სააკაშვილის ავტორიტარულმა რეჟიმმა, რომელიც ხელისუფლებაში მოსვლის დღიდან ტერიტორიების გაყიდვა–გასხვისებას აქტიურად ეწევა, ისედაც დაშლილ–დაქუცმაცებულ საქართველოს რამდენიმე დღის წინათ კიდევ ერთი ისტორიული მიწა და კულტურული ძეგლი მოსწყვიტა. საუბარია დავით გარეჯის სამონასტრო კომპლექსში შემავალ უდაბნო მონასტერზე, რომელსაც, უკვე ერთ კვირაზე მეტია, აზერბაიჯანელი მესაზღვრეები აკონტროლებენ. როგორც ცნობილია, ამჟამად მონასტერში ბერების გარდა არავის უშვებენ, მათ შორის, არც ტურისტებსა და მომლოცველებს. მომხდარის შესახებ ადგილობრივმა სასულიერო პირებმა საპატრიარქოს უკვე შეატყობინეს, საპატრიარქომ კი საგარეო საქმეთა სამინისტრო ჩააყენა საქმის კურსში, თუმცა აღნიშნულთან დაკავშირებით ხელისუფლების მხრიდან არანაირი რეაგირება არ ყოფილა. რა მდგომარეობაა ამ დროისთვის სამონასტრო კომპლექსში და როგორ ხსნის აზერბაიჯანული მხარე საზღვრის გადმოწევის ფაქტს _ ამ და სხვა მნიშვნელოვან საკითხებზე «საქართველო და მსოფლიოს» ესაუბრება დავით გარეჯის მონასტრის მღვდელმონაზონი მამა კირიონი.
_ მამაო კირიონ, ეს დღეებია, დავით გარეჯში განვითარებულ მოვლენებთან დაკავშირებით საზოგადოებაში სკანდალი და მითქმა–მოთქმა არ ცხრება. ყველაფერთან ერთად მდგომარეობას ისიც ართულებს, რომ მოსახლეობას ზუსტი და ამომწურავი ინფორმაცია არ აქვს. რა ხდება დღეს რეალურად სამონასტრო კომპლექსში?
_ უწინარესად, მინდა, დიდი გულისტკივილით აღვნიშნო ის ფაქტი, რომ, როცა ჩვენ, ბერები, რაღაცას ვამბობთ, რაღაც ინიციატივით გამოვდივართ, ხელისუფლება ყურსაც არ იბერტყავს და რა თარგზე ჭრის საკუთარ პოზიციას, კაცმა არ იცის. რაც შეეხება კონკრეტულად დავით გარეჯში არსებულ პრობლემებს, ეს ძალიან რთული და, ვფიქრობ, საფრთხილო თემაა, ამიტომ, თქვენი ნებართვით, ცოტა შორიდან დავიწყებ.
ზოგადად თუ მივუდგებით საკითხს, პრობლემა ასე იდგა: თავის დროზე, კომუნისტების პერიოდში, აზერბაიჯანელმა კოლმეურნეებმა სთხოვეს საქართველოს, რომ ის ტერიტორია, რომელიც ახლა სადავოა, ეთხოვებიათ მათთვის საძოვრებად. მიაქციეთ ყურადღება, საუბარი იყო მხოლოდ თხოვებაზე, ანუ დროებით გადაცემაზე. ვინაიდან საქართველო მაშინ ამ ტერიტორიას, ფაქტობრივად, არ იყენებდა, ჩვენმა მაშინდელმა პოლიტიკურმა ხელმძღვანელობამ მისცა ეს მიწები აზერბაიჯანელებს და საკმაოდ დიდი ხნის განმავლობაში ისინი სარგებლობდნენ ამ მინდვრებით. მოგვიანებით კი მოხდა ასეთი რამ: 60-იან წლებში, როცა საბჭოთა კავშირმა დაიწყო მასში შემავალ რესპუბლიკებს შორის პირობითი სადემარკაციო ზონების დადგენა, საზღვრები გავლებული იქნა გეოგრაფიულ ზონებზე. ეს ჩვენი სადავო ტერიტორია, მოგეხსენებათ, მდებარეობს მთის თხემზე, ამიტომ საკითხი მარტივად გადაწყდა, საზღვრად მიჩნეულ იქნა მდინარე. ეს იმას ნიშნავდა, რომ ზოლი არ იყო მუდმივი, ანუ თუ წყალი გადაიღვრებოდა იქით, მიწა რჩებოდა საქართველოს, ხოლო თუ გადმოიღვრებოდა აქეთ, რჩებოდა აზერბაიჯანს. ერთი სიტყვით, შეიქმნა მდგომარეობა, რომელიც არც ჩვენთვის იყო ხელსაყრელი და არც მათთვის, ვინაიდან მდინარე როდის და როგორ შეუცვლის კალაპოტს და საით გადაიწევს ან გადმოიწევს მომავალში, არავინ იცის. მოკლედ, შეიძლება ითქვას, რომ ქვეყნის საზღვრები, ფაქტობრივად, ჰაერში გამოკიდებული აღმოჩნდა, ამიტომ დღეს, როცა საქართველოს სახელმწიფო არ იცავს იმ პოზიციას, რომ ეს ტერიტორია, რომელიც ახლა სადავო გახდა, ჩვენი ისტორიული მიწა–წყალია, უწმინდესი ადგილია და ქართული კულტურის განუყოფელ ნაწილს წარმოადგენს, ეს არის სამშობლოს ღალატი. სხვა არაფერი იმას არ ჰქვია, იმიტომ, რომ, როდესაც ქვეყნის ხელმძღვანელობა ესოდენ მნიშვნელოვან საკითხზე დუმს და, ფაქტობრივად, თვალს ხუჭავს, არანაირი ახსნა ამას არ შეიძლება ჰქონდეს…
_ რამდენიმე დღის წინ საგარეო უწყების წარმომადგენელმა ნინო კალანდაძემ განაცხადა, რომ დავით გარეჯის ის ნაწილი, რომელიც სადაო გახდა, საბჭოთა კავშირიდან მოყოლებული არ იყო საქართველოს საზღვრებში. რას იტყვით ამაზე?
_ ეს არის მტკნარი და უსირცხვილო ტყუილი, 6 მაისამდე არცერთ აზერბაიჯანელ მასაზღვრეს მონასტერ უდაბნოში ფეხი არ დაუდგამს. უბრალოდ ეს ტერიტორია წარმოადგენდა სადაო საკითხს, მოდიოდნენ აზერბაიჯანიდან კომისიები, ხვდებოდნენ ჩვენებს და იყო მსჯელობა, თუ როგორ მოგვარებულიყო პრობლემა. ჩვენი მხრიდან ვინმე გოცირიძე თაოსნობდა ამ პროცესს (სახელი არ მახსოვს) და მან მოგვცა პირობა, არაფერზე ინაღვლოთ, სანამ რამე არ გაირკვევა, მიწა იქნება ჩვენს მფლობელობაშიო. დეფაქტოდ კი ეს ტერიტორია ყოველთვის იყო საქართველოს სარგებლობაში და იქ მონაცვლეობა მუდმივად ხდებოდა ქართველების მიერ. დღეს აზერბაიჯანულმა მხარემ უკვე დადო თავის სახელმწიფო საიტზე ოფიციალური ინფორმაცია, რომ ეს არის მათი ტერიტორია, ანუ, კიდევ ერთხელ ვიმეორებ, ამას ღალატის გარდა არაფერი არ ქვია, ვინაიდან საქართველოს სახელმწიფო ეთანხმება ამ ყალბ და ამაზრზენ პოზიციას.
_ როგორც ვიცი, ბერებს არ ექმნებათ მონასტერში შესვლის პრობლემა.
_ კი, გვეუბნებიან, თქვენ არ გეშლებათ ხელი, შეგიძლიათ, შეხვიდეთ და მოილოცოთო, მაგრამ ეს იცით, რანაირი რაღაცაა, ამას ძალიან დაბალი შინაგანი კულტურის ადამიანი თუ დაეთანხმება მხოლოდ. ჩვენ, ბერები, არანაირი ხარისხით თავს არ ვყოფთ ჩვენი მოქალაქეებისგან იმ უფლებაში, რომ, როგორ მე შემიძლია, მოვილოცო წმინდა ადგილი, ისე შეუძლია ნებისმიერ ქართველს; ასე რომ, მე თუ მიშვებ იქ და ჩემს სისხლხორცს, ჩემს ქართველს, რომელსაც მოლოცვა უნდა, არ უშვებ, ეს ჩემი შეურაცხყოფაა და ამაზე უფრო ამაზრზენი რა უნდა იყოს. ეს ჰგავს დაბალი დონის ვაჭრობის ვაჭრობას, ამას ჰქვია უზნეობა და უგუნურობა…
_ აზერბაიჯანული მხარე აცხადებს, რომ უდაბნო მონასტერი ალბანური კულტურის ნაწილია. რატომ ხდება, რომ საქართველო მუდმივად უპასუხოდ ტოვებს ხოლმე მსგავს აბსურდულ განცხადებებს?
_ დღესდღეობით ჩვენი ხელისუფლება ცდილობს, რაღაცნაირად შეგვიქმნას მტრის ხატი და რაღაცნაირად ტრაგედიად გვიცხადებს, ვთქვათ, იმას, რომ ბედიის ტაძარი აბხაზებისაა. რა, ტრაგედია არაა ის, რომ დავით გარეჯის სამონასტრო კომპლექსს ალბანური კულტურის ნაწილად ასაღებენ?! ჩვენ, ბერები, მოვითხოვთ, მოიყვანონ აზერბაიჯანელი მეცნიერები, ხელოვნებათმცოდნეები, რომლებმაც იციანი ალბანური კულტურა, მათი დამწერლობა და რომელიმე ფრესკის წარწერა ამოიკითხონ. გვანახონ ამ მხატვრობის თუნდაც ერთი პარალელი აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე და ჩვენ დავდუმდებით…
ეს მონასტერი, უდაბნო, არის გარეჯული კედლის მხატვრობის სკოლა. ამ მონასტერში იწრთობოდა ხატმწერთა კადრები და გაედინებოდა მთელ საქართველოში, ანუ გარეჯული ხატწერა, მონახაზი და ფერთა გამა, ეს არის უნიკალური. ასე რომ, არავითარი კავშირი მას სხვა კულტურასთან არ აქვს, გარდა წმინდა ქართული ხატწერის სკოლისა. კიდევ ერთხელ ვიმეორებ: რასაც ესენი ამბობენ, არის მტკნარი ტყუილი და ისეთი სისულელე, რომ ამაზე, უბრალოდ, არც შეიძლება, იდავო…
_ თქვენი აზრით, ის, რაც დღეს დავით გარეჯში ხდება, სახელმწიფოებრივი პოლიტიკის შედეგია?
_ რა თქმა უნდა, ეს არის სახელმწიფოებრივი პოლიტიკა, ოღონდ უპრინციპო. საერთოდ, ჩვენ უნდა გავმიჯნოთ ერთმანეთისგან სახელმწიფოებრივი და ეროვნული ცნება, ვინაიდან, ერთის მხრივ, შეიძლება ვაშენებდეთ სახელმწიფოს, მაგრამ ეს სახელმწიფო არ იყოს ეროვნული… დღეს თუ საქართველო თანახმაა იმაზე, რომ ვაშენოთ სახელმწიფო, რომელიც არ იქნება ეროვნული და რომელშიც ქართულ ისტორიულ ღირებულებებს არ ექნება თავისი ადგილი, მაშინ დავღუპულვართ და ეგაა…
_ ვთქვათ პირდაპირ: რამდენად ჩანს დღეს ხელისუფლების პოლიტიკაში ეროვნულობა?
_ მე მხოლოდ ერთ რამეს ვიტყვი, როდესაც ქვეყანა კარგავს უმნიშვნელოვანეს ისტორიულ ტერიტორიას, მიწას, რომელიც მორწყულია ექვსი ათასი გარდაცვლილი ბერის სისხლით და ამ დროს სახელმწიფო პირი ამბობს, ეს ჩვენი მიწა არ არისო, ამას ჰქვია ერის ნამუსის ახდა. ასეთი ერი კი ადგება უღირს გზას და იგი განწირულია ნგრევისთვის, საბოლოო განადგურებისთვის. შეუძლებელია, ამნაირმა ერმა ჩვენისთანა გეოპოლიტიკურ სივრცეში შეძლოს არსებობა, ასეთ ერს მომავალი არ უწერია…
_ დასაწყისში თქვენ თქვით, რომ დავით გარეჯი დეფაქტოდ ყოველთვის საქართველოს მფლობელობაში იყო. როგორ ფიქრობთ, ახლა რამ განაპირობა აზერბაიჯანის მხრიდან ასე ერთბაშად პრეტენზიების გაჩენა ამ ტერიტორიასთან დაკავშირებით?
_ მიზეზი მარტივია: ჩვენი ხელისუფლების უნიათობამ და უპასუხისმგებლობამ. ადრეც მითქვამს და კიდევ ერთხელ ვიმეორებ, მე არ ვარ ნაწყენი აზერბაიჯანზე, იმიტომ, რომ ყველა სახელმწიფო ცდილობს, გაძლიერდეს, განმტკიცდეს და განივრცოს. აქ საკითხავია, ჩვენ რას ვცდილობთ, რამდენად ვუფრთხილდებით ჩვენს მიწა-წყალსა და სიმდიდრეებს. ესაა ჩემთვის მთავარი და მნიშვნელოვანი, თორემ უცხო სახელმწიფომ რომ მიწა წაგართვას, მითუმეტეს, რომ შენ შენი ნებით ჩუქნი, გასაკვირი ამაში არაფერია.
_ ეს ყველაფერი გასაგებია, ხელისუფლების პრიორიტეტი არ არის ეროვნული ღირებულებები და არ იცავს ამ ღირებულებებს, მაგრამ რა ახსნა შეიძლება მოვუძებნოთ საზოგადოების ინერტულობას? მთელი ამ ხნის განმავლობაში, რაც დავით გარეჯის საკითხთან დაკავშირებით პრობლემები შეიქმნა, არავინ გამოსულა და არ გაუპროტესტებია ის, რაც ხდება.
_ იცით რა, მოდი, ვაღიაროთ სიმართლე: ჩვენი საზოგადოება უკვე მეტისმეტად დაიღალა. მეორე ისიც არის, რომ დღესდღეობით ქართველ ერს არ გააჩნია ჩამოყალიბებული სტრატეგია, რისთვის ვშრომობთ და რისკენ მივდივართ. აი, სწორედ ამ ორიენტირების არქონამ ხალხი დააბნია და აღარ იცის, რა გზას დაადგეს. ამასთან, ასეთი საზოგადოების მართვაც, ბუნებრივია, ბევრად უფრო მარტივია. ამიტომაა, რომ ხელისუფლებამაც, ყველაფერი, რის შემოღება და დამკვიდრებაც სცადა, ძალიან იოლად, ფაქტობრივად, წინააღმდეგობების გარეშე მოგვახვია თავს. შედეგიც სახეზეა _ ვითომ ევროპული ოჯახის ნაწილი გვინდა გავხდეთ, მაგრამ სინამდვილეში რა კეთდება ამისთვის? _ სიმღერისა და კონცერტების, გაუთავებელი ტაშ-ფაშდურის მეტი არაფერი გვესმის. იმის ნაცვლად, რომ ამ ჩვენი მრავალსაუკუნოვანი ეროვნული ღირებულებებისა და თვითმყოფადობის შენარჩუნებაზე ვფიქრობდეთ, რეალურად რაღაც ჟონგლიორი ერის ფუნქცია მოვირგეთ. მორჩა და გათავდა, ეს მდგომარეობა რა მომავალსაც გვიმზადებს, უკვე ამთავითვე ნათელია…
_ თქვენი აზრით, რა გზა არსებობს იმისთვის, რომ დავით გარეჯის პრობლემა ჩვენთვის სასიკეთოდ გადაწყდეს?
_ ის, რომ პოლიტიკური ხელმძღვანელობა ამ საკითხს სერიოზულად არ ეკიდება, უკვე დავრწმუნდით, ამიტომ ხელისუფლების იმედი ნამდვილად არ მაქვს. რჩება მხოლოდ და მხოლოდ ხალხი, ხალხმა უნდა შეაფასოს ეს ფაქტი სწორად და საზოგადოებამ უნდა მიიღოს გადაწყვეტილება: გადავიდეს უცხო ქვეყნის საკუთრებაში ეს უწმინდესი ადგილი თუ შეუნარჩუნდეს დედასამშობლოს. ასევე მინდა მივმართო ყველას _ ამ ქვეყნის თითოეულ მოქალაქეს: დავდგეთ ერი და ბერი ფეხზე და ვაიძულოთ სახელმწიფო, რომ გადადგას ქმედითი ნაბიჯები ამ პრობლემის მოსაგვარებლად. წინააღმდეგ შემთხვევაში, დეფაქტოდ უკვე გადაეცა ეს ტერიტორია აზერბაიჯანს და მალე, ალბათ, დეიურედაც მათი გახდება. მერე უკვე, როცა მოხდება საზღვრის დემარკირება, დავა იქნება ძალიან ძნელი და ნუღარ ვიყვირებთ ქართველები, რომ ეს მიწა ჩვენია. მერე ყველა ვიქნებით დამნაშავე ისტორიის წინაშეც და ღმერთის წინაშეც, იმიტომ, რომ დღეს ჩვენ, რაღაც ვირტუალური ლუკმაპურის გამო, თავი არ დავდევით და ამ უწმინდეს ადგილს არ ვუშველეთ…
ესაუბრა ჯაბა ჟვანია
