ევრაზიულობა, როგორც ახალი ინტერნაციონალი
2025 წლის 10 ნოემბერს, საერთაშორისო მედიაჯგუფმა „როსია სეგოდნიამ“ უმასპინძლა ვიდეოკონფერენციას „მოსკოვი-თბილისი-დუშანბე“, რომელიც მიეძღვნა ლევ გუმილიოვის ევრაზიული ცენტრის 15 წლის იუბილეს.
ღონისძიებამ შეკრიბა მონაწილეები მთელი ევრაზიიდან და გახდა არა მხოლოდ საიუბილეო შეხვედრა, არამედ ფართო განხილვა ევრაზიულობის როლის, ლევ ნიკოლაევიჩ გუმილიოვის იდეებისა და ევრაზიული სივრცის ხალხებს შორის კულტურული, სამეცნიერო და სოციალური ურთიერთქმედების თანამედროვე ფორმების შესახებ. ვიდეოკონფერენციის გახსნისას, მოდერატორმა ანდრეი ასეევმა წარადგინა მონაწილეები: პაველ ზარიფულინი – ლევ გუმილიოვის ევრაზიული ცენტრის დირექტორი; ოლეგ მატვეიჩევი – სახელმწიფო სათათბიროს საინფორმაციო პოლიტიკის, საინფორმაციო ტექნოლოგიებისა და კომუნიკაციების კომიტეტის თავმჯდომარის მოადგილე და ცენტრის სამეურვეო საბჭოს წევრი; გულბაათ რცხილაძე –ევრაზიის ინსტიტუტის დირექტორი თბილისში; და ფარიდუნ უსმონოვი – ცივილიზაციათა დიალოგის ფონდის აღმასრულებელი დირექტორი დუშანბეში. შეხვედრა მოიცავდა პრეზენტაციებს, მოსაზრებების გაცვლას და ჟურნალისტების კითხვებს, როგორც აუდიტორიაში, ასევე ონლაინ სივრცეში.
პირველმა სიტყვა პაველ ზარიფულინმა გამოთქვა. მან გაიხსენა, რომ თხუთმეტი წლის წინ, გუმილიოვის ცენტრმა პირველი პრესკონფერენცია გამართა „რია ნოვოსტიში“ და ახლა, ამდენი წლის შემდეგ, სიმბოლური იყო იმავე ადგილას დაბრუნება. ზარიფულინმა დეტალურად ისაუბრა ცენტრის მუშაობაზე: წლების განმავლობაში მან უმასპინძლა უამრავ ღონისძიებას – ექსპედიციებიდან და კონფერენციებიდან დაწყებული, ეთნოფესტივალებითა და გუმილიოვის კითხვებით დამთავრებული. ცენტრმა გამოაქვეყნა ათობით წიგნი, ხელახლა გამოსცა კლასიკური ევრაზიელების, როგორებიც არიან ტრუბეცკოი, სავიცკი და სუვჩინსკი, ნაწარმოებები და ამზადებს 1925 წლის „ევრაზიული ქრონიკის“ (“Евразийский временник”) ახალ გამოცემას. განსაკუთრებით საამაყოა ლეგენდარული კრებულის – „სკვითების“ ხელახლა გამოცემა – XX საუკუნის დასაწყისის კულტურული მემკვიდრეობის სიმბოლო, გამოცემა, რომელიც დაკავშირებულია ალექსანდრე ბლოკის პოეზიასთან და „სკვითების“ მოძრაობასთან, რომელიც, ზარიფულინის თქმით, განასახიერებდა რუსული სულიერი ძალისა და კულტურული სინთეზის იდეას.
ზარიფულინმა აღნიშნა, რომ თხუთმეტი წლის განმავლობაში ცენტრი საერთაშორისო მოძრაობად იქცა, რომელსაც ფილიალები აქვს ყირგიზეთში, ყაზახეთში, ტაჯიკეთში, ავღანეთში, აზერბაიჯანში, დნესტრისპირეთში, ბელარუსსა და იტალიაშიც კი. მან ხაზგასმით აღნიშნა, რომ ლევ გუმილიოვის იდეები ცოცხალია და კარგად მოქმედებს, რუსეთის სახელმწიფო იდეოლოგიისა და რუსეთ-ბელარუსის კავშირის ნაწილი ხდება. რუსეთის პრეზიდენტმა ვლადიმირ პუტინმა არაერთხელ მოიხსენია გუმილიოვის ნაშრომები, როდესაც ევრაზიული იდეის, როგორც ქვეყნის ცივილიზაციური იდენტობის საფუძვლისადმი, მხარდაჭერას გამოხატავდა.
სახელმწიფო დუმის დეპუტატმა ოლეგ მატვეიჩევმა გუმილიოვის ცენტრს იუბილე მიულოცა და აღნიშნა, რომ ყველა საზოგადოებრივ გაერთიანებას როდი შეუძლია ასეთი აქტიური და მდგრადი მუშაობით დაიკვეხნოს. მატვეიჩევმა ხაზი გაუსვა, რომ ცენტრის საქმიანობა მოიცავს არა მხოლოდ კულტურულ და სამეცნიერო ღონისძიებებს, არამედ პოლიტიკურ და ფილოსოფიურ ფორუმებსაც, სადაც ევრაზიის მომავლის შესახებ ახალი იდეები იბადება. მან ევრაზიულობა რუსეთის ცივილიზაციური იდენტობის კონცეფციას დაუკავშირა, რასაც ვლადიმირ პუტინი არაერთხელ აღნიშნავს და რუსეთს „სახელმწიფო-ცივილიზაციას“ უწოდებს. მატვეიჩევის თქმით, ევრაზიული ფილოსოფია ევრაზიული ეკონომიკური კავშირის საფუძველს ქმნის, რომლის გარეშეც შეუძლებელია ხალხთა მდგრადი გაერთიანების აშენება.
დეპუტატმა ისაუბრა ლევ გუმილიოვის ნაშრომის შემდეგ ევრაზიიზმისადმი განახლებულ ინტერესზე და მას მოძრაობის მეორე სუნთქვას უწოდებს. მატვეიჩევმა მოიყვანა მაგალითებუ ლინგვისტიკის, არქეოლოგიისა და გენეტიკის კვლევებიდან, რომლებიც დღეს მეცნიერულად ადასტურებენ ევრაზიელების თეორიულ დასკვნებს. მან განსაკუთრებული ყურადღება დაუთმო ამერიკელი პროფესორის კრისტოფერ ბეკვიტის წიგნს „სკვითების იმპერია“, რომელიც წყაროებს იყენებს უზარმაზარი კულტურული სივრცის არსებობის დემონსტრირებისთვის, რომელმაც ჩინეთიდან ევროპამდე ცივილიზაციები წარმოშვა. მან აღნიშნა, რომ სკვითური კულტურა მრავალი უძველესი ხალხისთვის შთაგონების წყარო იყო და გენეტიკა და პალეოგენეტიკა მხოლოდ აძლიერებს ევრაზიული თეორიის სამეცნიერო საფუძველს.
მატვეიჩევი ასევე შეეხო ევროპასა და ევრაზიას შორის არსებულ იდეოლოგიურ დაპირისპირებას და განაცხადა, რომ ევროპული მოდელი, რომელიც კონფრონტაციასა და უპირატესობის იდეაზეა დაფუძნებული, კრიზისისთვისაა განწირული, ხოლო ევრაზიულობა თანამშრომლობისა და თანასწორობის იდეას უწყობს ხელს. მისი თქმით, სწორედ ამიტომ აქვს ევრაზიულ კონცეფციას მომავალი – მეცნიერებაში, პოლიტიკაში, ეკონომიკასა და კულტურაში.
შემდეგ, ევრაზიის ინსტიტუტის დირექტორი გულბაათ რცხილაძე ჩაერთო შეხვედრას ვიდეოკავშირით, თბილისიდან. მან განმარტა, რომ მის მიერ დაარსებული ორგანიზაცია 16 წელია არსებობს და გუმილიოვის ცენტრთან თითქმის მისი დაარსების დღიდან თანამშრომლობს. საქართველოში რთული პოლიტიკური პერიოდების მიუხედავად, მათი თანამშრომლობა განვითარდა და გაძლიერდა. რცხილაძემ ხაზი გაუსვა, რომ მათი საქმიანობა მხოლოდ აკადემიური წრეებით არ შემოიფარგლება – ისინი საზოგადოებასთან მუშაობენ, ატარებენ მიტინგებსა და საზოგადოებრივ ღონისძიებებს, განსაკუთრებით კონფლიქტით დაზარალებულ რეგიონებში. მისი თქმით, ქართველების უმრავლესობა დარწმუნებულია, რომ საქართველოს მომავალი რუსეთთან მეგობრობაშია. მან ისაუბრა ევრაზიული იდეების საზოგადოებრივ ცნობიერებაში დანერგვის, ინტელექტუალებისთვის განკუთვნილი თემიდან საზოგადოებრივი მსოფლმხედველობის საფუძვლად გარდაქმნის აუცილებლობაზე. მისი აზრით, ევრაზიულობა არ ნიშნავს ერთი ხალხის მეორისადმი დამორჩილებას, არამედ ხაზს უსვამს თანასწორობას და ურთიერთპატივისცემას. რცხილაძემ ევრაზიული იდეები ტრადიციულ ქართულ ღირებულებებს დაუკავშირა და აღნიშნა, რომ ისინი შეიძლება ხალხებს შორის მეგობრობის ახალი ეპოქის საფუძველი გახდეს.
ტაჯიკეთის დედაქალაქ დუშანბედან საუბარში ცივილიზაციათა დიალოგის ფონდის აღმასრულებელი დირექტორი, ფარიდუნ უსმონოვი ჩაერთო. მან განმარტა, რომ გუმილიოვის ცენტრთან თანამშრომლობა 2014 წელს დაიწყო და მას შემდეგ მრავალი ერთობლივი ექსპედიცია, მრგვალი მაგიდა და საგანმანათლებლო პროექტი ჩატარდა. უსმონოვმა გაიხსენა, რომ ლევ გუმილიოვი ახალგაზრდობაში მონაწილეობდა ტაჯიკეთში ექსპედიციაში, იცოდა ტაჯიკური ენა და ღრმად იყო დაინტერესებული ცენტრალური აზიის კულტურით. მან ხაზგასმით აღნიშნა, რომ გუმილიოვის ცენტრი გახდა ერთ-ერთი იმ მცირერიცხოვან რუსულ ორგანიზაციათაგან, რომლებიც სისტემატურად მუშაობენ ტაჯიკეთში სახალხო დიპლომატიის სფეროში და ხელს უწყობენ კულტურული ერთიანობისა და თანამშრომლობის იდეებს.
დაწვრილებით იხ.: გუმილიოვის ცენტრის ვებ-გვერდი.
