლეობისთვის ამ ყველაფრის ახსნის ვალდებულება? სად სჩანს იმ მედიაპლათფორმის საქმიანობა, რომელიც ბიუჯეტიდან ასი მილიონი ლარით ფინასდება? რატომ ვერ ვხედავთ საგანმანათლებლო პროგრამებს, ანალიტიკურ გადაცემებსა და ოფიციალურ განმარტებებს? გამოდის, რომ საინფორმაციო დუმილი მანიპულაციის ინსტრუმენტი ხდება. მეორეხარისხოვან თემებზე აქცენტების გადატანით, ადამიანების ყურადღების მიღმა, სტრატეგიულად მნიშვნელოვანი გამოწვევები რჩება.
– რა გამოსავალს ხედავთ?
– აუცილებლად მიმაჩნია, არა კულუარული კონსულტაციების, ერთეული განცხადებების, არამედ საზოგადოებასა და სახელმწიფოს შორის გაფართოებული ინსტიტუციონალური დიალოგისა და მსჯელობის ნაციონალური პლათფორმის გამართვა. შეკითხვების რიცხვმა სახელმწიფოსგან წარმოდგენილი პასუხების მოცულობას დიდი ხანია გადააჭარბა. სანამ ეს დისბალანსი ნარჩუნდება, მოქალაქეთა ნდობის ხარისხიც სწრაფად იკლებს.
ჩემი პოზიცია მარტივია: საქართველო სხვისი გეოპოლიტიკური თამაშის ობიექტი აღარ უნდა იყოს და ის საკუთარი უსაფრთხოების სუბიექტად უნდა იქცეს.
წყარო: news.az
