დავით ზურაბიშვილი: ჩემი დამოკიდებულება გამსახურდიას ხელისუფლების მიმართ იყო უარყოფითი; მას შეეძლო თავიდან აეცილებინა დაპირისპირება და ეთნოკონფლიქტები

«ქართული ოცნების» წევრი, რესპუბლიკური პარტიის წარმომადგენელი დავით ზურაბიშვილი პირველი პრეზიდენტის, ზვიად გამსახურდიას, მმართველობის პერიოდს არადემოკრატიულად მიიჩნევს და თვლის, რომ სწორედ მაშინ დაიწყო ეთნოკონფლიქტები და დაპირისპირება, რომელმაც უმძიმესი შედეგები მოუტანა ქვეყანას. «ზვიად გამსახურდია იყო პატრიოტი, მაგრამ არ ჰქონდა მმართველობის ნიჭი. ის ქვეყანას ეფემერული მეთოდებით მართავდა, რამაც საბოლოოდ სავალალო შედეგი გამოიღო, თუმცა მის შემდგომ არც ერთ მმართველს _ არც შევარდნაძესა და არც სააკაშვილს ქვეყნის დემოკრატიულ განვითარებაზე არ უფიქრია», _ აცხადებს დავით ზურაბიშვილი.

_ ბატონო დავით, ოც წელზე მეტია, რაც საქართველომ დამოუკიდებლობა მოიპოვა, როგორ შეაფასებთ დღეს ქვეყნის  დემოკრატიულობის ხარისხს? ამ დროის განმავლობაში საქართველოს სამი პრეზიდენტი ჰყავდა, როგორ ფიქრობთ, რომელი პრეზიდენტის მმართველობის დროს იყო ქვეყანა დემოკრატიული: ზვიად გამსახურდიას, ედუარდ შევარდნაძის თუ მიხეილ სააკაშვილის?

_ სამწუხაროდ, თავიდანვე ვერ მივიღეთ აბსოლუტური დამოუკიდებლობა და ბევრი შეცდომა დავუშვით, განსაკუთრებით ნაციონალიზმის თვალსაზრისით. გამსახურდიამ არაქართველების მიმართ შემწყნარებლური პოზიცია არ დაიჭირა, მისმა ხელისუფლებამ ძალიან მძიმე ტონი შემოიტანა, რასაც ძალიან მძიმე გაგრძელება მოჰყვა. ჯერჯერობით დემოკრატი მმართველი არ გვყოლია, იმ გაგებით, რომ ეზრუნა ქვეყნის დემოკრატიულ განვითარებაზე. ასეთი არ იყო არც გამსახურდია და არც შევარდნაძე. სააკაშვილი მათზე  ბევრად უარესი არადემოკრატია, ტოტალიტარიზმის თვალსაზრისით. ვერ გეტყვით, გამსახურდიას დროს გამოუცდელობის მომენტი იყო და საზოგადოებისთვის ძნელი წარმოსადგენი, თუ რას ნიშნავს დემოკრატიულობა. ამის შემდგომ შევარდნაძისა და სააკაშვილის დროს ამ მხრივ მეტი გამოცდილება დაგროვდა. ვფიქრობ, დემოკრატიული რეფორმებისთვის ყველაზე კარგი პერიოდი გამსახურდიას დრო იყო. ეს იყო გარდამავალი პერიოდი, მაგრამ ბევრი რამ გამოუცდელობის ბრალიც იყო, ეს ეხებოდა როგორც ქართველ დისიდენტებს, ასევე კომუნისტურ ნომენკლატურასაც. ლატვიასა და ესტონეთში პირიქით _ დემოკრატიულ რეფორმებში მონაწილეობდნენ როგორც პარტიული ნომენკლატურა, ისე დისიდენტები. მათ სახელმწიფოებრივი შეგნება უფრო მაღალი ჰქონდათ, ჩვენ კი არა, სწორედ ამან განაპირობა ის, რომ ეს პერიოდი მძიმედ გადავიტანეთ და შედეგებიც სახეზე გვაქვს.

_ მაინც რა შეცდომები დაუშვეს იმ დროს და რა შედეგი მოჰყვა მას?

_ მე პირადად მაშინ პოლიტიკაში არ ვიყავი, რაც შეეხება რესპუბლიკურ პარტიას, ის მაშინ აქტიური იყო. პირადად ჩემი დამოკიდებულება გამსახურდიას ხელისუფლების მიმართ იყო უარყოფითი, ვფიქრობ, მას უკეთესად შეეძლო ემართა სიტუაცია და თავიდან აეცილებინა დაპირისპირება და ეთნოკონფლიქტები. შესაძლოა, თავად გამსახურდიაც არ იყო დამნაშავე და იქ ოპოზიციის უარყოფითი როლიც იყო, იმიტომ, რომ ის, რაც მოხდა (სახელმწიფო გადატრიალებას ვგულისხმობ), ნამდვილად იყო დანაშაულებრივი ქმედება, რომლის მძიმე შედეგებს დღესაც ვგრძნობთ. ჩვენ, მართალია, იარაღი არ გვისვრია, მაგრამ ვიყავით გამსახურდიას ოპოზიციაში, ვიყავით შევარდნაძის ოპოზიციაში და ვართ სააკაშვილის ოპოზიციაში. ჩვენ ყოველთვის ვიქნებით იმ ხელისუფლებასთან ოპოზიციაში, რომელიც დემოკრატიულ რეფორმებს არ გაატარებს. საქართველოს მომავალი არის ევროპული ტიპის სახელმწიფო, ჩვენ ასეთი სახელმწიფო გვინდა. ეს თითქოს დეკლარირებულად გამსახურდიასაც უნდოდა, შევარდანაძესაც, სააკაშვილიც ამას იძახის, მაგრამ რეალური ნაბიჯები ან ცოტა გადაიდგა, ან სულ არ გადადგმულა. გამსახურდიას  დროს სერიოზული შეცდომები იქნა დაშვებული ოსებთან და აფხაზებთან დაკავშირებით, ძალიან შეუწყნარებელი დამოკიდებულება იყო ეთნიკური უმცირესობების მიმართ.

_ გინდათ თქვათ, რომ გამსახურდიამ ეთნოკონფლიქტი გააღვივა?

_ მე არ ვამბობ, რომ მარტო გამსახურდია იყო ასეთი და ხალხი აიყოლია, მაგრამ რეალურად ეს დაიწყო ეროვნული მოძრაობის პერიოდში.  საჭირო იყო გონივრული პოლიტიკა, რათა მოსალოდნელი პროვოკაციები თავიდან აგვეცილებინა. როდესაც სააკაშვილს აგვისტოს ომში ვადანაშაულებთ, იმას კი არ ვამბობთ, რომ ჩვენ დავიწყეთ ომი, მაგრამ პროვოკაციაზე არ უნდა წამოგებულიყო. ასე იყო მაშინაც: გამსახურდია ცუდად მოიქცა ოსებთან და აფხაზებთან დაკავშირებით. ამ დროს აუცილებელი იყო გაცილებით რბილი და მოქნილი პოლიტიკა, მაგრამ ოსების მიმართ ძალიან ხისტი პოლიტიკა დაიჭირა. სამხრეთ ოსეთის ავტონომიური ოლქის გაუქმება, როგორც აღმოჩნდა, დიდი შეცდომა იყო.

_ გინდათ თქვათ, რომ გამსახურდიას დამსახურება არ აქვს ქვეყნის წინაშე?

_ არა, ამის თქმას არ ვაპირებ. ჯერ ერთი, მან საქართველოში ეროვნული მოძრაობა გააღვივა, შემდეგ გამოაცხადა საქართველოს დამოუკიდებლობა. ამას ვერ დაუკარგავ.

_ თქვენი აზრით, გამსახურდიას ძეგლი თბილისში უნდა დაიდგას?

_ თუ არ ვცდები, ზუგდიდში დგას გამსახურდიას ძეგლი და, თუ თბილისშიც დაიდგმება, წინააღმდეგი არ ვარ, ეს ბუნებრივი იქნება.

_ თქვენ ამბობთ: რომ არა გამსახურდია, ეთნოკონფლიქტი არ დაიწყებოდა და არ დავკარგავდით აფხაზეთსა და სამაჩაბლოსო. გამსახურდიას შემდეგ ხომ უფრო მეტად ჩამოგვშორდა ეს რეგიონები?

_ გამსახურდიას არასწორმა პოლიტიკამ დიდი როლი ითამაშა აფხაზეთისა და ოსეთის სეპარატისტულ რეგიონებად ქცევაში და საქართველოსგან მათ მოწყვეტაში. გადატრიალების შემდეგ აფხაზეთში სეპარატისტებმა ისარგებლეს ამ მომენტით და ჩამოსცილდნენ საქართველოს. გამსახურდია, როგორც მმართველი, ჩამოუვარდებოდა შევარდნაძესაც და სააკაშვილსაც, მაგრამ ის იყო პატრიოტი, დისიდენტი და ორივე პრეზიდენტზე მეტად განათლებული, წიგნიერი ადამიანი. სამწუხაროდ, მმართველობა და პრაგმატიზმი პოლიტიკაში ვერ თავსდება, ის ვერ იყო ძლიერი  ადმინისტრატორი. ასევე, შევარდნაძის დროსაც დაიკარგა აფხაზეთი, გადაუარეს სამეგრელოს და ბევრი შეცდომა დაუშვეს. შემდეგ მოვიდა სააკაშვილი კი კიდევ უფრო მეტად გვატყუებდა, გავიმარჯვეო, ამ დროს კი რუსეთის ჯარი უკვე გორს იყო მომდგარი.

_ ივანიშვილი ერთ-ერთ გამოსვლაში აცხადებს, რომ ერგნეთის ბაზრობა შერიგების წინაპირობა იყო და მისი აკრძალვის შემდეგ ეთნოკონფლიქტი ოსებთან კვლავ გაღვივდა. თუ არის დღეს ერგნეთის ბაზრობის აღდგენაზე საუბარი?

_ რა თქმა უნდა, ერგნეთის ბაზარი იყო შერიგების წინაპირობა, მაშინ პრაქტიკულად მოგვარებული იყო პრობლემები ოსებთან და ადამიანები თავისუფლად  გადაადგილდებოდნენ, ჩვენ რაჭაში მივდიოდით ცხინვალის გავლით… ძალიან პატარა რამ იყო საჭირო საქმის ბოლომდე მისაყვანად. 2003 წლისთვის უკვე ისეთი სიტუაცია შეიქმნა, რომ არავითარი პრობლემა არ შეუშლიდა ხელს ოსებთან შერიგებას, თუ მოხდებოდა ბაზრობის ლეგალიზება, რაც შემდგომ კანონის ფარგლებში მოქცეოდა.

დღეს ოსებს ძალიან უნდათ საქართველოსთან ურთიერთობა და ბაზრობის აღდგენა. როდესაც ხელისუფლებაში მოვალთ, აუცილებლად აღვადგენთ თავისუფალ სავაჭრო ზონას. სააკაშვილმა იმიტომ აკრძალა ერგნეთის ბაზრობა, რომ მას იმედი ჰქონდა, რუსეთთან შეთანხმდებოდა, აიღებდა ცხინვალს, დაარჭობდა იქ ხუთჯვრიან დროშას და შემდეგ «რუსთავი 2» პირდაპირ გადაცემას შემოგვთავაზებდა. მას ნაკლებად ანაღვლებდა, რა მოხდებოდა აფხაზეთში. ცხინვალის სანაცვლოდ სააკაშვილი აფხაზეთს თმობდა და ამბობდა, რომ მზად ვარ, ცხინვალის სანაცვლოდ ნებისმიერ კომპრომისზე წავიდეო.

_ მაგრამ ვინ არ წავიდა ამ დათმობაზე?

_ რა თქმა უნდა, რუსები არ წავიდნენ. მათ მიიღეს ის, რაც უნდოდათ.

_ ეკონომიკური ფაქტორი ხელს შეუწყობს ტერიტორიების დაბრუნებას?

_ ამის გაკეთება ბევრად ადვილია ოსებთან, მაგრამ ძნელია აფხაზებთან. შესაძლებელია, აღდგეს ერგნეთის ბაზრობა შესაბამისი ლეგალიზაციით, აფხაზებთან მიმართებაში კი საჭიროა რაღაც სერიოზული ფიქრი; იქ საჭიროა ადამიანური განწყობის მობრუნება, პირდაპირი დიალოგი ხალხთან. ხელისუფლებაში ჩვენი მოსვლის შემდეგ აფხაზებთან და ოსებთან შერიგების მეტი რეალობა იქნება, სააკაშვილის გარეშე ბევრად ადვილი იქნება აფხაზებთან და ოსებთან საუბარი.

_ 90-იანი წლებიდან დღემდე ყალბდება არჩევნები და ვერ მოხერხდა არჩევნების გზით ხელისუფლების შეცვლა, ვერც შევარდნაძე და ვერც სააკაშვილი ვერ მოვიდნენ არჩევნების გზით ხელისუფლებაში. რა იმედი აქვს ივანიშვილსა და კოალიცია «ქართულ ოცნებას» ოქტომბერში, თუკი საპარლამენტო არჩევნები კვლავ გაყალბდა? რას აპირებთ მაშინ ?

_ ვფიქრობ, დღეს გაცილებით მეტია შანსი, რომ არჩევნების გზით  ხელისუფლება შეიცვალოს. ძალიან ბევრი რამ შეიძლება მოხდეს, მთავარია ჩვენი აქტიურობა, ეს არის ძალიან კარგი წამალი გაყალბების წინააღმდეგ. ჩვენი ამოცანა არაა იმაზე ფიქრი, ხელისუფლება არჩევნებს თუ გააყალბებს, მერე რას ვიზამთ. ჩვენ ვფიქრობთ დამაჯერებელ გამარჯვებაზე. ახლა სხვა სიტუაციაა, ხელისუფლება წაგებულ არჩევნებს ვერ «გააპრავებს».

_ რატომ ვერ «გააპრავებს», გაუჭირდება? წინასწარი გამოკითხვის შედეგებით თუ ვიმსჯელებთ, უმრავლესობაში მოსვლის იმედი არ უნდა გქონდეთ…

_ გამარჯვების რწმენა აუცლებელია. ჩვენთვის გამოკითხულთა ის პროცენტიც მნიშვნელოვანია, რომელიც თავის პოზიციას არ აფიქსირებს. ასე რომ, დინამიკა ჩვენს სასარგებლოდაა _ ზოგი ვერ ბედავს, ზოგი ვერ ამბობს… დღეს ჩვენ გვაქვს გაცილებით უკეთესი მდგომარეობა, ვიდრე 2008 წელს.  მართლა რომ წავაგოთ და ვთქვათ, რომ არჩევნები გაგვიყალბეს, დარწმუნებული ვარ, მოსახლეობა ქუჩაში გამოვა და მათ ვეღარავინ  გააჩერებს.

ესაუბრა ეთერ ბალაძე

P.S.  მიუხედავად იმისა, რომ ხელისუფლებამ დაჩქარებული წესით მიიღო ივანიშვილზე მორგებული საკონსტიტუციო ცვლილებები და შესაძლებელი გახადა საქართველოს მოქალაქეობის არმქონე პირებისთვის დეპუტატობა, როგორც ცნობილია, «ქართული ოცნების» ლიდერმა უარი თქვა ამ გზით პარლამენტში მოხვედრაზე. ამით იმის ხაზგასმა მსურს, რომ მომავალ საპარლამენტო არჩევნებში ამომრჩეველი ხმას აძლევს არა უშუალოდ ბიძინა ივანიშვილს, არამედ კოალიციას და იმ სიას, რომელიც ივანიშვილმა ნაწილობრივ უკვე წარმოადგინა. თუ რამდენად წაადგება მომავალ არჩევნებში კოალიციას ზოგიერთი, არაშესაშური რეიტინგის მქონე  წევრი სუბიექტისა თუ მაჟორიტარობის კანდიდატის ხისტი პოზიცია ზვიად გამსახურდიას მიმართ, ეს მისი გადასაწყვეტია, მაგრამ ფაქტია, რომ საზოგადოების არცთუ უმნიშვნელო ნაწილში ეს სიხისტე აშკარა გაღიზიანებას იწვევს და საეჭვოა, თუნდაც იმავე სამეგრელოში «ქართულ ოცნებას» ხმები შეჰმატოს.