აღმოსავლეთ პარტნიორობის რიგით მესამე სამიტამდე ერთი დღე დარჩა. 28-29 ნოემბერს ლიტვის დედაქალაქ ვილნიუსში გადაწყდება, შეძლებს თუ არა საქართველო ევროკავშირთან ასოცირებას. თავად დასავლელი ლიდერების განცხადებით, ქართულმა დემოკრატიამ ბოლო ორ არჩევნებში მნიშვნელოვანი პროგრესი განიცადა, თუმცა რამდენად არის ის ევროპისთვის შესაშური, როგორც ამას აწ უკვე ყოფილი პრემიერი ბიძინა ივანიშვილი გვპირდებოდა, ჯერჯერობით უცნობია.
საზოგადოებაში წინსვლისა და წარმატების მოლოდინია, ხელისუფლება კი ხალხს ევროინტეგრაციასთან ერთად კონფლიქტების მოგვარებას და კრემლთან ურთიერთობის დალაგებას ჰპირდება. რა პერსპექტივა გვაქვს რეალურად ვილნიუსის სამიტზე და რას მოუტანს საბოლოოდ საქართველოს ცალსახად პროდასავლური ორიენტაცია _ ამ საკითხებზე გვესაუბრება პოლიტიკურ მეცნიერებათა დოქტორი, პროფესორი თამარ კიკნაძე.
_ ქალბატონო თამარ, უწინარესად, ვილნიუსის სამიტზე გკითხავთ: რა მოლოდინი შეიძლება გვქონდეს და რა შეიცვლება რეალურად ჩვენთვის, თუკი ევროკავშირთან ასოცირების შესახებ შეთანხმების პარაფირებას მივაღწევთ?
_ ჯერ ერთი, ასოცირების პარაფირება არ გვაძლევს გარანტიას, რომ შენ გახდები ევროკავშირის წევრი. ამის ნათელი მაგალითია თურქეთი, რომელიც დაახლოებით 50 წელი იღვწის და შედეგი ვერ მიიღო. ზოგადად, ესაა ტიპიური ევროპული პოლიტიკა თავისი პრაგმატიზმით. ეს კი ითვალისწინებს გრძელვადიან პერსპექტივას, რომელსაც განსაზღვრავს კონკრეტული კრიტერიუმები.
_ საქართველო რამდენად ახლოსაა ამ კრიტერიუმებთან?
_ გადამწყვეტი მარტო ეს არაა. კი, კრიტერიუმები მნიშვნელოვანია, მაგრამ ისინი ისეა განსაზღვრული, რომ, თუ პოლიტიკურ კონიუნქტურაში არ ჯდება, ნებისმიერ შემთხვევაში შეიძლება სახელმწიფოს უარი ეთქვას კავშირში მიღებაზე; ამ დროს ოფიციალური ვერსია იქნება სულ სხვა და განცხადებებიც გაკეთდება შესაბამისად. რაც შეეხება თქვენს პირველ შეკითხვას, რას მოგვიტანს ევროპულ ოჯახში გაწევრიანება, უპირველეს ყოვლისა, დავაკვირდეთ იმ პოსტსაბჭოთა ქვეყნებს, რომლებიც უკვე იქ არიან. ჩვენ ვხედავთ, რომ მათი ეკონომიკური მდგომარეობა არაა მთლად სახარბიელო. მეტიც, იგივე საბერძნეთი რომ ავიღოთ ან პორტუგალია, ესპანეთი, მათ ძალიან დიდი ეკონომიკური პრობლემები აქვთ. ეს კი უკვე ერთმნიშვნელოვნად ცხადყოფს, ჩვენ რა პერსპექტივა შეიძლება გვქონდეს ამ კავშირში და რას მივიღებთ რეალურად…
_ იმავეს იტყვით ჩრდილოატლანტიკურ ალიანსზეც?
_ რა თქმა უნდა, ნატოს შემთხვევაშიც დასავლეთი ძალიან პრაგმატულია. ამის მაგალითია საქართველო; არ არის ალიანსში, მაგრამ იმდენი ვალდებულებები აქვს, რამდენიც არ აქვთ წევრ სახელმწიფოებს.
_ რაც შეეხება უკრაინას, რამდენიმე დღის წინ ქეთრინ ეშტონმა და შტეფან ფულემ განაცხადეს, რომ იანუკოვიჩზე რუსეთის პოლიტიკური ელიტა, კერძოდ, პრეზიდენტი პუტინი ახორციელებდა ზეწოლას. რამდენად რეალურად მიგაჩნიათ ეს?
_ საერთოდ პოლიტიკა ფასდება არა პროცესით, არამედ შედეგით. შედეგი კი არის ის, რომ უკრაინამ უარი თქვა შეთანხმებაზე. თუ რით იყო ეს განპირობებული, ცალკე თემაა, მაგრამ ასეც რომ ყოფილიყო და იანუკოვიჩზე მართლაც ზეწოლა მოეხდინათ, ფაქტია, ამან გაამართლა და სუვერენულმა სახელმწიფომ გადაწყვეტილება შეცვალა. ეს რუსეთის პოლიტიკური გამარჯვებაა. ასე რომ, აღიარებს ამას დასავლეთი თუ არა, ამით რეალურად არაფერი შეიცვლება.
_ თუკი ჩვენთვის მომგებიანი არ არის ევროკავშირთან დაახლოება, რატომაა, რომ საქართველოს პოლიტიკური ელიტა ევროატლანტიკურ ინტეგრაციას ქვეყნის ისტორიულ არჩევნად წარმოაჩენს?
_ მე პირადად არ მინახავს, სადმე დებატები ყოფილიყო იმაზე, თუ რას ნიშნავს კონკრეტულად ევროპული ფასეულობები და ღირებულებები. ასევე, არავინ საუბრობს მთავარ საკითხზე _ რას მოუტანს საქართველოს ევროკავშირთან ასოცირება; ჩვენ, უბრალოდ, აპრიორად გვაწოდებენ იმას, რომ ისტორიული არჩევანი არის დასავლური გზა და თურმე ამ გზას ალტერნატივა არ გააჩნია. პოლიტიკურ ელიტას რაც შეეხება, აქაც ყველაფერი გასაგებია: ისინი ატარებენ ცალსახად პროამერიკულ პოლიტიკას და ემსახურებიან მათ ინტერესებს. სამწუხაროდ, ამ მიმართულებით საქართველოში დღემდე არაფერი შეცვლილა. ამიტომ არაერთხელ მითქვამს და კიდევ გავიმეორებ, რომ სანამ არ დაბალანსდება საგარეო პოლიტიკა, წარმატებაზე ლაპარაკიც ზედმეტია. არაფერს ვამბობ იმ მძიმე ეკონომიკურ მდგომარეობაზე, რომელიც გამოიხატება თუნდაც საგარეო ვალებში.
_ თქვენ პროამერიკული ძალები და დაბალანსებული პოლიტიკა ახსენეთ. ხელისუფლების ფორმირების პროცესი, ფაქტობრივად, დასრულდა. როგორ ფიქრობთ, დღევანდელი მმართველი გუნდი რამდენად გვაძლევს ოპტიმიზმის საფუძველს?
_ პირადად პრემიერმინისტრი პატრიოტი ადამიანის შთაბეჭდილებას ტოვებს, მაგრამ პოლიტიკური სპექტრი ერთგვაროვანი არაა. აქ არის სხვადასხვა ჯგუფი, რომლებსაც განსხვავებული ინტერესებიც აქვთ და შეხედულებებიც. ყოველ შემთხვევაში იმედს ვიტოვებ, რომ ღარიბაშვილი შეძლებს საქართველოსთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი პოლიტიკის გატარებას, თუმცა იმ გლობალისტების პირობებში, რომლებიც მრავლად არიან მის გუნდში, გარკვეული წინააღმდეგობები, ალბათ, იქნება.
_ მით უმეტეს, იმ გლობალისტებს უფრო მეტი პოლიტიკური გამოცდილებაც გააჩნიათ.
_ გამოცდილებაც და მხარდაჭერაც. მიუხედავად ამისა, მაინც მინდა, იმედი ვიქონიო, რომ ის ჯგუფი, რომელიც საქართველოს სასიცოცხლო ინტერესებზე იქნება ორიენტირებული, საბოლოოდ გაიმარჯვებს.
_ ზოგადად, ბოლო ოცი წელია, ქართულ პოლიტიკაში ერთი და იგივე სახეები ტრიალებს: ყოფილი მხედრიონელები, ყოფილი «მოქალაქეთა კავშირის» წევრები და «ნაციონალები». თქვენი აზრით, რითაა ეს განპირობებული და რატომ ვერ ხერხდება ამ ხნის მანძილზე ახალი ხალხის შემოყვანა ასპარეზზე?
_ პირველ რიგში, ეს არის დაბალი პოლიტიკური კულტურის ბრალი. აბსოლუტურად სწორად ბრძანეთ, ჩვენ მუდმივად ერთსა და იმავე ხალხს ვხედავთ, რომელიც აქედან იქით გადაბარგდებიან და პირიქით; საერთოდ, ის პატრიოტიზმი, რომელიც ქვეყანას სჭირდება, არ არსებობს, ამიტომ ჯანსაღი პროცესები არ მიდის. გარდა ამისა, პოლიტიკური ასპარეზი ერთგვარი ჩაკეტილი წრე გახდა. მათ კი, ვისაც სუფთა ბიოგრაფია აქვთ და გამოცდილებაც გააჩნიათ, არ უნდათ ამ სფეროში ფეხის შედგმა, ვინაიდან ითვლება, რომ ეს ბინძური საქმეა.
_ ასე თუ ისე, ფაქტია, რომ დამოუკიდებლობიდან დღემდე საქართველოში ერთგვარი პოლიტიკური სტანდარტი ჩამოყალიბდა _ პროდასავლურობა, რომელმაც გარკვეულწილად საზოგადოებაც დააკომპლექსა. რა შეიძლება გაკეთდეს იმისთვის, რომ ქვეყანა გამოვიდეს ამ ჩარჩოდან?
_ პირველ რიგში, უნდა მოვიდეს ეროვნული ხელისუფლება და, თუკი ამ პრო-ს მაინცდამაინც პოლიტიკის განუყოფელ ნაწილად ვაქცევთ, მაშინ ის უნდა იყოს პროქართული. აი, ამ გადმოსახედიდან უნდა განისაზღვრებოდეს, რა ნაბიჯებს ვდგამთ, საით მივდივართ, რა გვჭირდება და რა არა. დანარჩენი კი უკვე დეტალებია და ამას პოლიტიკური ელიტა წყვეტს საზოგადოებასთან შეთანხმებულად.
_ ჭეშმარიტად პროქართულობა იმთავითვე ნიშნავს არც ერთი პოლუსის მხარდაჭერით სარგებლობას. ასეთ ძალას რა პერსპექტივა აქვს რეალურად?
_ სამწუხაროდ, გამოჩენისთანავე მისი მარგინალიზება ხდება და ითვლება, რომ ეს არის რეგრესისკენ მიმართული, ჩამორჩენილი ძალა. კიდევ ვიმეორებ, ასეთი სივრცეა შექმნილი, რომ ეროვნული ადამიანების დისკრედიტებას ახდენენ და მათ ერთგვარ პოლიტიკურ ბორკილებს ადებენ! ეს იმას ნიშნავს, რომ, მოგვწონს თუ არა, დღეს ძალაუფლება გლობალისტების ხელშია.
_ საინტერესოა, რუსეთი რატომ არ ცდილობს საქართველოში დასაყრდენის გაძლიერებას? ეს დასაყრდენი რომ არსებობდეს, ალბათ, პოლიტიკური ველიც ბევრად უფრო დაბალანსებული იქნებოდა.
_ სხვათა შორის, რუსეთი ძალიან პრაგმატულად იქცევა და, ისტორიას თუ გავიხსენებთ, ეს შეიძლება შევადაროთ 1795 წელს, როდესაც სანამ აღა-მაჰმად ხანმა ბოლომდე არ დაასუსტა საქართველო, მანამდე თავს იკავებდნენ მოქმედებისგან. საერთოდ, რუსეთში ახლა მთლიანად ისტორიული პროცესების გადახედვა და შესწავლა მიდის, რაც, სამწუხაროდ, არ ხდება ჩვენთან. აქედან გამომდინარე, მათი ნაბიჯები აბსოლუტურად პრაგმატულია და ზუსტად შეესაბამება იმ რეალობას, რომელიც დღესდღეობით შექმნილია მსოფლიოში.
_ სააკაშვილის მისამართით ხშირად ისმოდა ხოლმე ბრალდებები, რომ ის მკვეთრად პროდასავლური პოლიტიკოსის იმიჯს ხელოვნურად იქმნიდა, სინამდვილეში კი რუსეთის ინტერესებს ემსახურებოდა. არგუმენტად 2008 წლის აგვისტოს ომი, ტერიტორიების დაკარგვა და სტრატეგიული ობიექტების რუსი ინვესტორებისთვის მიყიდვა სახელდებოდა. თქვენი აზრით, რამდენად რეალურია ეს მოსაზრება?
_ სააკაშვილის პრორუსულობაზე საუბარიც ზედმეტია, მაგრამ იმას, რომ მისი პოლიტიკა ქვეყნისთვის დამანგრეველი აღმოჩნდა, თავისი მიზეზი აქვს. ის, უბრალოდ, იმდენად ანტიქართულ, ანტიეროვნულ კურსს ატარებდა, პრაქტიკულად შეუძლებელი იყო რაიმე სიკეთის მოტანა. ამ დროს კიდევ ვიმეორებ, რუსეთის პოლიტიკა არის წმინდა პრაგმატული და თავიდან ბოლომდე გათვლილი მათ ეროვნულ, ნაციონალურ ინტერესებზე.
_ რა იყო ჩვენ მიერ ბოლო 20 წლის მანძილზე გატარებული პოლიტიკის ყველაზე დიდი შეცდომა რუსეთთან დაკავშირებით?
_ საქართველომ აბსოლუტურად არასწორი, არაადეკვატური ნაბიჯი გადადგა, როცა კრემლის ფაქტორი ჩამოწერა. ამასწინათაც მოვისმინე, ვიღაც ამბობდა, შევარდნაძემ თქვა რუსეთი დაიშლებაო. აი, ამ მითებში ვცხოვრობთ ჩვენ დღემდე. რუსეთი არა თუ არ დაიშლება, ის სულ უფრო გაძლიერდება და წარმატებებს წარმატებებზე მიაღწევს საერთაშორისო ასპარეზზე. ასე რომ, ის არის შენი ძალიან დიდი მეზობელი, რომელსაც აქვს სერიოზული გავლენა და რუსეთის პოლიტიკის ნიველირება კარგს არაფერს მოგვიტანს.
_ ევრაზიულ კავშირზეც გკითხავთ: ერთადერთხელ განაცხადა ბიძინა ივანიშვილმა ღიად, თუკი ჩვენთვის ხელსაყრელი იქნება, შესაძლოა, გაწევრიანებაზე ვიფიქროთო და «ნაციონალებმა» მაშინვე მის რუსეთის აგენტობაზე დაიწყეს საუბარი. როგორ ფიქრობთ, რას მოგვცემს რეალურად საბაჟო კავშირის წევრობა და რამდენად შედის ეს ჩვენს ინტერესებში?
_ უწინარესად, ივანიშვილის განცხადებაზე ვიტყვი. ეს იყო აბსოლუტურად სწორი აქცენტი და გზავნილი როგორც ქართული, ისე საერთაშორისო საზოგადოებისთვის, რომ ჩვენ, პირველ რიგში, ვემსახურებით საკუთარ ეროვნულ ამოცანას. ამას ვინ როგორ გაშიფრავდა, სხვა საკითხია, მაგრამ ფაქტია, პრიორიტეტის ხაზგასმა მოხდა პირველი პირის დონეზე. ზოგადად, ქართულ პოლიტიკას ახასიათებს ინფანტილიზმი, გაუთვლელობა, არაპრაგმატიზმი და სხვისი ინტერესებიდან გამომდინარე მოქმედება. ვთვლი, რომ ეს არის პროვინციალიზმი, როდესაც შენ გინდა, იყო ის, რაც სინამდვილეში არ ხარ.
_ ეს პროდასავლურობასაც ეხება?
_ ცხადია. როცა ამბობ: მე ვარ ევროპელი და რეალურად არ ხარ, ეს არის ერთგვარი ღამურას სინდრომი. აი, ამ პროვინციალიზმს უნდა დააღწიოს საქართველომ თავი და საბოლოოდ დაამკვიდროს პრინციპი, რომ არავინ და არაფერი დგას ეროვნულ ინტერესებზე მაღლა. ამის გარეშე მუდმივად ვიქნებით მარიონეტული სახელმწიფო, რომელსაც ყოველთვის გამოიყენებენ სხვები, ქვეყანა კი წაგებული დარჩება.
ესაუბრა ჯაბა ჟვანია
პარაფირების ხელშეკრულება ყვარყვარეს დროშაა, რა ვიცით რაში გამოგვადგება? ამასობაში უფრო მნიშვნელოვანია რუსეთის პრობლემები, რომელიც პირდაპირ აისახება ჩვენზე. ჩვენ უნდა შევეშვათ იმედებით და სურვილებით პოლიტიკის გააზრებას და უნდა დავიწყოთ რისკებისა და გარანტიების გაანალიზებით პროგნოზირება, შესაბამისი პრევენციული ზომების მიღებით. საერთოდ თუ მოვწყდებით ფსიქოლოგიურად მაინც დასავლეთის ქვეყნების მხარდაჭერის იმედებს, ეს მოგვცემს უფრო საღ და რეალურ, საკუთარ შესაძლებლობებზე დაყრდნობილ სამოქმედო სტრატეგიის გააზრების შანსს. მგონია, რომ არ უნდა დავამყაროთ დიდი იმედები ევროკავშირში გაწევრიანებით მიღებულ სარგებელზე. უნდა შევისწავლოთ რუსეთის ინტერესები და გავარჩიოთ მათ შორის გარდაუვალი აუცილებლობით ნაკარნახები შესაძლო მოქმედებათა ნუსხა მათი სურვილებით ნაკარნახებისაგან, რომ გავთვალოთ რა შემთხვეაში რის ფასად იმოქმედებს იგი ასეთ პროცესებში. ვფიქრობ რუსეთი ცდილობს გააფართოვოს თავდაცვითი და ეკონომიკური საზღვრები, რომ მისი ბუნებრივი რესურსები არ ჩაუვარდეთ ხელში საერთაშორისო ბანკირებს და მსოფლიო საფინანსო სისტემას. იგი იძულებულია იფიქროს საკუთარი ეკონომიკის ზრდაზე და სასარგებოლო ბალანსი დაამყაროს ექსპორტსა და იმპორტს შორის. ამისათვის მან უნდა ჩაკეტოს შიგა ბაზარი და პარალელურად გააფართოვოს თავდაცვითი პერიმეტრი. ამ ორ ძირითად ამოცანას ემსახურება ევრაზიული კავშირის იდეა. ჩვენ არ შეიძლება ვიცოდეთ რას ჩაანაცვლებს რუსეთი გაზის ეკონომიკას. არ უნდა გავთავლოთ ჩვენი პოლიტიკა იმ იმედზე, რომ იგი განადგურდება, რადგან ასეთი მასშტაბის გეოპოლიტიკური მოთამაშის გასვლა პოლიტიკური არენიდან ნებისმიერ შემთხვევაში შვენისთა
ქალბატონო თამარ!გმადლობთ ამ შესანიშნავი ანალიზისთვის!!!