ვის მხარეზე უნდა იყოს საქართველო რუსეთ-თურქეთის ომის შემთხვევაში?

XVII საუკუნის 60-იანი წლებიდან ისტორიამ რუსეთ–თურქეთს შორის სულ 11 ომი იცის, რომელთაგან, სამის გარდა, ყველა რუსეთის გამარჯვებით დასრულდა. ეს ომები ჩვენთვის განსაკუთრებით საინტერესო იმ თვალსაზრისით არის, თუ რა სარგებელი ნახა ან პირიქით _ რა ზიანი მიადგა საქართველოს ამ ომებისგან.

ათვლა 1768-1774 წლების რუსეთ-ოსმალეთის ომიდან იწყება და ყველა შემდგომ ომს მოიცავს… ამ ომში საქართველოც ჩაება ირიბად: აღმოსავლეთში _ ქართლ-კახეთის მეფე ერეკლე II, ხოლო დასავლეთში _ სოლომონ I.

ერეკლე II სამცხე-ჯავახეთის დაბრუნების განზრახვა ამოიჭრა გულში, ხოლო სოლომონ I აჭარისა და თურქთაგან მიტაცებული სხვა მიწების დაბრუნების იმედი გაუჩნდა.

საბოლოოდ, ორივე ქართველი მეფე ნაწილობრივ იმედგაცრუებული დარჩა ტოტლებენის მუხანათური ღალატის გამო, მაგრამ, მიუხედავად ამისა, ერეკლეს სამხედრო ნიჭმა ასპინძის ბრძოლაში ტრიუმფალური გამარჯვება მოუტანა საქართველოს, რომელმაც დიდი ხნით დაუკარგა თურქებს ახალციხის საფაშოდან ქართლში თარეშის სურვილი.

ქუჩუკ–კაინარჯის ზავის 23-ე მუხლი კი პირდაპირ საქართველოს ეხებოდა, ოსმალეთი “საზეიმოდ” აცხადებდა, რომ იგი ამიერიდან “სამუდამოდ” იღებდა ხელს ხარკის მოთხოვნაზე იმერეთისგან და საქართველოში ქრისტიანული სარწმუნოების შევიწროებაზე. ხელშეკრულებაში იყო სადავო ადგილებიც _ იმერეთის ციხესიმაგრეებს, რომლებიც რუსეთის ჯარმა გაათავისუფლა (ბაღდადი, შორაპანი, ქუთაისი), რუსეთი იმის საკუთრებად ცნობდა, “ვისაც იგი ძველთაგან ეკუთვნოდა”, ხოლო ოსმალეთს უკრძალავდა საქართველოში ახალი რაიონების (ის, რაც “ძველთაგან არ ეკუთვნოდა”) მითვისებას. დამარცხებულ ოსმალეთს სოლომონმა არ მისცა ქუჩუქ–კაინარჯის საზავო ხელშეკრულების სადავო მუხლების სათავისოდ გამოყენების საშუალება _ ქვეყანა დამშვიდდა და მოსახლეობამაც მნიშვნელოვნად იმატა. თუმცა ზავი ხანმოკლე აღმოჩნდა და ოსმალეთმა 1787-91 წლების ომში რევანშის აღება სცადა, მაგრამ ამჯერადაც სასტიკი მარცხი იწვნია _ იასის საზავო ხელშეკრულების პირობებით რუსეთმა სამუდამოდ დაისაკუთრა ყირიმი, ტამანის ნახევარკუნძული, ყუბანი და ა.შ. ამასთანავე, თურქეთმა აღიარა 1783 წლის გიორგიევსკი ტრაქტატით გათვალისწინებული რუსეთის პროტექტორატი საქართველოზე და ივალდებულა, რომ მის მიმართ არავითარ მტრულ მოქმედებებს არ განახორციელებდა.

რუსეთის იმპერიაში საქართველოს შესვლის შემდეგ კი ქართველები ერთმორწმუნე რუსებთან ერთად მხარდამხარ იბრძოდნენ ჯერ 1806-1812 წლების რუსეთ–თურქეთის ომში, რომელიც ბუქარესტის ზავით დამთავრდა და რომლის მიხედვითაც თურქეთმა აღიარა დასავლეთ საქართველოს რუსეთის იმპერიაში შესვლა; შემდეგ 1828-1829 წლების ომმა ახალციხე დაგვიბრუნა, ხოლო 1877-78 წლების ომის შედეგად აჭარა დაუბრუნდა დედასაქართველოს. ზემოთქმული, ვფიქრობ, ნათელი დასტურია იმისა, რომ რუსეთ-ოსმალეთის ყველა დაპირისპირების შემთხვევაში საქართველო მეტ-ნაკლებად ყოველთვის მოგებული რჩებოდა…

აღსანიშნავია ისიც, რომ ზემოხსენებულ ომებში რუსეთი მარტოდმარტო იბრძოდა, უფრო მეტიც, იმჟამინდელი ბრიტანეთისა და საფრანგეთის იმპერიების დიპლომატია და არა მხოლოდ დიპლომატია, ოსმალეთს უჭერდა მხარს.

ასეთი ფაქტების სიმრავლემ ათქმევინა მოგვიანებით რუსეთის იმპერატორ ალექსანდრე მესამეს ფრთიანი ფრაზა, რუსეთის მოკავშირეები, მხოლოდ მისი არმია და ფლოტიაო… სწორედ საფრანგეთისა და ინგლისის პირდაპირი მონაწილეობის შედეგად განიცადა რუსეთმა დროებითი მარცხი 1854-56 წლებში ოსმალეთთან ომში.

აღარაფერს ვამბობ პირველ მსოფლიო ომზე, რომელში გამარჯვებაც რუსეთს სწორედ ანტანტელმა “მოკავშირეებმა” _ საფრანგეთმა და ბრიტანეთმა “მოპარეს”. 1917 წელს ბრიტანეთმა თავის ელჩს 3 მილიონი მისცა რუსეთში არეულობების მოსაწყობად და აკი მოაწყვეს კიდეც ჯერ თებერვლის რევოლუციის, ხოლო შემდეგ ბოლშევიკური გადატრიალების სახით, რომლის შედეგადაც რუსეთის მართლმადიდებელი მონარქია დაემხო, რუსეთის არსებობა კი დიდი კითხვის ნიშნის ქვეშ დადგა. რომ არა ეს მუხანათობა, დღეს შეიძლებოდა, თურქთაგან მიტაცებული ტაო-კლარჯეთიც საქართველოსი ყოფილიყო, ფორმალურად თუნდაც რუსეთის იმპერიის შემადგენლობაში, მაგრამ მაინც…

არადა, მოხდა გაუგონარი რამ: ანტანტის ბლოკი, რომელშიც რუსეთი შედიოდა, გამარჯვებული დარჩა პირველ მსოფლიო ომში, მაგრამ პარიზში გამართულ გამარჯვების აღლუმში რუსეთის ნაცვლად აშშ მონაწილეობდა. აშშ, რომელიც ამ ოთხწლიანი სასაკლაოს ბოლო თვეებში ჩაება ომში და, აქედან გამომდინარე, მსხვერპლი პრაქტიკულად არ გაუღია, მაგრამ ომში გამარჯვებულისთვის განკუთვნილი ტორტის ყველაზე მსუყე ნაჭერი მას ერგო. ომში ყველაზე დიდი მსხვერპლის გამღები რუსეთი კი სამოქალაქო ომის ხანძარში იწვოდა და, რომ არა სტალინის გენია, დღეს რუსეთი საერთოდ არ იარსებებდა მსოფლიოს პოლიტიკურ რუკაზე…

ნაცნობი სურათია, არა?

მას შემდეგ, რაც რუსეთის ავიაკოსმოსურმა ძალებმა ტერორისტული ორგანიზაცია “ისლამური სახელმწიფოს” პოზიციების დაბომბვა დაიწყეს (გასული წლის 30 სექტემბერიდან) სირიის არაბთა რესპუბლიკის ტერიტორიაზე, შემზარავი ტერაქტი მოხდა პარიზში და, საფრანგეთის პრეზიდენტი თითქოს გამოფხიზლდაო, რუსეთთან სამხედრო მოკავშირეობის კონტურებიც გამოისახა: ფრანსუა ოლანდი მოსკოვში ეახლა პუტინს, მაგრამ ეგ იყო და ეგ… ისევე, როგორც ოლანდი დაუბრუნდა საწყის ანტირუსულ პოზიციებს, საფრანგეთის ავიამზიდი “შარლ დე გოლიც”, როგორც შეცურდა ხმელთაშუა ზღვაში, ისევე უკან გამოცურდა და “ისლამურ სახელმწიფოსთან” მარტოდმარტო მებრძოლ რუსეთს, როგორც ზემოხსენებულ ომებში, დღესაც უპირისპირდება დასავლეთის დიპლომატია და არა მხოლოდ…

მას შემდეგ კი, რაც პუტინმა ჯერ კასპიის ზღვის აკვატორიიდან უზუსტესი დარტყმები განახორციელა ფრთოსანი რაკეტებით, იგივე გაიმეორა წყალქვეშა ნავიდან და ბრძოლაში შორს მოქმედი ავიაციაც ჩართო. დასავლეთმა დაინახა, რომ რუსეთის სამხედრო ტექნიკა არც ისეთი ჟანგიანი ყოფილა, როგორიც ნატოში ეგონათ. და რუსეთმა იქიდან მიიღო დარტყმა, საიდანაც არ ელოდა: სირიაში თურქების მიერ რუსული თვითმფრინავის ჩამოგდება, იმ თურქეთისა, რომელთანაც რუსეთს თბილი დამოკიდებულება ჰქონდა, მართლაც ზურგში დანის ჩარტყმა იყო. ამის შემდეგ უკან დასახევი გზა ორივე ქვეყანას მოჭრილი აქვს…

ვითარებას ისიც მატებს სიმწვავეს, რომ ნატომ ერდოღანისთვის სასურველი რეაგირება ვერ შეძლო რუსეთ-თურქეთის დაპირისპირებაში. უფრო მეტიც _ ლუქსემბურგის საგარეო საქმეთა მინისიტრ ჟან ასელბორნის განცხადებით, ნატო მოკავშირეს მხარს მხოლოდ პირდაპირი თავდასხმის შემთხვევაში დაუჭერს.

მიუნხენში ამას წინათ გამართულ ე.წ. უსაფრთხოების სამიტის მიმდინარეობისას, ერთ-ერთ ბრიფინგზე, აშშ-ის სახელმწიფო მდივანმა ჯონ კერიმ რომელიღაც ჟურნალისტის ანტირუსულ კითხვას კითხვითვე უპასუხა: “რა გინდათ _ რუსეთს ომი დავუწყოთ?”.

ამ უკიდურესად დაძაბულ ვითარებას ცეცხლზე ნავთი დაასხა გაეროს უშიშროების საბჭომ. მან არ მიიღო რუსეთის რეზოლუცია, რომელიც სირიის სუვერენიტეტის დაცვასა და სამხედრო კონფლიქტის პოლიტიკურ პროცესში გადაყვანას გულისხმობდა. ამ რეზოლუციის “ჩამგდებთა” შორის უშიშროების საბჭოს ის სამი წევრიც იყო, რომლებსაც ვეტოს უფლება აქვთ: აშშ, ბრიტანეთი და საფრანგეთი…

დასავლელი ანალიტიკოსების აზრით, გაეროს უშიშროების საბჭომ სიტუაცია საშიშ, გამოუვალ ჩიხში შეიყვანა.

ყოველივე ამის ფონზე დამფრთხალი თურქეთი რუსეთის წინააღმდეგ სხვა კოალიციის შექმნაზე ჩალიჩობს და ამ კოალიციაში უკრაინასა და საქართველოს განიხილავს. თუ გავითვალისწინებთ იმ გარემოებას, რომ საქართველოს ხელისუფლებაში ანტიეროვნული რესპუბლიკელები დომინირებენ და თავდაცვის მინისტრი რესპი თინა ხიდაშელია, საქართველო რეალური საფრთხის წინაშეა!

რესპუბლიკელები არად დაგიდევენ იმ ფაქტს, რომ ჩვენი “ისტორიული მეგობარი” თურქეთი არც მალავს პანთურქულ მისწრაფებებს. თავის დროზე ყოფილმა საგარეო მინისტრმა და დღეს პრემიერმა ახმედ დავითოღლუმ საჯაროდ განაცხადა, რომ თურქეთის მიზანი ე.წ. დიდი თურანის იმპერიის აღდგენაა, სტამბულიდან ბათუმის ჩათვლით, ვიდრე სარაევომდე?!

ჩვენი “თურქი მეგობრებისთვის” სასურველი სცენარით მიდიოდა დღემდე საქმე _ იქით სირიასა და ერაყში ვითომ ტერორისტებს ებრძოდა (სინამდვილეში ქურთებს ჟლეტდა) და აქეთ აჭარაში თურქთა ეკონომიკურ-იდეოლოგიურ ექსპანსიას ეწეოდა…

ერდოღანის ბოდვით იდეებს წერტილი რუსეთმა დაუსვა სირიაში, რომელსაც თურქები ერაყთან ერთად ისევე განიხილავენ დიდ თურანში, როგორც აჭარას.

მოკლედ, მხოლოდ უფალმა იცის, რა მოხდება ხვალ _ რუსეთ-თურქეთს შორის დიდი ომი გამორიცხული არ არის და, ზემოთ მოყვანილი ისტორიული ექსკურსიდან გამომდინარე, მკრეხელობაა კითხვის დასმაც კი _ რუსეთ–თურქეთის ცივი თუ ცხელი ომის შემთხვევაში ვის მხარეზე უნდა იყოს საქართველო?

დავით მხეიძე