სომხური ექსპანსია _ სომხეთის სამოციქულო ეკლესიის მეშვეობით

2015 წლის 30 ოქტომბერს სრულიად სომხეთის კათალიკოსის _ გარეგინ II და სომხეთის პრეზიდენტის სერჟ სარგსიანის მოსალოდნელი ვიზიტი საქართველოში ჩვენი საზოგადოების წარმომადგენელთა შორის შეკითხვებს აჩენს.

ცნობილია, რომ სომხეთის სამოციქულო ეკლესია უნიკალური ორგანიზაციაა. ფორმალურად მას ეკლესია ეწოდება, მაგრამ დიდი ხანია, იმდენად რელიგიური სწავლებით კი არ არის დაკავებული, რამდენადაც პოლიტიკით. ბოლო საუკუნეების განმავლობაში იგი აგრესიული სომხური ნაციონალიზმის ბურჯად ჩამოყალიბდა. ასეთი გაორება ხშირად აბნევდა იმ სახელმწიფოთა მმართველებს, რომლებშიც სომხები ცხოვრობდნენ, გულუბრყვილოდ მიიჩნევდნენ, რომ სომხური ეკლესია, ისევე, როგორც სხვა რელიგიური კონფესიები, უწინარეს ყოვლისა, ზნეობრიობას ქადაგებენ.

მაგალითად, ოსმალეთის იმპერიის ხელისუფლება მე-19 საუკუნის განმავლობაში და მე-20 საუკუნის დასაწყისში მფარველობდა გრიგორიანულ ეკლესიას, მაშინაც კი, როცა მონასტრებში წვრთნიდნენ ტერორისტებს და ტაძრები იარაღის საწყობებად ჰქონდათ გადაქცეული. მე-20 საუკუნეშიც კი, როცა სომეხი მოთარეშენი ოსმალეთის იმპერიის მტრების მხარეს გადავიდნენ, მშვიდობიანი მაჰმადიანი მოსახლეობის დახოცვა დაიწყეს და ბაზებად გამოყენებული ჰქონდათ სომხური ეკლესიები და მონასტრები, იმპერიის მთავრობას არც კი უფიქრია რაიმე პრეტენზიის წაყენება სომხური ეკლესიისთვის. სომხური ეკლესია სტამბოლში ყოველთვის სარგებლობდა პრივილეგიებით.

დღესაც ასეა.

სომხურ თემს სტამბოლში საერთოდ არავინ ახლებდა ხელს.

დღესაც იგივე მეორდება.

სომხები და მათი რელიგიური ორგანიზაციები რუსეთშიც პრივილეგიურ მდგომარეობაში იმყოფებოდნენ. მხოლოდ 1903 წელს (დიდი დაგვიანებით) მიხვდნენ რუსეთის იმპერიაში, რას წარმოადგენდა სომხური ეკლესია, და მოისურვეს მისი ქონების კონფისკაცია. პასუხად მიიღო ტერორის ისეთი აფეთქება (მეფის მოხელეთა სერიული მკვლელობები), რომ ხელისუფლება იძულებული შეიქნა, უკან დაეხია.

სომხების მიერ ორგანიზებულ მასობრივ სისხლიან ტერორამდე გაცილებით ადრე, ანუ 1905-1906 წლებში სომხებისა და სომხური ეკლესიის ქცევა კავკასიაში გამომწვევი იყო, თანაც არა მხოლოდ მაჰმადიანების, არამედ ქრისტიანების მიმართაც. ეს ხდებოდა მართლმადიდებელი რუსეთის სახელმწიფოში.

ყველაზე აღმაშფოთებელი ფაქტები როგორც ქართველი, ასევე რუსი ქრისტიანების მიმართ აღრიცხულია რუსული იარაღის ძალით იმპერიისთვის მიერთებულ სამხრეთ საქართველოს ტერიტორიაზე. 1830 წელს სომხებმა ჯავახეთიდან პრაქტიკულად სრულიად გამოდევნეს ქართველი მუსლიმი მოსახლეობა, სამცხიდან კი _ მისი უმეტესი ნაწილი.

მაგრამ სომხები ქართველი მაჰმადიანების ეთნიკური წმენდით არ შემოფარგლულან _ გაქრისტიანებული მოსახლეობის შევიწროება და მათთვის ცხოვრებისა აუტანელი პირობების შექმნით განაგრძეს აგრესიული და კაცთმოძულე დამოკიდებულების რეალიზაცია. გაზეთი “კავკაზი” ჯერ კიდევ 1897 წელს წერდა, რომ სომხები, რომლებმაც ქალაქ ახალციხეში უზარმაზარი გრიგორიანული ეკლესია ააგეს, აქტიურად ეწინააღმდეგებოდნენ მართლმადიდებელი ეკლესიის _ ქართველი და რუსი ქრისტიანების სალოცავის მშენებლობას. სომხები აბუჩად იგდებდნენ ადგილობრივ მკვიდრთა _ ქართველებისა და რუსების _ რელიგიურ გრძნობებს, რომლებმაც ისინი იქ დაასახლეს და ამით ამოწყვეტას გადაარჩინეს.

ასეთი იყო სომხების “მადლიერება”!

არსებობს საფრთხე, რომ სომხები დღესაც აპირებენ, ექსპანსიის თავიანთი მეთოდი გამოსცადონ საქართველოს ძირძველ მიწაზე, რაც ქართული მართლმადიდებელი ეკლესიისთვის ზურგში დანის ჩაცემის ფარდია.

ყველაფერი დაიწყო 2011 წელს, საქართველოში სომხეთის კათალიკოსის გარეგინ II ვიზიტის შემდეგ (საქართველოში მიხეილ სააკაშვილი პრეზიდენტობდა). მოხდა ისე, როგორც სომხურ ტაქტიკას ახასიათებდა ყოველთვის: თავდაპირველად მათ თითქოს “უწყინარი” თხოვნით დაიწყეს _ მოითხოვეს თავიანთი ეკლესიისთვის “მხოლოდ და მხოლოდ” იურიდიული პირის სტატუსის მინიჭება. ეს იყო და ეს…

სომეხ მოღვაწეებს უყვართ საწყის ეტაპზე თავის მოსაწყლება, როგორც “დევნილი, ღატაკი და უბედური” ერის წარმომადგენლებს, და, აქედან გამომდინარე, მხოლოდ “მცირე თხოვნის” წამოყენებით იფარგლებიან. საქართველოს იმჟამინდელმა ხელმძღვანელობამ და ქართველმა საზოგადოებრიობამ ასეთი სტატუსის მინიჭებაში ვერავითარი საფრთხე ვერ დაინახეს. შედეგად, სომხებმა მიაღწიეს იმას, რაც სურდათ.

გარეგინ II ვიზიტიდან ორი კვირის შემდეგ საქართველოს პარლამენტმა სამოქალაქო კოდექსში შეიტანა ცვლილება, რომლითაც სომხურ ეკლესიას მიენიჭა იურიდიული პირის სტატუსი. გამორიცხული არ არის, პარლამენტს ასეთი ოპერატიულობა “გაურკვეველი” წარმომავლობის მქონე იმჟამინდელი პრეზიდენტის ზეგავლენით გამოეჩინა.

შემდეგ კი დაიწყო ყველაზე საინტერესო.

როგორც კი მიიღო იურიდიული პირის სტატუსი, სომხურმა ეკლესიამ დაიწყო დოკუმენტების მომზადება პრეტენზიებით ქართულ ტაძრებზე.

მადა ჭამაში მოუვიდათ და საბოლოოდ 442 ქართულ ტაძარს დაადეს ხელი. სომხებმა თავიანთი პრეტენზიები არა მხოლოდ საქართველოს ხელისუფლებას წარუდგინეს, არამედ _ საერთაშორისო ორგანიზაციებსაც, მათ შორის, იუნესკოს. თხოვნა ამ ორგანიზაციებს სომხურმა ეკლესიამ, როგორც იურიდიულმა პირმა, წარუდგინა.

სწორედ ეს არის საყურადღებო(!), ანუ _ კიდევ ერთი ფაქტი სომხური “მადლიერების” გამჟღავნების.

გაიძვერა და ეშმაკი მტაცებლის ქცევას ჰგავს გრიგორიანელთა ასეთი მოქმედება: თავდაპირველად მცირეთი კმაყოფილდება, რათა შემდგომ წარმოუდგენელი მოთხოვნები გააოფიციალუროს.

მტაცებელთან კაცი ფრთხილად უნდა იყოს: თითს გაუშვერ _ მოგაჭამს, შეიძლება, სიცოცხლესაც გამოგასალმოს.

ახლაც ასე მოხდა: 4 წელიწადიც არ იყო გასული, რომ გარეგინ II “მოკრძალებული” თხოვნა, სომხების გლობალურ მოთხოვნაში გადაიზარდა. ჩვენმა მეზობლებმა თავიანთ სამშობლოში არსებულ სომხურ ეკლესიებზე მეტი ქართული ტაძრების მათთვის გადაცემის პრეტენზია მსოფლიოში გაახმაურეს.

ამის დიდოსტატები არიან.

ამიტომ ქართველებს, უპირველესად კი, ხელისუფლებას, რომელიც განსაკუთრებით “სენსიტიურია” უცხოეთში გამოთქმული მოსაზრებების მიმართ, სიფრთხილე მართებთ: როგორც კი “განსაკუთრებულ უფლებებს” მიიღებენ, სომხები დაუყოვნებლივ დაიწყებენ მართლმადიდებელი მოსახლეობის დევნასა და შევიწროებას, როგორც ეს არაერთხელ გაუკეთებიათ.

რაც ვთქვით, მხოლოდ ვარაუდი არ არის: სომხების “ლაშქრობა” მართლმადიდებლობაზე, თანაც ორ ფრონტზე, უკვე მიმდინარეობს. ერთი მხრივ, სომხური ეკლესია მოითხოვს, გადავცეთ 442 ქართული ტაძარი; მეორე მხრივ, სომხურმა “მეხუთე კოლონამ”, რომელიც “ქართველ ლიბერალებად” ასაღებს თავს, დაიწყო ცილისწამების გააფთრებული კამპანია ქართული მართლმადიდებელი ეკლესიისა და მისი საჭეთპყრობლის წინააღმდეგ. ამის მაგალითები ქართულ მედიაში საკმაოდ არის.

ყველაზე მნიშვნელოვანი კი ის არის, რომ სომხები, რომლებიც მეზობლების წინააღმდეგ თავიანთი ექსპანსიის გასაძლიერებლად რუსეთის ფაქტორს იყენებენ, ქართულ ორგანიზაციებში მოკალათებული ფარული სომხები _ კრიპტოსომხები _ ქართველებს ბრალს წაუყენებენ, რომ ისინი (ქართველები), რუსების მსგავსად, მართლმადიდებელი ქრისტიანები არიან. ამასთანავე, კრიპტოსომხები, მართლმადიდებლობის წინააღმდეგ ბრძოლაში ევროკავშირისა და დასავლეთის ქვეყნების დახმარებას რომ ეყრდნობიან, საქართველოს მართლმადიდებელ ეკლესიას აბრალებენ “არატოლერანტობას”, “ჰომოფობიას” და “ევროპულ ღირებულებებთან” შეუთავსებლობას.

პარადოქსია: სომეხთა ერთი ნაწილი ქართული ეკლესიების “დაბრუნებას” მოითხოვს და “რუსეთის სამხედრო ძლიერებით” გვაშინებს _ თუ ქართველები გაჯიუტდებით და განაგრძობთ სომხების “წყენინების” პოლიტიკას, რუსეთი თავის “მოკავშირე” სომხეთს დაიცავს და მხარს დაუჭერს სომხური “ჯავახქის” სეპარატისტებსო. ამასობაში კი მათი თანამემამულენი, გადაკეთებული ქართული გვარებით, ათახსირებენ საქართუველოს მართლმადიდებელ ეკლესიას, როგორც “კრემლის აგენტების” ბუდეს.

სომხური ეკლესია, რბილად რომ ვთქვათ, მეგობრულად განწყობილი არ არის მართლმადიდებლობის მიმართ, ამიტომ, როგორც სრულიად სომხეთის კათალიკოსის გარეგინ II-ის ვიზიტის, ასევე ამ კონფესიის სხვა მოღვაწეთა ვიზიტის დროს მართლმადიდებელი მრევლი ფხიზლად უნდა იყოს და სომხური ეკლესიის მიერ დასმულ ნებისმიერ საკითხს უაღრესად სერიოზულად მოეკიდოს. იდეოლოგია, რომელსაც კულტურულ-ისტორიული მემკვიდრეობისა და სარწმუნოების კულტების საკითხში სომხები ერთგულებენ, გაჯერებულია უკანონო პრეტენზიებით ყველა მეზობელი ხალხის მიმართ, ყველასი, გამონაკლისის გარეშე.

ვლადიმერ ცხვედიანი,

პოლიტოლოგი, ისტორიკოსი