საქართველოს პარლამენტის საგარეო ურთიერთობათა კომიტეტის თავმჯდომარე თედო ჯაფარიძე ეს-ესაა დაბრუნდა სტრასბურგიდან და პირველ ინტერვიუს «საქართველო და მსოფლიოს» აძლევს.
_ გიორგობა დღეს სააკაშვილმა ბაგრატის ტაძრის ეზოდან გვაუწყა, რომ «საქართველო განსაცდელშია» და რომ იგი არ მიატოვებს ქართველ ხალხს გასაჭირში. იგულისხმებოდა, რომ განსაცდელში ჩამგდები ახალი ხელისუფლებაა და პრეზიდენტი მზადაა, ებრძოლოს ამ ხელისუფლებას.
ცოტა ხნის წინათ ქეთრინ მარგარეტ ეშტონმა, ევროკავშირის უმაღლესმა წარმომადგენელმა საგარეო საქმეთა და უშიშროების პოლიტიკის საკითხებში, დაგვმოძღვრა, რომ ახალმა ხელისუფლებამ უნდა ითანამშრომლოს მიშასთან და საპარლამენტო უმცირესობასთან, მაშასადამე, იმ ძალასთან, რომელსაც უმრავლესობის წინააღმდეგ იარაღი აქვს ასხმული (!).
ასეთია ბარონესა ოფ აპჰოლანდის ლოგიკა!
უფრო ადრე ნატოს გენერალური მდივნის _ ანდერს ფოგ რასმუსენის, სააკაშვილიზმები მოვისმინეთ.
რა ხდება, ბატონო თედო? ვერ გააცნობიერა ევროპამ, რომ ხალხის ნებით საქართველოში ხელისუფლება შეიცვალა და ყოფილების მხარდაჭერა მათი რეინკარნაციული სურვილებისთვის მოძახილის თქმას ნიშნავს?
_ თანაარსებობაზე მსგავსი გზავნილები სხვადასხვა დედაქალაქიდანაც იყო.
მე მგონი, ქალბატონი ეშტონიც და ბატონი რასმუსენიც არაადეკვატურად აღიქვამენ იმას, რაც საქართველოში ხდება, ხოლო პრეზიდენტი სააკაშვილი რაღაც ილუზიებში იმყოფება.
სტრასბურგში რომ ვიყავით, მე და ქალბატონი თინა ხიდაშელი ბევრ ევროპარლამენტარს შევხვდით, მათ შორის ჩემს ძველ მეგობრებს _ მაღალი რანგის პარლამენტარებს, ველაპარაკეთ, კერძოდ, ივანიშვილისა და სააკაშვილის ბრიუსელში კაზუსურ (დავარქვათ ასე) პარალელურ ვიზიტებზე. მათ მითხრეს, რომ დილით, ლანჩზე იყვნენ ბიძინა ივანიშვილთან, რომელიც გულწრფელად გველაპარაკა საქართველოს პრობლემებზე, ჩვენ სრულად აღვიქვით მისი რეალისტური პოზიცია და გვაქვს სურვილი, დავეხმაროთ ამ ქვეყანას. იმავე საღამოს შევხვდით სააკაშვილს მისი ლობისტების მიერ ორგანიზებულ სადილზე და მოვისმინეთ საუბარი ისეთ ქვეყანაზე, რომელიც არ არსებობს, მაგრამ ამ არარსებული ქვეყნის პრეზიდენტად მას კვლავ თავისი პერსონა მიაჩნია.
_ თქვენ აუხილეთ თვალები?
_ რა თქმა უნდა, მაგრამ პრობლემა ის არის, რომ ჩვენ ვერ ვახერხებთ ზუსტი, ოპერატიული, ამასთან, ანალიტიკური ინფორმაციის მიწოდებას ევროპისთვის. ქვეყნის გარეთ ლობისტების მეშვეობით სააკაშვილი კვლავ ცდილობს, შექმნას ისეთი ილუზია…
_ როგორსაც აქამდე ქმნიდა?
_ დიახ, და რომელიც კვლავ მის «ამბიციურობის წისქვილზე» დაასხამს წყალს.
ჩვენ ხომ ძალიან კარგად ვიცით, რომ არც ეშტონი, არც რასმუსენი, არც აშშ-ის სახელმწიფო მდივანი, არც, მით უფრო, პრეზიდენტი ობამა ყოველდღიურად დაკავებულნი არ არიან საქართველოს პრობლემებით. მათ უამრავი არხი აქვთ საქართველოდან ინფორმაციის მიღების და მარტო ლობისტების მიწოდებული ცნობებით არ «იკვებებიან», მაგრამ საქმე ისე არ არის, რომ, მაგალითად, ნატოს გენმდივანმა ყოველ დილით, გაღვიძებისთანავე იკითხოს: _ აბა, საქართველოში რამე ხომ არ მოხდა?
ჩვენდამი ინტერესი პერიფერიულია. დღეს საქართველო, როგორც პრობლემა, არც ევროპის, არც ამერიკის წინაშე არ დგას.
ნიშანდობლივია, რომ ეშტონმაც და რასმუსენმაც ორიოდ დღის განმავლობაში ორი განსხვავებული განცხადება გააკეთეს ერთსა და იმავე ქვეყანაზე. მაგალითად, რასმუსენი სააკაშვილთან შეხვედრის დროს გაცილებით კატეგორიული იყო. ივანიშვილთან შეხვედრის დროს უკვე დაშვების სტილში ილაპარაკა: თუ საქართველოში ადგილი არ ექნება დევნას, თუ სასამართლო პროცესი არ იქნება პოლიტიზებული, თუ, თუ… ჰიპოთეზის დონეზე ჰქონდა აგებული.
_ ესე იგი, პრემიერმა დაამიწა მისი წარმოდგენები, ღრუბლებიდან მიწაზე ჩამოიყვანა, რადგან ღრუბლებში მიშას ადგილია?
_ (დიპლომატიურად ეღიმება) მე კვლავ გავიმეორებ, რომ საქართველოს შესახებ ინფორმაცია ადეკვატურად ჩვენ უნდა მივაწოდოთ გარესამყაროს _ პარლამენტარები ვიქნებით თუ მთავრობის წევრები. სტრასბურგში ვიზიტი ამ მხრივ საინტერესო იყო.
_ ბიძინა ივანიშვილის ვიზიტს გულისხმობთ?
_ უწინარეს ყოვლისა, მის ვიზიტს, რომელიც ძალიან წარმატებული იყო. ჩვენი ვიზიტი პარლამენტის მიერ ქვეყნის პრემიერ-მინისტრის კვალზე გადადგმული ნაბიჯი იყო, სამუშაო ხასიათის. კიდევ ერთხელ დავრწმუნდით, თუ რამდენად ეფექტიანია ინფორმაციის დროულად, ადეკვატურად და ხარისხიანად მიტანის პრაქტიკა. წინააღმდეგ შემთხვევაში იქმნება ინფორმაციული ვაკუუმი, რომელსაც თავისი პოზიციით ავსებს სხვა.
ამ მხრივ ჩვენს საქმიანობასაც კრიტიკულად უნდა შევხედოთ.
ამასთან, ბარონესა ეშტონის გასულ ორშაბათს თბილისში შემდგარმა ვიზიტმა, ამ ვიზიტის მისეულმა შეფასებამ დაადასტურა, რომ არც სამსაათიანი ვიზიტი (გზად ყირგიზეთისკენ), ან ერთი თუგინდ კარგი შეხვედრა პრემიერ-მინისტრთან საკმარისი არ არის იმისთვის, რომ გაერკვე, რა პროცესები ვითარდება საქართველოში, აქვს თუ არა რაიმე პერსპექტივა თანაარსებობას და თანამშრომლობას, რასაც ასე დაჟინებით გვიმეორებენ.
იმასაც ვიტყვი, რომ შენიშვნა სასამართლო პროცესების ღიად და ტრანსპარენტულად ჩატარების თაობაზე «ცოტა» ნაადრევია _ ჯერ დანაშაულში ბრალდებულთა საქმეების გამოძიება მიმდინარეობს, ხოლო გამოძიების ღიად და ტრანსპარენტულად წარმოება საერთოდ არც ერთი ქვეყნის სასამართლო პრაქტიკაში არ დაფიქსირებულა.
«სტაბილურობა» საქართველოში ჩვენს უცხოელ კოლეგებს ხელს აძლევთ, მაგრამ რა სახის სტაბილურობა იქნება, ეს მათ არ აწუხებთ: ზედმეტად თავს არ იტკიებენ, რადგან თავიანთი პრობლემებით არიან დაკავებულნი.
დაამატეთ ამას ჩაბეტონებული სტერეოტიპები, კლიშეები საქართველოზე, რომლებიც სააკაშვილის პროპაგანდისტულმა მანქანამ შექმნა, კარგად დაფინანსებული სააკაშვილის ლობისტების საქმიანობა, რომლებმაც ჩვენზე უკეთ იმუშავეს (ჩვენზე ახლა აღარავინ მუშაობს) და ამ ქოლგის ქვეშ თავადაც მშვიდად და «სტაბილურად» გრძნობენ თავს.
ეს არის ისეთი «სტაბილურობა», რომელიც ნატოს აინტერესებს, თუნდაც ავღანეთში ჩვენი ჯარისკაცების გაგზავნას პრობლემები რომ არ შეექმნას. პრაგმატულია, ვიტყოდი, ცოტა ცინიკურიც.
_ ცოტა «პატივნაცემიცაა» საქართველოს ყოფილი ხელისუფლების მიერ ბატონი რასმუსენი, პატივდებული.
_ ალბათ, ეს მომენტიცაა, ეს ფაქტორიც მუშაობს.
ამასწინათ «ნიუ იორკ ტაიმსს» მივეცი ინტერვიუ, რომლიდანაც, როგორც ჟურნალისტებს სჩვევიათ, ამოიღეს და გამოაქვეყნეს ერთი აბზაცი, რომელმაც ჩვენი ამერიკელი კოლეგების უკმაყოფილება გამოიწვია. მე ვამბობდი, რომ ძნელია ამერიკელი პარტნიორებისთვის საქართველოს ხელისუფლებაში მყოფი იმ ადამიანების გაკრიტიკება, რომლებიც დღეს კრიმინალები აღმოჩნდნენ, დღეს საქმე აქვთ კანონთან და მიმდინარეობს მათი დაკითხვა-დაპატიმრება, რადგან ირკვევა, რომ ისინი მხარს უჭერდნენ ქვეყნის სათავეში მყოფ რაღაც კრიმინალურ დაჯგუფებას. ყველა არა, მაგრამ ვისითაც ჩვენი უცხოელი მეგობრები ამაყობდნენ, როგორც დემოკრატიის ავანგარდით, შეიძლება აღმოჩნდნენ ციხეში სისხლის სამართლის დამნაშავის «სტატუსით».
ამიტომ ის, რაც საქართველოში მოხდა, მათ თავმოყვარეობასაც შეეხო. ეტყობა, თვითონაც გაოცებულები არიან, როგორ გააცურეს ისე, რომ დემოკრატიის შუქურად გამოაცხადეს ასეთი ქვეყანა თავისი პრეზიდენტით.
პოლიტიკაში, განსაკუთრებით, მაღალ დონეზე, ძნელია ასეთი შეცდომის აღიარება, რაღაც ფსიქო-ლოგიკურ ტურბულენციაში არიან მოხვედრილი, აღქმა-გადახარშვის პროცესში იმყოფებიან.
_ სააკაშვილის ბოლო გამოსვლების შეფარულ რევანშიზმზე თუ ელაპარაკეთ ბრიუსელში პარლამენტარებს?
_ სერიოზულ მოღვაწეებს, რომელთაც საქართველოსთან დიდი ხნის კავშირი აქვთ და კარგად იცნობენ ჩვენს რეალობას, სააკაშვილის ამგვარი განცხადებები, თუნდაც ბოლოდროინდელი _ ბრიუსელიდან, მანამდელიც და შემდგომი, ეს რევანშიც, თანაარსებობა თუ ორხელისუფლებიანობა ფუჭსიტყვაობად მიაჩნიათ, რომელიც თეორიულად, ალბათ, შესაძლებელია, მაგრამ პრაქტიკულად არაფერს ნიშნავს, რადგან რეალობა სულ სხვაგვარია.
21 ოქტომბრიდან ქუთაისში ვარ და ფიზიკურად ვგრძნობ ზიზღს უმცირესობის ზოგიერთი წევრისგან. პირველ რიგში ვსხედვართ მანანა კობახიძე, ეკა ბესელია, მე, სხვები; მეორე მხარეს _ ჩვენი ოპონენტები. ზოგიერთის გამოსვლას რომ ვუსმენ, ვუყურებ მათი ლაპარაკის მანერას, სახის გამომეტყველებას, მიმიკას, შთაბეჭდილება მექმნება, თითქოს შეიძლება ფიზიკურად შეეხო იმ ნეგატიურ ფლუიდებს, რომლებიც მათგან მოდის.
რა თანამშრომლობაზე შეიძლება ლაპარაკი ოპოზიციის ასეთ წარმომადგენლებთან?!
როცა ასეთ დეტალებზე ელაპარაკები ევროპელ კოლეგებს, ისინი ხვდებიან, რომ ეს დილემა _ ორხელისუფლებიანობა თუ თანაარსებობა _ მარტივად გადასაწყვეტი არ არის, რომ მოწოდებები, ბრიუსელიდან, ვაშინგტონიდან იქნება თუ სხვა პოლიტიკური ცენტრებიდან, რეალურ საფუძველს არ ემყარება.
ამ სპეციფიკაზე ველაპარაკეთ, გაგვიგეს, ესმით ჩვენი და მზად არიან, დაგვეხმარონ ამ კვანძის გახსნაში.
_ უმცირესობას რა ასისინებს: თავდაცვის ინსტინქტი თუ ვალდებულება სიუზერენის წინაშე?
_ ერთიც, მეორეც და შეიძლება მესამე მიზეზიც იყოს. ჩემთვის გაუგებარია, როცა ზოგიერთმა დეპუტატმა (გვარებს შეგნებულად არ ვასახელებ, რათა მეც და თქვენს გაზეთსაც პოლიტიკური დევნა არ დაგვწამონ) შეიძლება ისე ჩაგიაროს, გამარჯობაც არ თქვას.
_ სალამი ღვთისააო.
_ ჰოდა, რომელ დემოკრატიულ ურთიერთობაზე შეიძლება ამ დროს ლაპარაკი?! ამას რომ ვეუბნებოდი დასავლელ კოლეგებს, უკვირდათ, ნუთუ ასეთი რამ შეიძლება მოხდეს ცივილიზებულ საზოგადოებაშიო.
რომ გითხრათ, პეტრეს ან პავლეს უცხვირპირობით შეწუხებული ვარ-მეთქი, არ ვიქნები მართალი, მაგრამ მისალმების კულტურაც ხომ დემოკრატიის ერთ-ერთი მაჩვენებელია?!
_ ეს იმასაც ხომ ნიშნავს, რა დღეში აღმოჩნდებოდით დღევანდელი უმრავლესობის წევრებიც და მთელი ქართული საზოგადოებრიობაც, ძველ ხელისუფლებას რომ გაემარჯვა არჩევნებში?
_ მეეჭვება, რომ მაშინ ჩვენი საუბარი საერთოდ შემდგარიყო.
_ დავუბრუნდეთ ნატოს პრობლემას.
სააკაშვილი და ნატო, ივანიშვილი და ნატო. არის განსხვავება თქვენს საგარეო პოლიტიკაში თუ წინამორბედის გზას მიჰყვებით?
_ პრინციპული განსხვავებაა, თუმცა გარეგნული ნიშნებით შეუმჩნეველი. სააკაშვილი ნატოსკენ ისწრაფოდა თავისი ძალაუფლების განსამტკიცებლად. ბიძინა ივანიშვილს ნატო საქართველოსთვის სჭირდება. ნატოში გაწევრიანება საქართველოს უსაფრთხო განვითარების შესაძლებლობაა. განვასხვავებ გაწევრიანებას და ინტეგრაციას, რომელიც პირველი ეტაპის დაძლევის შემდეგ ჰორიზონტზე გამოჩნდება, როგორც გაცილებით ძნელად მისაღწევი მიზანი.
ეს ერთი მხარეა.
მეორე. დასავლეთს სჭირდება «კონსტრუქციული რუსეთი». რუსეთსაც სჭირდება დასავლეთთან კონსტრუქციული ურთიერთობა. ორივე მხარისთვის მისაღები კონსესუსი შეიძლება გადაწყდეს იმ შემთხვევაში, თუ რუსეთი მოაგვარებს ურთიერთობას უახლოეს სამეზობლოსთან, იმავე სუვერენულ საქართველოსთან, რომელსაც სრული უფლება აქვს, აირჩიოს ნატოსკენ მიმავალი გზა, გახდეს ჩრდილოატლანტიკური ბლოკის წევრი ქვეყანა, ნატომ ბოლოს და ბოლოს გადაწყვიტოს ჩვენი მიღების საკითხი და მაშინ გამოჩნდება დასავლეთისა და აღმოსავლეთის, კერძოდ, რუსეთის დაახლოების პერსპექტივაც.
ამ კუთხით, ყველასთვის სასარგებლო კუთხით, მესახება საქართველოს ნატოში გაწევრიანების საკითხი.
_ მაგრამ თუ დადგა საკითხი: საქართველოს მთლიანობა თუ ნატო, რომელს აირჩევდით?
_ ჩემთვის ჩემი ქვეყნის ტერიტორიულ მთლიანობაზე უფრო მაღალი ნატო არ შეიძლება იყოს. ალტერნატივა არ არსებობს! ამის დათმობა ჩემთვის წარმოუდგენელია. დასავლეთი თუ რუსეთი, თუ საქართველოს მთლიანობა _ ამ ყველაფრის ერთ სასწორზე შეგდება შეცდომა იქნებოდა.
_ რუსეთი ახსენეთ და მინდა გითხრათ, რომ ზურაბ აბაშიძის დანიშვნამ პრემიერ-მინისტრის საგანგებო წარმომადგენლად რუსეთთან ურთიერთობის საკითხებში ფართო საზოგადოების მოწონება დაიმსახურა. თქვენი კომენტარი.
_ მეც მივესალმე ამ დანიშვნას. ძნელ საქმეს შეეჭიდება ბატონი ზურაბი, მიუხედავად იმისა, რომ იგი კარგად იცნობს რუსეთს და რუსეთშიც კარგად იცნობენ მას. რუსეთთან ურთიერთობა რთულია, მით უფრო, როცა ეს თემა შედეგზეა ორიენტირებული.
_ რას გულისხმობთ, ბატონო თედო?
_ რუსეთი რთული პარტნიორია იმიტომ, რომ თვით რუსეთია რთული სახელმწიფო. რუსი პოლიტიკოსებიც და დასავლელი ანალიტიკოსებიც მიიჩნევენ, რომ ეს სახელმწიფო, ფაქტობრივად, დანაწევრებულია უწყებრიობის პრინციპით: პრეზიდენტის ადმინისტრაცია, საგარეო უწყება, სპეცსამსახურები, სამხედროები, ბიუროკრატია, რეგიონები… საქართველო-რუსეთის ურთიერთობა სწორედ ამ ლაბირინთში იხლართება. რაგინდ სწორი და გამართლებული წინადადებით მიმართო რუსეთის ხელისუფლებას, მყისიერ რეაქციას არ უნდა ელოდო.
2002 წელს, როცა ვაშინგტონიდან დავბრუნდი, ელჩობას თავი რომ დავანებე და საქართველოს უშიშროების საბჭოს მდივნად რომ დავინიშნე, ერთი კვირის თავზე სოჭში კავკასიის ქვეყნების უშიშროების საბჭოების მდივნების შეხვედრაში მონაწილეობის მიღება მომიწია. კოლეგები აზერბაიჯანიდან, რუსეთიდან, სომხეთიდან და საქართველოდან შევხვდით ვლადიმირ პუტინს. როგორც კი მომეცა საშუალება, რუსეთის პრეზიდენტს ვუთხარი, რომ კონფლიქტების, უწინარესად კი, აფხაზეთისა და სამხრეთ ოსეთის საკითხი უწყებათა შორის არის გახლართული და, თუ თქვენ, პირადად, თქვენი რესურსებით ჩაერევით პრობლემის მოგვარებაში, თქვენ გახდებით კავკასიის გმირი. პუტინმა გადახედა ჩემს კოლეგებს და მათ მიმართა:
_ ხედავთ, როგორი გულუბრყვილოები არიან ქართველები: სურთ, რომ ხელი მოვკიდო აფხაზეთსა და სამხრეთ ოსეთს და ჯიბეში ჩავუდო.
შემდეგ მომიტრიალდა და მითხრა:
_ არ შემიძლია მე ამის გაკეთება! თქვენ გგონიათ, რომ ამის გაკეთება იოლია? რომ რუსეთის პრეზიდენტს შეუძლია გააკეთოს ყველაფერი, რაც მას სურს?
აი, ამიტომაა რთული რუსეთთან ურთიერთობა. მაგრამ აუცილებელზე აუცილებელია, იცით, რატომ?
_ არ ვიცი, რას გულისხმობთ.
_ ვგულისხმობ იმას, რომ ჩვენს ქვეყნებს შორის ურთიერთობა ჩვენმა თაობამ თუ არ დაალაგა, შემდეგ მოდის გლობალიზაციის პირმშო თაობა, რომელიც უკვე ვერაფერს გამოასწორებს, რადგან მოკლებულია იმ ისტორიულ მეხსიერებას, რომელიც ჩვენ ჯერ კიდევ შემოგვრჩა, არ გააჩნია არავითარი პირდაპირი და პირადი ურთიერთობა, კავშირი რუსეთის ინტელიგენციასთან, რომელიც ჯერ კიდევ არსებობს და დატვირთულია საქართველოსთან მეგობრული ურთიერთობის ტრადიციით.
იგივე პრობლემა არსებობს რუსეთის მხრიდანაც.
ამას ვგულისხმობდი.
_ ესე იგი, თაობაა პასუხისმგებელი რუსეთთან ურთიერთობის გამოსწორებაზე?
_ პასუხისმგებელიც და ვალდებულიც, რადგან იმ მდგომარეობის შენარჩუნებას, რომელიც დღეს არის, შეიძლება გამოუსწორებელი შედეგები მოჰყვეს.
დაბოლოს, თქვენი შეკითხვა _ ნატო თუ საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობა? ეს დილემა დღეს მხოლოდ თეორიულ ჭრილში შეიძლება დადგეს, პრაქტიკულად პასუხის გაცემა კი დროში გაიწელება.
ესაუბრა
არმაზ სანებლიძე
