ჩვენს საზოგადოებას ხომ არ დაავიწყდა აფხაზეთი? _ ამ თემაზე ვიწყებთ საუბარს, ბატონ ნაპოლეონ ქარქაშაძესთან, ჩვენი გაზეთის ჭეშმარიტ მეგობართან, რომელიც წლების განმავლობაში სოხუმში საქართველოს სუბტროპიკული მეურნეობის ინსტიტუტის რექტორად მუშაობდა და დიდ საზოგადოებრივ მუშაობას ეწეოდა აფხაზეთში.
_ სამწუხაროდ, წავიდა თაობა, რომელსაც აფხაზეთი ტკიოდა და რომლის მიზანი იქ დაბრუნება იყო, _ ამბობს ბატონი ნაპოლეონი, _ დღევანდელი ახალგაზრდა თაობის ინტერესსა და პრობლემებში აფხაზეთი “ვერ ჯდება”, მეორეხარისხოვან საკითხთა რიგშია გადასული.
_ მიზეზი?
_ მიზეზი ბევრია. ერთ-ერთი უახლეს ისტორიაში უნდა ვეძებოთ. აფხაზეთის ომი მაქვს მხედველობაში, როცა ბევრი ფაქტორი ერთმანეთს გადაეხლართა. ერთ-ერთი იყო ამ ომში მებრძოლი ქართველებისა და აფხაზების განსხვავებული მოტივაცია. ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენა, მაგალითად, ლაგოდეხის ან ტყიბულის ბატალიონებისთვის არ აღიქმებოდა ისეთ მოტივად, რომლისთვისაც ღირდა თავის გაწირვა. აფხაზები კი სამშობლოს დასაცავად იბრძოდნენ (ეს მათ მტკიცედ ჩაუნერგეს).
ეს ორი, განსხვავებული მოტივაცია ამჟამად საზოგადოებაშია გადასული.
ვინ იბრძოდა ძირითადად აფხაზეთში? ე.წ. საძმოების წევრები, მხედრიონელები, კრიმინალური განწყობილების ელემენტები, რომლებმაც კარგად იცოდნენ, რომ ომი შემოსავლის წყარო შეიძლება იყოს, თუ მოიპარავ, იქურდებ და გაძარცვავ. ამაზე რატომღაც არ ვლაპარაკობთ.
რა თქმა უნდა, მოხალისეებში იყვნენ გულანთებული პატრიოტებიც, მაგრამ ისინი მასაზე გავლენას ვერ ახდენდნენ. არც ისეთი შემთხვევები იყო იშვიათი, როცა განსხვავებული პოლიტიკური შეხედულების მქონე ჯგუფები თვითნებურად ტოვებდნენ წინა ხაზს და ფრონტს აშიშვლებდნენ.
არავინ კითხულობს, რატომ გაიქცა საქართველოდან პროფესიონალი სამხედრო _ გენერალი კამკამიძე.
_ რატომ გაიქცა?
_ იმიტომ, რომ ელემენტარულ კითხვებზე ვერ მიიღო პასუხები: რამდენი მებრძოლი გვყავდა (მიახლოებით მაინც), როგორი შეიარაღება გვქონდა, ვინ და სად წვრთნიდა მებრძოლებს, ვინ ვის ექვემდებარებოდა, ან ექვემდებარებოდა კი საერთოდ? ელემენტარული საბრძოლო გეგმაც არ არსებობდა. ყველა მისი მცდელობა, წესრიგი დაემყარებინა, ამაო გამოდგა.
საგანგებო მდგომარეობაც არ გამოცხადებულა საქართველოში.
პოლიტიკურ სპექტრზე არაფერს ვიტყვი. არადა, ისინი, ვის კისერზეც არის აფხაზეთის განდგომა, დღესაც ყელყელაობენ.
სიმართლის მთქმელი ადამიანები ცოტანი არიან. იტყვი და “მოღალატის”, “პუტინის აგენტის” იარლიყს მოგაკერებენ.
_ რამდენიმე წლის წინათ, როცა ყოფილები ზეობდნენ, თქვენ, ბატონო ნაპოლეონ, გულდაწყვეტით შენიშნეთ, რომ ხელისუფლება არაფერს ეკითხება, არ ელაპარაკება აფხაზეთში მოღვაწე ქართველებს, რომლებიც სხვაზე უკეთ იცნობენ იქაურ პრობლემებს, მათ აფხაზები პატივს სცემენ და ენდობიან კიდეც. ხელისუფლება შეიცვალა. ახალმა მმართველებმა თუ მიგიწვიეს?
_ სააკაშვილის ხელისუფლება სხვანაირად არც მოიქცეოდა.
ვიდრე ახლანდელ ხელისუფლებაზე რამეს გეტყვით, ერთ საინტერესო მომენტს გავიხსენებ.
აფხაზეთში სიტუაციის გამწვავება როცა ვიგრძენი, მივედი მაშინდელ იმელის შენობაში სახელმწიფოს მეთაურ ედუარდ შევარდნაძესთან შესახვედრად. ვერ ვნახე და გოგუაძეს შევთავაზე, რომ წავიდოდი სოხუმში და არძინბას დაველაპარაკებოდი. მხარი დამიჭირა და მე და გენერალი აბაშიძე გავემგზავრეთ აფხაზეთში.
ქართული და აფხაზური დეპუტაციები ცალ-ცალკე ფლიგელებში რომ ისხდნენ, ეგ არაფერი. მაგრამ ერთმანეთს რომ არ ელაპარაკებოდნენ, მათ შორის რა შეთანხმების იმედი უნდა გვქონოდა?
ქართულ დეპუტაციას რომ ველაპარაკებოდი, გამიხმეს და მითხრეს, რომ ჩემთან შეხვედრა სურდა ანქვაბს. მივედი. ერთ საათს ვისაუბრეთ. ბოლოს მეუბნება, არძინბას ხომ არ შეხვდებიო. ქართველებმა კატეგორიულად ამიკრძალეს აფხაზეთის უმაღლესი საბჭოს თავმჯდომარესთან შეხვედრა. არ დავეთანხმე, რადგან ჩემს მისიას აზრი ეკარგებოდა.
ცხადია, შევხვდი. საინტერესო საუბარი გაიმართა. არძინბა მეუბნება, ჩვენ გვაქვს საზოგადოება “აიდგილარა”, რომელიც აფხაზეთის კეთილდღეობისთვის იბრძვის (გამოყოფისთვის იბრძვისო,_ არ უთქვამს). ქართველების მხრიდან აქტიურობს თხუთმეტამდე ორგანიზაცია, რომლებიც ერთმანეთს ებრძვიან. მათ შორის ზოგი ბანდიტური ორგანიზაციაა, ზოგს სათავეში ნარკომანი უდგას. მხედველობაში ჰყავდა ვინმე ახალაია, რომელმაც პოლკოვნიკის პაგონები დაიკერა და თავისი შეიარაღებული რაზმი შექმნა, ასევე, კაკუბავა და ა.შ. მითხარით, ვის დაველაპარაკო, თორემ ერთს რომ შევხვდები, მეორეს გული მოსდის. იქნებ, თქვენნაირი ხალხი ჩამოვიდეს თბილისიდან და მოვილაპარაკოთო.
არ მითქვამს, თვითონ რომ არ შეხვდა სიგუას, მთავრობის თავმჯდომარეს, რომელიც თბილისიდან სპეციალურად იყო ჩასული. არ ვუთხარი იმიტომ, რომ ურთიერთის მიმართ გამოთქმულ საყვედურებში მოლაპარაკების იდეა დაიმარხებოდა.
მოკლედ, არძინბა მზად იყო მოლაპარაკების გასამართავად.
თბილისში რომ დავბრუნდი, დავწერე მოხსენებითი ბარათი, ჩამოვთვალე საკითხები, რომლებზეც ოპერატიულად შეიძლებოდა მოლაპარაკების გამართვა. საკითხების მეორე ნაწილისთვის პერსპექტივაში იყო შესაძლებელი ნიადაგის მომზადება. ხოლო საკითხების კიდევ ერთ ჯგუფს საერთოდ არ უნდა შევხებოდით არსებულ სიტუაციაში.
მივიტანე სახელმწიფოს მეთაურის კანცელარიაში, სადაც აფხაზეთთან ურთიერთობის საკითხებს კურატორობდაშევარდნაძის თანაშემწე, პროფესორი ალექსიძე.
_ შედეგი?
_ არავითარი. კარგა ხნის შემდეგ შევხვდი შევარდნაძეს. შენი მოხსენებითი ბარათი არ მიმიღიაო. ვაჩვენე მეორე პირი. ყურადღებით წაიკითხა. მოეწონა. მაგრამ მოლაპარაკებაზე ლაპარაკი უკვე დაგვიანებული იყო.
_ დაგიძახათ თუ არა ახალმა ხელისუფლებამ?
_ იცით, რას გეტყვით? წავიდა ის თაობა აფხაზებისა, რომელთანაც ურთიერთობა მქონდა, ერთმანეთს ვაფასებდით, ოჯახებით ვმეგობრობდით, მსტუმრობდნენ თბილისში.
მოვიდა ახალი თაობა, რომელმაც არც კი იცის, ერთად რომ ვიყავით.
ვის დაველაპარაკოთ?
_ გადაიწურეთ იმედი?..
_ არა. პრობლემას გადავწყვეტთ იმ შემთხვევაში, თუ მათთვის მიმზიდველი გახდება საქართველო, ეკონომიკურად მიმზიდველი და სასურველი, აუცილებელიც კი. ამის მისაღწევად რაღაც უნდა დათმო კიდეც.
_ მაგალითად?
_ მაგალითად, სარკინიგზო მიმოსვლის აღდგენა, ამ საკითხზე მუშაობა დაწყებულიც კი იყო. შემდეგ ჩემთვის გაუგებარი მიზეზების გამო შეწყდა და დღეს ჩვენი ტვირთი ბაქოს გავლით მიდის ევროპაში, 800 კილომეტრით დაგრძელდა გზა პირდაპირი მნიშვნელობით. მახსენდება, გულახდილი საუბარი, სერგეი ბაგაფშთან, რომელიც დავით ფილიასთან ერთად შინ მეწვია, თბილისში. მან მაშინ თქვა, რომ არსებულ ვითარებაში ორივე მხარისთვის მისაღები ფორმულის გამოძებნა ძნელია, რომ ნაბიჯ-ნაბიჯ უნდა ვიაროთ ერთმანეთისკენ, რისთვისაც ყველა რესურსი უნდა გამოვიყენოთ. ამ რესურსებს შორის მან პირველ ადგილზე დააყენა რკინიგზის აღდგენის საკითხი, რომელიც მაშინ აქტიურად იბლოკებოდა, მიუხედავად იმისა, რომ ორივე მხარისთვის სასარგებლო იყო.
_ ქვეყნის ხელმძღვანელობას თუ ესაუბრეთ ამის შესახებ?
_ რასაკვირველია! რექტორთა საბჭო იმხანად პრეზიდენტთან არსებობდა და ერთ-ერთი სხდომის შემდეგ ედუარდ შევარდნაძეს რკინიგზისა და სხვა პრობლემებზე აფხაზების დამოკიდებულებაზე მოვახსენე. ყურადღებით მომისმინა და მითხრა: ასეთი წინადადებები პარლამენტის ტრიბუნიდან რომ ვთქვა, ჩამქოლავენო.
პრობლემა რომ სერიოზულია, ამაზე მეტყველებს ჩინეთის დაინტერესება საქართველოს რკინიგზით. ამის მაგალითია, თუნდაც თბილისის ვაგონმშენებელი და ვაგონშემკეთებელი ქარხნით ამ ქვეყნის შესაბამისი დარგის წარმომადგენლების დაინტერესება, რომლებსაც განზრახული აქვთ ჩვენთან ბაზის გახსნა, სადაც დამზადდება პლატფორმა-ვაგონები და კონტეინერები. ეს დაკვეთა ჩამოიტანა ბატონმა წილოსანმა, ამ ქარხნის მფლობელმა, რომელიც ეს-ესაა ჩინეთიდან ჩამოვიდა.
ეს მომენტი ხელიდან თუ გავუშვით, ჩვენი ეკონომიკის გაძლიერების რეალურ შესაძლებლობას დავკარგავთ, რადგან ჩინეთი, რომელიც ისტორიული “აბრეშუმის გზით” ამოქმედებით სისხლხორცეულად არის დაინტერესებული, ახალ რკინიგზას რუსეთთან შეთანხმებით ჩრდილოეთ კავკასიაზე გავლით გაიყვანს.
_ არ მინდა, ცუდი ვთქვა ინტეგრაციისა თუ შერიგების მინისტრზე, ბატონ ზაქარეიშვილზე, მაპატიოს, თუთიყუშივით რომ დაუზეპირებია რუსეთთან ურთიერთობა არ გვინდაო. ჩვენი მოსახლეობის ახლახან ჩატარებული გამოკითხვის შედეგებს თუ დავუჯერებთ, 31 პროცენტმა თქვა, რომ რუსეთთან დალაპარაკება აუცილებელია. ამით მაინცდამაინც ის კი არ განაცხადეს, რომ გინდა თუ არა ევრაზიის კავშირში უნდა შევიდეს საქართველო _ დავილაპარაკოთო.
მე რუსეთის სოფლის მეურნეობის მეცნიერებათა სახელმწიფო აკადემიის წევრი ვარ და ჩემი პრაქტიკიდან ვიცი, რომ თანამშრომლობა საჭიროა და ურთიერთსასარგებლო. გვინდოდა საქართველოსა და რუსეთის სოფლის მეურნეობის მეცნიერებათა აკადემიების ერთობლივი საერთაშორისო სიმპოზიუმის ჩატარება. ვერ მივაღწიეთ…
_ პოლიტიკური მოტივით?
_ აბა, კაცო?! ეს ხომ იდიოტიზმია. ჩამოვიდოდნენ საქვეყნოდ ცნობილი აკადემიკოსები, მათ შორის, ნობელის პრემიის ლაურეატები. ერთმანეთს გავაცნობდით ჩვენი სამეცნიერო მოღვაწეობის შედეგებს, გავუზიარებდით გამოცდილებას. აქ პოლიტიკის სახსენებელიც არ არის…
მეჩვენება, რომ ჩვენი, უწინარესად, საგარეო საქმეთა მინისტრის კატეგორიული განცხადებებით, მდგომარეობას უფრო ვამწვავებთ და ქვეყანას ჩიხისკენ ვუბიძგებთ. არ მესმის, ეს რა დიპლომატიაა…
მეგობრებიო, მეგობრებიო გავიძახით, თუმცა კარგად ვიცით, რომ პოლიტიკაში მეგობრობა კი არა, ინტერესებია ურთიერთობის განმსაზღვრელი. პუტინი პოროშენკოსთან მოსალაპარაკებლად მინსკში ჩავიდა, რუსეთს უკრაინასთან დიპლომატიური ურთიერთობა არ გაუწყვეტია, მიუხედავად იმისა, რაც სამხრეთ-აღმოსავლეთ უკრაინაში ხდება.
ჩვენ გვაქვს საერთო ინტერესები რუსეთთან, გამოვიყენოთ, სადაც საჭიროა, ვივაჭროთ, დავთმოთ, დავათმობინოთ. ესაა დიპლომატია. მხოლოდ ამ გზით მივალთ საქართველოს ტერიტორიულ გაერთიანებამდე. თორემ ხომ ვხედავთ, რომ ჩვენი მეგობრები ამ გაერთიანების დეკლარირების იქით ვერ მიდიან. ვერც მივლენ.
ჩვენ ვფაფხურობთ.
_ რისი ბრალია?
_ მაგალითს გეტყვით. სოხუმში ინსტიტუტის რექტორად რომ მიშვებდნენ, მმართველობის ორთვიანი კურსებზე მატარეს მოსკოვში, რომლებიც ტიმირიაზევის აკადემიასთან ფუნქციონირებდა. მმართველობის ფსიქოლოგიაში მიკითხავდნენ ლექციებს, მასწავლიდნენ მართვის ელემენტებს და შემდეგ ყოველწლიურად გვაცნობდნენ იმ სიახლეებს, რომლებიც ამ მიმართებით ქვეყანაში გროვდებოდა.
ვინ შეასწავლა დღევანდელ მმართველ ახალგაზრდულ ელიტას ეს საკითხები?
მართავენ _ კი. ასწავლიან _ არა. სამაგიეროდ, ქვეყნის ბედს წყვეტენ ვიღაც ელჩები და საერთაშორისო ორგანიზაციების ვიღაც წარმომადგენლები. ჩემთვის გაუგებარია, გყავდეს ისეთი ინტელექტუალი, მეცნიერი, შესანიშნავი ორგანიზატორი, გამოცდილი პიროვნება, როგორიც ალექსანდრე ჭაჭიაა, რომელიც აფხაზეთში გაიზარდა, იქ ჰყავს მეგობრები, სერიოზული, აქტიური კავშირები გააჩნია სოხუმსა და სრულიად აფხაზეთში და არ იყენებდე მას აფხაზეთის პრობლემის მოსაგვარებლად!
ვინ და სად აანალიზებს, მაგალითად, იმ ვითარებას, რომელიც დღეს აფხაზეთშია? ვის გამოაქვს ანალიტიკური დასკვნები? ვეჭვობ, რომ ეს არ ხდება… როგორც ვიცი, აფხაზები დღეს არ გვაგინებენ. ვიყენებთ კი ამ ვითარებას იმ ხიდის აღსადგენად, რომელიც ჩვენ და აფხაზებმა ერთობლივად ჩავტეხეთ?
_ რა მოგახსენოთ… ვართ, ეტყობა, ზაქარეიშვილის იმედად…
_ თუ საქართველოს გეოპოლიტიკურ სიტუაციას ქვეყნის სასარგებლოდ გამოვიყენებთ, საქართველო მსოფლიო ეკონომიკური ნაკადების ერთ-ერთ მნიშვნელოვან გზაჯვარედინად შეიძლება მოგვევლინოს, რაც ქვეყნის კეთილდღეობის საფუძველი გახდება. ანუ, თუ საქართველო ეკონომიკურად მიმზიდველ ქვეყნად გადაიქცევა (და სწორი პოლიტიკის შედეგად შეიძლება ასეც მოხდეს), მაშინ აფხაზეთიც და სამაჩაბლოც ბუნებრივად ქართული ეკონომიკის ცენტრისკენულ ძალებს დაექვემდებარება, მისი შემადგენელი ნაწილი გახდება. თუმცა ეს, ალბათ, შორეული პერსპექტივაა.
ესაუბრა არმაზ სანებლიძე
