ირაკლი უბილავა: იმ ქმედების გენოციდად შეფასება, რომელმაც XIX საუკუნეში ფიზიკურად გადაგვარჩინა, საქართველოს წინააღმდეგ მიმართული ნაბიჯია…

30 სექტემბერს თურქეთის დედაქალაქ ანკარაში გამართულ სამეცნიერო კონფერენციაზე «პოლიტოლოგთა კლუბის» თავმჯდომარე ირაკლი უბილავა ვრცელი მოხსენებით წარსდგა და ძირითადად ყურადღება XIX საუკუნის კავკასიის ომზე გაამახვილა პოლიტიკურ ჭრილში. კონკრეტულად რას ეხებოდა ეს მოხსენება და რა კუთხით, ამაზე იგი თავად გვესაუბრება.

_ ბატონო ირაკლი, უწინარესად, გვაინტერესებს, რა ღონისძიება ჩატარდა ანკარაში და რაზე გააკეთეთ მთავარი აქცენტი თქვენს მოხსენებაში?

_ ეს კონფერენცია ორგანიზებული იყო მოსკოვის სახელმწიფო უნივერსიტეტისა და ანკარის ტექნიკური უნივერსიტეტის მიერ. ის ეხებოდა XIX საუკუნის კავკასიის ომს და ზოგადად იმ პერიოდში რეგიონში განვითარებულ მოვლენებს. რაც შეეხება ჩემს მოხსენებას, ძირითადად, ყურადღება გავამახვილე საქართველოს როლზე კავკასიის მაშინდელ გეოპოლიტიკურ სტრუქტურაში. ჩავთვალე, რომ ამ კუთხით თემა საინტერესო იქნებოდა და ვფიქრობ, საბოლოოდ კარგი მოხსენება გამოვიდა.

_ XIX საუკუნის კავკასიაზე სიღრმისეულად საუბარი ჩერქეზების თემის გვერდის ავლით შეუძლებელია. ამ საკითხს რა კუთხით შეეხეთ? საქართველოს მიერ გენოციდის აღიარებას ვგულისხმობ…

_ ჩემი მოხსენება უშუალოდ გენოციდის აღიარებას არ ეხებოდა, უბრალოდ, XIX საუკუნის გეოპოლიტიკური რეალობის გადმოსახედიდან ავხსენი, თუ რატომ იყო გამართლებული რუსეთის ის ქმედებები, რომლებიც მან განახორციელა დასავლეთ კავკასიის ტერიტორიაზე. კერძოდ, ვთქვი, რომ ჩერქეზები წარმოადგენდნენ ოსმალეთის იმპერიის დასაყრდენს და ამ მხრივ სერიოზულ საფრთხეს უქმნიდნენ მთლიანად რეგიონის სტაბილურობას.

_ ჩვენზე რა გავლენას ახდენდა ეს პროცესები?

_ მეფის რუსეთის მიერ მაშინ განხორციელებულმა ქმედებებმა გამოიწვია ისლამური იმპერიის უკან დახევა და განდევნა ჩვენი ტერიტორიებიდან. ამან გადაარჩინა საქართველო და, ფაქტობრივად, იხსნა ფიზიკური განადგურებისგან. გარდა ამისა, ჩვენ მოვექეცით მართლმადიდებლური სახელმწიფოს ერთიან სივრცეში და ამით შევინარჩუნეთ კულტურული ღირებულებები. ამ მხრივ ჩემი მოხსენება ეხებოდა იმას, რომ XIX საუკუნეში ჩერქეზების მიმართ გატარებული ღონისძიებები იყო გამართლებული.

_ ესე იგი, რომ არა ჩერქეზების მასობრივი გადასახლება, საქართველო ფიზიკური განადგურების საფრთხის წინაშე იდგა?

_ ცნობილი ამერიკელი დიპლომატი და სახელმწიფო მოღვაწე ჰენრი კისინჯერი ამბობს, რომ ოსმალეთი იყო ერთ-ერთი ყველაზე არაჰუმანური იმპერია კაცობრიობის ისტორიაში. ახლა თუ გავითვალისწინებთ იმას, რომ ჩერქეზები ამ იმპერიის დასაყრდენს წარმოადგენდნენ ჩვენს რეგიონში, რა თქმა უნდა, საქართველო გადარჩა მათ წინააღმდეგ განხორციელებული რეპრესიებით.

_ მიუხედავად ყველაფრისა, 2011 წლის 20 მაისს სააკაშვილის პარლამენტმა მიიღო გადაწყვეტილება, რომლის თანახმადაც, საქართველომ ჩერქეზების გენოციდი აღიარა. როგორ ფიქრობთ, რა ჩანაფიქრი და გათვლა იყო ამ ნაბიჯში?

_ პირდაპირ, არაორაზროვნად შეიძლება ავხსნათ: ეს იყო ამერიკის შეერთებული შტატების დაკვეთა. არსებობს ასეთი «ჯეიმსთაუნის ფონდი», ესაა ორგანიზაცია, რომელშიც წამყვანი ინტელექტუალები მუშაობენ და მათი საქმიანობა ერთმნიშვნელოვნად მიმართულია რუსეთის წინააღმდეგ. იქ ისეთ სახელებს და გვარებს ნახავთ, რომ ყველაფერი გასაგებია. მაგალითად, ბჟეზინსკი, ჯეიმს ვულსი და ა. შ. ეს ადამიანები იმ ფონდის აღმასრულებელ კომიტეტში არიან დასაქმებულნი…

_ გინდათ, თქვათ, რომ სააკაშვილის ხელისუფლებამ მათი მითითებით მიიღო ჩერქეზების გენოციდის აღიარების გადაწყვეტილება?

_ ყოველ შემთხვევაში, მათ სურდათ საქართველოს გამოყენება რუსეთის წინააღმდეგ. მოახერხეს თუ არა ეს ბოლომდე, სხვა საკითხია, იმიტომ, რომ ამასობაში უკვე შეიცვალა ხელისუფლება.

_ საერთოდ, ისეთი საპასუხისმგებლო გადაწყვეტილების მიღებას, როგორიც გენოციდის აღიარებაა, წინ ხანგრძლივი განხილვები და დისკუსია უძღვის. ჩვენ შემთხვევაში როგორ წარიმართა ეს პროცესი?

_ არ ვიცი, რა განხილვები და დისკუსიები ჰქონდა წინა ხელისუფლებას, ჩვენ ამაში არავინ ჩაგვახედებდა. «ნაციონალური მოძრაობა», მოგეხსენებათ, ჩაკეტილი სივრცე იყო, იქ მარტო მათთვის მისაღებ ხალხს უშვებდნენ. ახლა რაც შეეხება ისევ იმას, თუ რატომ მიმაჩნია ამ გენოციდის აღიარება ამერიკელების მიერ ინსპირირებულად: სანამ პარლამენტი ამას დაამტკიცებდა, რამდენიმე ხნით ადრე საქართველოში ჩამოვიდა შეერთებულ შტატებში რეგისტრირებული ორგანიზაციის «ჩერქეზთა კულტურული ფონდის» ხელმძღვანელი იად იაგორი. იგი პირდაპირ ამბობდა, რომ XIX საუკუნეში ჩერქეზების მიმართ განხორციელებული რეპრესიები იყო გენოციდი და უნდა მოხდეს მისი აღიარება. ეს ადამიანი ასევე აცხადებდა, რომ უნდა შეიქმნას დიდი ჩერქეზული სახელმწიფო. როგორ, რა ფორმით, ამას არ აკონკრეტებდა, მაგრამ ყველაფერი გასაგებია _ დიდი ჩერქეზული სახელმწიფო შეიქმნება იმ შემთხვევაში, თუ რუსეთი დაიშლება.

_ გამოდის, რომ ეს იაგორი იყო «თეთრი სახლის» მოციქული საქართველოში, რომლის მეშვეობითაც გაიცემოდა მითითებები?

_ ეს ადამიანი აქ რამდენიმე დღით დარჩა და ჯეიმსთაუნის ფონდის კონფერენციაშიც მიიღო მონაწილეობა. სწორედ ამის შემდეგ გაკეთდა მიმართვა პარლამენტისადმი და პარლამენტმაც დააკმაყოფილა მოთხოვნა. ამით ერთი რაღაც ეტაპი დამთავრდა, მაგრამ მერე უნდა ყოფილიყო პროცესის გაგრძელება. თქვენ თუ გახსოვთ, ნუგზარ წიკლაურმა ერთ–ერთ პლენარულ სხდომაზე განაცხადა კიდეც, ახლა ჩეჩნეთის ჯერი დგებაო. ერთი სიტყვით, ეს იყო გრძელვადიანი მიზანმიმართული გეგმა, რომლის მთავარ ამოცანასაც წარმოადგენდა რუსეთის ნაწილ–ნაწილ დაშლა.

_ ამერიკის ინტერესი გასაგებია, რუსეთი მისთვის მთავარი მოწინააღმდეგეა საერთაშორისო ასპარეზზე, მაგრამ «ნაცმოძრაობას» რა ამოძრავებდა, რეალურად რა მიიღო სააკაშვილის ხელისუფლებამ ჩერქეზების გენოციდის აღიარებით?

_ პოლიტიკური ელიტის მთავარი მალეგიტიმირებელი საქართველოში დღეს არის გარე ძალა. აქედან გამომდინარე, როცა შენს ლეგიტიმატორს უსიტყვოდ უსრულებ ყველა მითითებას, ის, რა თქმა უნდა, გეხმარება ლეგიტიმაციის ამაღლებაში. ვთქვათ პირდაპირ: დღესდღეობით აქ ხელისუფლების შენარჩუნების მთავარი წყარო შეერთებული შტატებია, ამიტომ საკმარისია, მმართველ გუნდს შეუწყდეს მისი მხარდაჭერა, ის პოლიტიკურად მაშინვე აღმოჩნდება ყოფნა–არყოფნის საფრთხის წინაშე.

_ სააკაშვილის ხელისუფლება ბოლომდე უსიტყვო შემსრულებელი იყო, მაგრამ მაინც ვერ მოხერხდა მისი შენარჩუნება. როგორ ფიქრობთ, რატომ?

_ აქ სხვა რამ მოხდა. სააკაშვილი, ფაქტობრივად, წავიდა ერთპიროვნული მმართველობის, დიქტატურის გზით და დაკარგა დასაყრდენი საზოგადოებაში. საერთოდ, ნებისმიერი პოლიტიკური სისტემის პირობებში, როცა ხდება დაშორება ზედა ელიტასა და ქვედა ფენას, ანუ ხალხსა და მმართველ გუნდს შორის, იწყება კრიზისი; ხოლო მიუხედავად ამ კრიზისისა, თუ ხელისუფლება არ იცვლება, დიდი საშიშროებაა, ჩამოყალიბდეს კონტრელიტა, რომელიც ყოველთვის მიმართულია დამხობისკენ. აი, ზუსტად ამის შიში ჰქონდა ამერიკას და ამიტომ შეცვალეს სააკაშვილის ხელისუფლება.

_ ესე იგი, თქვენი აზრით, «ქართული ოცნებაც» იმავე ძალის დაკვეთებს ასრულებს, რომელსაც «ნაცმოძრაობა» ემსახურებოდა?

_ რა თქმა უნდა, ამას პირდაპირ ვამბობ. პოლიტიკურ მეცნიერებაში არსებობს ასეთი მეთოდოლოგია კონტენტ-ანალიზი. ნებისმიერმა ადამიანმა, მეცნიერმა აიღოს ბიძინა ივანიშვილის განცხადებები და აიღოს სააკაშვილის გამოსვლები, რომელიც ქვეყნის საგარეო პოლიტიკურ კურსს ეხება, ვინმე თუ რამე განსხვავებას ნახავს, მე მზად ვარ, ყველას საჯაროდ ბოდიში მოვუხადო.

_ დავუბრუნდეთ ისევ ჩერქეზების გენოციდის აღიარებას, როგორ ფიქრობთ, რუსეთისთვის რამდენად ჰქონდა ამას მნიშვნელობა?

_ მნიშვნელობა, რა თქმა უნდა, ჰქონდა, მაგრამ უფრო ბწკენის მაგვარი. ეს არ არის რუსეთისთვის პოლიტიკური ტრაგედია, ჩვენთვის კი ძალიან დიდი პასუხისმგებლობაა. ამ აღიარებას მე დავარქმევდი ნაღმს, რომელიც წინა ხელისუფლებამ ჩადო და, როდის ამოქმედდება, კაცმა არ იცის. კიდევ კარგი, რომ «ნაცმოძრაობა» არაა ქვეყნის სათავეში, თორემ სააკაშვილი იმდენად არაპროგნოზირებად პოლიტიკას ატარებდა, ნებისმიერ მომენტში შეეძლო კონფლიქტი გამოეწვია რუსეთთან.

_ ხელისუფლების შეცვლის მიუხედავად, საქართველოში საგარეო პოლიტიკა, ფაქტობრივად, იგივე დარჩა. თქვენი აზრით, მხოლოდ ტონის შერბილება საკმარისია იმისთვის, რომ ორ ქვეყანას შორის ურთიერთობა მოგვარდეს?

_ ყოველ შემთხვევაში, ეს მოხსნის დაძაბულობას. იმას, რასაც სააკაშვილის ხელისუფლება აკეთებდა, პოლიტიკასთან საერთო არაფერი ჰქონდა. ჩვენ გვესმოდა ლანძღვა, პიროვნული შეურაცხყოფა. შედეგად კი ვერაფერს ვღებულობდით, გარდა იმისა, რომ სრულიად მოვწყდით მეზობელ სახელმწიფოს. «ქართულ ოცნებას» რაც შეეხება, მისი სტრატეგია ჯერჯერობით გამოკვეთილად არ ჩანს. მართალია, ივანიშვილი ხშირად აცხადებს, რომ დაალაგებს ურთიერთობას მოსკოვთან, მაგრამ რა ბერკეტები გააჩნია ამისთვის, უცნობია. ყველაფერი, ალბათ, დროთა განმავლობაში გამოჩნდება. თუ მოლაპარაკებების პროცესი მომავალში რეალურად წინ ვერ წავიდა, ამით დამტკიცდება, რომ კოალიციას ამ მიმართულებით მეტი რესურსი არ ჰქონია.

_ ბატონო ირაკლი, ჩერქეზების გენოციდის აღიარება, ფაქტია, რომ ახალ ხელისუფლებას სერიოზულ უხერხულობას უქმნის. რა შეიძლება გაკეთდეს ამ ბარიერის მოსახსნელად?

_ მე არ ვარ იურისტი და სამართლებრივად ვერ შევაფასებ სიტუაციას, მაგრამ, პოლიტიკურად რაც შეეხება, ვფიქრობ, ამ რეზოლუციის დენონსაცია უნდა მოხდეს. ახალმა ხელისუფლებამ, რეალურად თუ უნდა რუსეთთან ურთიერთობის მოგვარება, ამაზე უნდა იფიქროს და, რა ფორმითაც იქნება შესაძლებელი, ეს უნდა განახორციელოს.

_ ხელისუფლების გადაწყვეტილება ერთია, მაგრამ, თქვენი აზრით, როგორ მიიღებს ამას საზოგადოება?

_ ჯერ ერთი, როცა ამ რეზოლუციას იღებდნენ, საზოგადოებისთვის არავის უკითხავს, იყო თუ არა მომხრე. მეორეც, ეს აღიარება არის კონტრპროდუქტიული და პირდაპირ ეწინააღმდეგება ჩვენს ეროვნულ ინტერესებს. კიდევ ერთხელ ვიმეორებ: იმ მოქმედების გენოციდად შეფასება, რომელმაც XIX საუკუნეში ფიზიკურად გადაგვარჩინა და ხელი შეუწყო ჩვენი უპირველესი მტრის, ოსმალეთის იმპერიის, შესუსტებას რეგიონში, სხვა არაფერია, თუ არა საქართველოს წინააღმდეგ მიმართული გადაწყვეტილება. აქედან გამომდინარე, ხელისუფლებამ ყველაფერი უნდა გააკეთოს იმისთვის, რომ ეს დოკუმენტი რაიმე ფორმით გაუქმდეს; სხვანაირად, როგორც თქვენ აღნიშნეთ, მას ყოველთვის ექნება უხერხულობის მომენტი და ამას ვერ მოხსნის. ამ დოკუმენტის სახით რუსეთ-საქართველოს შორის პოლიტიკურ ურთიერთობაში მუდმივად იარსებებს გარკვეული ბარიერი.

_ ვთქვათ, მართლა გააუქმეს ეს აღიარება, ამას უკმაყოფილება არ მოჰყვება მისი დამკვეთებისგან? შეერთებულ შტატებს ვგულისხმობ.

_ ზუსტად ესაა ფუნდამენტურად მნიშვნელოვანი საკითხი, _ საქართველომ წინ უნდა დააყენოს საკუთარი ინტერესები. ამ პრინციპით მოქმედებს ყველა სუვერენული სახელმწიფო და ეს გვჭირდება ჩვენც. წინააღმდეგ შემთხვევაში ვერასოდეს გამოვალთ დიდ სახელმწიფოთა დაპირისპირების ეპიცენტრიდან, რაც თავისთავად გამორიცხავს პოლიტიკურ თუ სხვა სახის სტაბილურობას.

ესაუბრა ჯაბა ჟვანია

P.S. ღმერთმა ქნას, ივანიშვილის ხელისუფლებამ პროცესები სწორად წარმართოს და რუსეთთან ურთიერთობის დალაგება მოახერხოს, მაგრამ «ფიცი მწამს, ბოლო მაკვირვებს», ერთის მხრივ, ევროატლანტიკურ «ქოლგას» ეპოტინებოდე და, მეორე მხრივ, დათვს ბაბაია ეძახო, არ გამოდის ეგ ამბავი, «ორი კურდღლის დამჭერის» კი არაფერი ეტყობა მეოცნებე მილიარდერს…