სალომე ზურაბიშვილი: ანტიტერორისტული ბაზის შექმნის იდეა მე არ ჩამიგდია

ბოლო დროს განვითარებულ მოვლენებზე «საქართველო და მსოფლიოს» «საქართველოს გზის» საპატიო თავმჯდომარე სალომე ზურაბიშვილი ექსკლუზიურად ესაუბრება.

_ ქალბატონო სალომე, საზოგადოებაში არაერთგვაროვანი შეფასება მოჰყვა იმ განცხადებებს, რომლებიც 19 აპრილის აქციაზე რუსთაველის გამზირზე გაკეთდა: «ნაციონალური მოძრაობის» გარდაცვალებაზე საუბარი ნაადრევია», «დღევანდელი აქციით იწყება ახალი ეროვნული მოძრაობა, რომელიც სიძულვილზე არ იქნება დაფუძნებული» და ა. შ. როგორ აფასებთ ამ განცხადებებს, შესაძლებლად მიგაჩნიათ, რომ «ნაციონალური მოძრაობა» განახლებული სახეებითა და იმავე იდეოლოგიით დაბრუნდეს ხელისუფლებაში? ჩვენ მოვისმინეთ დათა ახალაიას სკანდალური განცხადება სოციალურ ქსელში. რა მომავალი აქვს «ნაციონალურ მოძრაობას»?

_ ჩემის აზრით, განწირულ მცდელობასთან გვაქვს საქმე: თუ გუშინწინ «ნაციონალური მოძრაობა» მონოპოლიას ამკვიდრებდა ძალაუფლებაზე და, როგორც ვნახეთ, დასავლურობაზე. შემდგომ მაინც გაყალბებული არჩევნების საშუალებით (სადაც უმრავლესობა ვეღარ მოიპოვეს, მაგრამ ოპოზიციის მონოპოლია დაიტოვა) ახლა ცდილობს ოპოზიციის უზურპირებას… და სანამ არ დაინიშნება ახალი საპარლამენტო არჩევნები, სხვა საპარლამენტო ოპოზიციაც არ იარსებებს, რაც თავისთავად თვით მმართველი გუნდისთვის და უმრავლესობისთვის მეტად სავალალო მდგომარეობაა, რადგან ეს ნიშნავს, რომ მას რეალური, ანუ ხალხის მიერ არჩეული და ამდენად, ხალხის მიმართ ანგარიშვალდებული ოპოზიცია არ გააჩნია. ეს მომენტი არის გადამწყვეტი, როცა ვლაპარაკობთ კოაბიტაციაზე. ამ გაურკვევლობამ შეაძულა მოსახლეობას თვით სიტყვა კოაბიტაცია: კოაბიტაცია მხოლოდ მეორე ოპოზიციურ, ხალხის მიერ არჩეულ ძალასთან შეიძლება, ანუ, როცა ორი ძალა თითქმის ერთნაირად ინაწილებს ამომრჩევლის ხმებს. ამდენად, უთქმელი, მაგრამ იმპლიციტური მანდატი ხალხი არის, _ ერთად მართეთ ქვეყანა. ჩვენთან ამ «უზურპაციის» გამო (რასაც ძნელად თუ ხვდებიან საზღვრების გარეთ და გასაგებიცაა რატომ) ეს კონცეპტი კოაბიტაციის ან, ქართულად რომ ვთქვათ, თანაარსებობის და თანამშრომლობის აზრი გამოცლილია, რადგან მათ შორის, ვინც ხალხს წაართვა ხმები და ვინც ხალხმა აირჩია, არ არსებობს ის «ხიდი», რომელსაც ხალხის ნება ჰქვია. «რუსეთი, რუსეთის» ყვირილის მერე და «კოაბიტაცია, კოაბიტაციის» ძახილის შემდგომ, 19 აპრილიდან საქმე გვაქვს ახალი «უზურპაციის» მცდელობასთან, ანუ «ნაცმოძრაობა» თავს აიგივებს ეროვნულ მოძრაობასთან… მე მჯერა, რომ ეს მცდელობა, როგორც ყველა მათი ბოლო ზრახვა, წარუმატებელი იქნება, მაგრამ ეს არ ნიშნავს, რომ არ გავაცნობიეროთ, რა გეგმები ამოქმედებთ მათ.

_ ერთ–ერთ სატელევიზიო ინტერვიუში ლავროვთან შეხვედრის დეტალები გაიხსენეთ და გვიამბეთ, როგორ გააფრთხილეთ ლავროვი, რომ თქვენს საუბარს სიტყვა–სიტყვით გადასცემდით ამერიკელ პარტნიორებს. რუსულ ფორუმებზე მაშინვე წერდნენ, რომ ამ შეხვედრის შემდეგ ლავროვმა ვიწრო წრეში თქვა _ ჯობია, პირდაპირ ამერიკელებს ვესაუბრო ქართველი შიკრიკი მინისტრების გარეშეო. მას მერე თქვენი შეხვედრა აღარც შემდგარა. მართლაც უპრიანი ხომ არ იქნებოდა რუსეთ–საქართველოს ურთიერთობა უშუალოდ ორ სახელმწიფოს, «უცხოელი პარტნიორების ცნობისმოყვარეობის დაკმაყოფილების» გარეშე მოგვარებულიყო?

_ მე ამის შესახებ არაფერი ვიცი… ვიცი მხოლოდ ფაქტები, რომ შედგა მოლაპარაკებები… ამან მოიტანა შედეგი ყველა თავის პუნქტში… რაც მიმაჩნია ძალიან საინტერესო პრეცენდენტად ჩვენი სამომავლო ურთიერთობების, ამ მოლაპარაკებების ისტორიაც რომ ნათელი იყოს, რადგან ბევრი მითქმა-მოთქმაა, ალბათ, საჭიროა, რაღაც დეტალების (ხომ გახსოვთ ეშმაკი!!!) დაზუსტება.

პირველი, რა კავშირია სტამბოლთან: სტამბოლის სამიტზე, სადაც ლევან მიქელაძეს მნიშვნელოვანი წვლილი ეკუთვნის მოლაპარაკებებში დასავლეთსა (ამერიკელების დიდი ძალისხმევის შედეგად) და რუსეთს შორის ბაზების საკითხთან დაკავშირებით, მიღებულ იქნა სტამბოლის დეკლარაცია. თუმცა პრობლემა არ მოხსნილა, რადგანაც ამ დეკლარაციის მიღებისთანავე რუსებმა განაცხადეს, რომ მათ ვალდებულება არ ჰქონდათ, რადგან ეს იყო მხოლოდ და მხოლოდ საერთო პრინციპებზე შეჯამება და არა ხელმოწერილი იურიდიული შეთანხმება ჯარების გაყვანის თაობაზე, რომელიც მათ ვალდებულებას დააკისრებდა. და 1999 წლიდან 2005 წლამდე ამერიკელების მცდელობები ეუთოს ფარგლებში ამ საკითხის წინ წასაწევად უშედეგო დარჩა, ასევე უშედეგო იყო ქართული მხარის საკმაოდ მორიდებული მცდელობები. სიტუაცია შეიცვალა «ვარდების რევოლუციის» შემდგომ, როცა ახალი იმპულსი მიეცა ამ საკითხის მოგვარებას. ჩემი საგარეო მინისტრად დანიშვნის მიუხედავად, პირველი პერიოდი ეს დოსიე ჩემს კომპეტენციაში არ შედიოდა: პრეზიდენტმა ჯერ მერაბიშვილს ჩააბარა და შემდგომ კი ჟვანიამ აიღო ხელში, თუმცა სკანდალური შიდა ინციდენტის შედეგად მას ჩამოერთვა 2005 წლის იანვარში.

ჩემი პირველი ოფიციალური ვიზიტით 2005 წლის იანვარში ვისარგებლე, რომ ეს მოლაპარაკებები ყველა ნორმის დაცვით საგარეო საქმეთა მინისტრის კომპეტენციას დაბრუნებოდა, მეტადრე რომ სამინისტროს და მხოლოდ სამინისტროს ჰყავდა მაშინ ის ჯგუფი, რომელსაც წინა ეტაპების მეხსიერება და ცოდნა გააჩნდა, რაც ნებისმიერ მოლაპარაკებაში წარმატების წინაპირობაა.

კიდევ ერთი რამ უნდა დავაზუსტო ამ მოლაპარაკებების შესახებ: რატომღაც ჰგონიათ, რომ ანტიტერორისტული ბაზის შექმნის აზრი, რომელიც ამ მოლაპარაკებების დროს გაჟღერდა საქართველოს მხრიდან, ჩემი ჩადებული «ბოროტი განზრახვა» იყო. სიმართლე უნდა ითქვას, რომ ეს აზრი, რომელიც გულისხმობდა საქართველო-რუსეთის ანტიტერორისტულ საკითხებში თანამშრომლობას, ოღონდ არა _ ერთი ერთზე, მაგრამ სამკუთხედის პრინციპით ნატოს ფარგლებში, იყო მერაბიშვილის და მისი უწყების აზრი, რომელსაც მეც დავეთანხმე და რომელიც პარლამენტის განხილვისას და უშიშოების საბჭოს განხილვის დროს ასევე მოწონებული იქნა, როგორც ყველა მთავარი მუხლი ამ შეთანხმების. ამ საკითხზე კიდევ ბევრია სათქმელი, ბევრია საინტერესო დეტალი, რომლებიც, ალბათ, სხვა ფორმატში საინტერესო იქნება, როგორც ჩვენი ქვეყნის ახლო წარსულის ისტორიის მნიშვნელოვანი გვერდი და აუცილებელი გამოცდილება, სანამ ჩავერთვებოდეთ ახალი მოლაპარაკებების ეტაპში.

_ ერთ მნიშვნელოვან საკითხს მინდა შევეხო. მოგეხსენებათ, საქართველომ აღიარა ჩერქეზების გენოციდი. როგორ შეაფასებთ წინა მთავრობის ამ გადაწყვეტილებას? ჩვენს გაზეთთან ექსპერტები საუბრობენ იმაზე, რომ შესაძლოა, სომხეთმა, თურქმა მესხებმა მოითხოვონ მათი გენოციდის აღიარება. რა შედეგები შეიძლება მოუტანოს საქართველოს ამ ყველაფერმა და არის თუ არა ეს აღიარება ერთგვარი ბარიერული რიფი რუსეთ–საქართველოს შორის?

_ არა მგონია, რომ ეს იყოს ჩვენთვის ყველაზე პრიორიტეტული საკითხი და საერთოდ, არ მიმაჩნია, რომ ამით შეიძლებოდეს დღევანდელი საკითხების მოგვარება… ისტორია პოლიტიკაში ხშირად უფრო დაპირისპირების საგანი ხდება, ვიდრე მოგვარების. ეს საკითხი ისტორიკოსების გასარკვევია და მათი დასკვნები ამ დონეზე უნდა დარჩეს.

_ აქტუალური თემაა აგვისტოს ომის გამოძიების საკითხი. ყოფილი ხელისუფლების წარმომადგენლები ირწმუნებიან, რომ გამოძიების ჩატარება პოლიტიკური შურისძიებაა და ეს პროცესი საქართველოს სახელმწიფოებრიობას უთხრის ძირს. როგორ ფიქრობთ, საჭიროა 2008 წლის აგვისტოში განვითარებული მოვლენების გამოძიება? საუბარია იმაზე, თუ ვინ დაიწყო ომი და ასევე სამხედრო მაღალჩინოსნების დაუდევრობაზე…

_ ფაქტები ძალიან ზუსტად და ძირეულად გამოძიებული იქნა ევროკავშირის სპეციალური კომისიის მიერ. უნდა აღინიშნოს, რომ ევროკავშირის ისტორიაში ეს არის პირველი შემთხვევა, როცა ომის დამთავრების შემდეგ, რამდენიმე კვირაში გადაწყვეტილება მიღებულია და იწყებს მუშაობას კომისია, რომელმაც დადო კომპლექსური დასკვნები, სხვათა შორის საკვირველი ის არის, რომ ასეთი დოკუმენტი ქართულად არ იქნა გავრცელებული მოსახლეობისთვის. თუ გვინდა გამოძიება და სიმართლის დადგენა, ეს არის საწყისი ეტაპი, მერე იმ მოწმეების გამოყვანა (ანუ სამხედროების, რომლებიც ომის შემდგომ პერიოდში დააშინეს და არ აალაპარაკეს). როგორც უკვე აღვნიშნე, ძნელი წარმოსადგენია, რომ ქვეყანამ მშვიდად შეეძლოს ცხოვრება, თუ ეს საკითხი _ ჩვენი დღევანდელი ბედის ქვაკუთხედი _ არ იქნა გამოძიებული ბოლომდე…

_ არჩილ კბილაშვილმა განაცხადა, რომ პრეზიდენტი, შესაძლოა, მოწმის სახით იქნას დაკითხული. სააკაშვილი კი საგამოძიებო ორგანოში გამოცხადებაზე კატეგორიულ უარს აცხადებს. თქვენი აზრით, უნდა დაიკითხოს თუ არა ქვეყნის პირველი პირი?

_ მე არ ვიცი საქმის დეტალები, ამიტომ ვერაფერს ვიტყვი იმის შესახებ, თუ რამდენად საჭიროა დღეს მისი დაკითხვა და რამდენად დრო არ ითმენს. ნამდვილად სჯობს ქვეყნისთვის, რომ, პრეზიდენტი სანამ პრეზიდენტობს, მანამდე მისი იმუნიტეტი არ შეილახოს, თუნდაც დაკითხვის ფორმით, თუმცა გამონაკლისის დაშვებაც შეიძლება.

_ ლაფანყურის სპეცოპერაციასთან დაკავშირებით დღემდე ვრცელდება ურთიერთგამომრიცხავი ვერსიები: რომ ლაფანყურის სპეცოპერაცია საპარლამენტო არჩევნების ჩაშლის მიზნით დაიგეგმა, საუბარია იმაზე, რომ ოპერაცია სამხრეთ ოსეთში შეუსრულებელ დავალებას ეხებოდა და ა. შ. ძალიან ბევრი ვერსია არსებობს, თქვენი ინფორმაციით, რა მიზეზს ემსახურებოდა ლაფანყურის ოპერაცია და უნდა დადგეს თუ არა კონკრეტული პირების პასუხისმგებლობის საკითხი?

_ ეს იმ საკითხების კატეგორიას ეკუთვნის, რომელთაც მე, როგორც ქართული საზოგადოების ბევრი სხვა წევრი, ეჭვის თვალით ვუყურებ. მაშინ, მატყუარა ხელისულების პირობებში, ვერ ვენდობოდი შეუმოწმებლად გავრცელებულ ინფორმაციას. ამ ბოლო ტრაგედიის შესახებ, არათუ შეიძლება, აუცილებელიცაა კითხვების დასმა ისევე, როგორც ბევრ სხვა «უცნაურ მოვლენაზე» (რბილად რომ ვთქვათ), რომლებიც ამ ბოლო წლებში მოხდა ჩვენთან (ბუშის დროს ტერაქტის მცდელობა, სვანეთის ოპერაცია, ზურაბ ჟვანიას სიკვდილი, გურამ შარაძის მკვლელობა, გალში ახალგაზრდების შეშვების ოპერაცია, განმუხურის გადატრიალების მცდელობა, წითელუბნის დაბომბვა, მუხროვანის ამბოხი, კოდორის დაცლა, ლაფანყურის ოპერაცია და ა. შ.).

მათ, ვინც ამ კითხვების დასმისთვის მუდმივად მნათლავენ რუსეთის აგენტად, მინდა შევაგნებინო (ალბათ, ამაოდ), რომ დემოკრატიის პირველი ნიშანი სიმართლის ძიებაშია, რაც უნდა უსიამოვნო ან არახელსაყრელი იყოს იგი და თუნდაც ქვეყნის ინტერესებს ერთი შეხედვით არ ეთანხმებოდეს. დემოკრატია თუ გვინდა, ეს არის ის წყობა, როცა ყველა კითხვის დასმის უფლება აქვს მოქალაქეს და ცენზურას არ ექვემდებარება (გარდა ომის ოპერაციების დროს), როცა ყველა კითხვას უნდა გაეცეს პასუხი. ამ პასუხისმგებლობას, ხშირ შემთხვევაში, თავის თავზე პარლამენტი იღებს საგანგებო კომისიის შექმნით (ცხადია, ეს შესაძლებელია მხოლოდ მაშინ, როცა პარლამენტში რეალური ოპოზიცია არსებობს და მას გააჩნია შესაბამისი ბერკეტები)…

ესაუბრა

ანა ქევხიშვილი