ქართულ–რუსულ ურთიერთობებზე «საქართველო და მსოფლიოს» რუსეთის «პოლიტიკური კონიუნქტურის ცენტრის» გენერალური დირექტორი, ექსპერტი სერგეი მიხეევი ესაუბრა.
_ რა არის თქვენი საქართველოში ვიზიტის მიზანი?
_ მე ვმუშაობ როგორც რუსეთის, ასევე პოსტსაბჭოთა სივრცეში არსებულ პრობლემებზე. ახლახან ვიმყოფებოდი სომხეთში და მივიღე მოწვევა, ჩამოვსულიყავი საქართველოში. მოკლედ რომ ვთქვათ, ჩემი ვიზიტის მიზნები მარტივია: დიდი ხანია, არ ვყოფილვარ თქვენს ქვეყანაში, ამიტომ გადავწყვიტე, მენახა, როგორ ცხოვრობს საქართველო და არჩევნების შემდეგ რა ცვლილებები განხორციელდა ქვეყანაში. ასევე დიდი სურვილი მქონდა, შევხვედროდი ძველ ნაცნობებს, მათ შორის, «ევრაზიის ინსტიტუტის» დირექტორს, ბატონ გულბაათ რცხილაძეს, რომელიც წლების წინ, საქართველოში ყოფნის დროს გავიცანი. ის ახალ მოძრაობას იწყებს და სამომავლო თანამშრომლობაც დავგეგმეთ. ასევე ვმონაწილეობ «ახალგაზრდა ჟურნალისტთა სკოლის» ღონისძიებაში.
_ აღნიშნეთ, რომ გსურდათ საკუთარი თვალით გეხილათ არჩევნების შემდეგ ქვეყანაში განხორციელებული ცვლილებები. რა შთაბეჭდილება დაგრჩათ და იგრძნობა თუ არა ცვლილებები, თუნდაც ქართულ–რუსული ურთიერთობების დარეგულირების კუთხით?
_ სიმართლე გითხრათ, ჯერ ვერ მივხვდი, რა ხდება, თუმცა ცვლილებები იგრძნობა იმ მხრივ, რომ საკითხი აღარ ფიგურირებს ისე მწვავედ, როგორც ადრე იყო _ ან ჩვენ, ან თქვენ! ღმერთმა ისურვა, რომ მეზობლები ვართ, ისტორიულადაც ბევრი რამ გვაქვს გასახსენებელი და არ შეიძლება ერთმანეთს ზურგი შევაქციოთ.
ახლა რასაც ვხედავ, ყველაფერი ნელ-ნელა საღ აზრს უბრუნდება. არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ ჩვენ მეზობლები ვართ, უამრავი საერთო ინტერესი გვაქვს და იქნებ აქვს აზრი, ეს საკითხები განვიხილოთ და რაღაც შევცვალოთ? რადგან, სისულელეა, მხოლოდ ერთი კაცის _ პრეზიდენტ მიხეილ სააკაშვილის გამო ორ ქვეყანას შორის ასეთი დაძაბული ურთიერთობა იყოს.
_ ფიქრობთ, რომ მხოლოდ სააკაშვილის გამო დაიძაბა ორ ქვეყანას შორის ურთიერთობა?
_ ასეთი მწვავე დაძაბულობა სწორედ სააკაშვილის ბრალი იყო. პრობლემები დაიწყო ჯერ კიდევ საბჭოთა კავშირის დაშლის დროს. რა დამოკიდებულებაც არ უნდა გვქონდეს და როგორც არ უნდა განვიხილოთ ეს საკითხი, საბჭოთა კავშირის დაშლა გეოპოლიტიკურ კატასტროფას წარმოადგენდა, რომელმაც ბევრი მტკივნეული, ავადმყოფური მეტასტაზი გააჩინა. ერთ-ერთი ასეთი იყო რუსეთსა და საქართველოს შორის დაძაბული ურთიერთობა. თანაც მაშინ, როცა ბევრი პრობლემის მოგვარება სხვაგვარადაც შეიძლებოდა, ორივე მხრიდან ვიღაცებმა მხოლოდ საკუთარი ინტერესებისთვის იბრძოლეს, ოღონდაც კი ძალაუფლება მიეღოთ საბჭოეთის ნგრევის დროს და ამ პროცესის «გვერდითი მოვლენები» მათთვის არაფერს წარმოადგენდა. მაგალითად შეიძლება მოვიყვანოთ ელცინი, მან ქვეყანაც კი გასწირა, რათა გორბაჩოვისგან ძალაუფლება მიეღო. აქაც იგივე მოხდა. სააკაშვილმა მხოლოდ გაამწვავა არსებული პრობლემები.
_ ცოტა ხნის წინ საქართველოს კათოლიკოს–პატრიარქი რუსეთს ეწვია, შეხვდა რუსეთის პატრიარქსა და პრეზიდენტს და განაცხადა, რომ ომი არც ქართული და არც რუსული მხარის ბრალი არ ყოფილა. რა ცვლილებებს შეიძლება ველოდოთ ქართულ–რუსულ ურთიერთობებში აღნიშნული ვიზიტის შემდეგ?
_ მე ამ თვალსაზრისს სავსებით ვეთანხმები. საერთოდ კი, რელიგიური თვალსაზრისით, მართლმადიდებლობა რუსებისთვის მაიდენტიფიცირებელი ფაქტორი ყოველთვის იყო, არის და რჩება. ის რაც მოხდა, დიდი და მძიმე ცდუნება იყო, რომელსაც, სამწუხაროდ, ჩვენ ვერ გავუძელით. ის, რაც მოხდა, ორივე მხარისთვის იყო კოლექტიური თვითმკვლელობა, რასაც, ბუნებრივია, ახნა და გამართლება არ მოეძებნება. სამწუხაროდ, დღესაც გვიბიძგებენ ვიღაცები, ერთმანეთი დავხოცოთ.
პოსტსაბჭოთა სივრცეში დამანგრეველი პროცესები მძლავრად არის სტიმულირებული დასავლეთის მხრიდან. მოგვწონს ეს თუ არა, ამაზე კამათი შეიძლება, მაგრამ ფაქტი ფაქტად რჩება. დასავლეთი მრავალი წლის განმავლობაში პოსტსაბჭოთა სივრცეში სხვადასხვა სახის კონფლიქტის პროვოცირებას ახდენს, ვინაიდან ნებისმიერი ინტეგრაცია, რეინტეგრაცია ან, უბრალოდ, ნორმალური ურთიერთობა ამ ტერიტორიაზე მისთვის არამომგებიანია. დასავლეთის კულტურული მატრიცა, გულახდილად რომ ვთქვათ, აგრესიულად არის განწყობილი ტრადიციული საზოგადოებებისადმი და, ბუნებრივია, ამ ტერიტორიაზე არანაირი პოლიტიკური ურთიერთობების ალტერნატივა მას არ აინტერესებს. ამიტომ, ვფიქრობ, დასავლეთი თავის ამოცანებს წყვეტს, ჩვენ კი მხოლოდ მათი ინსტრუმენტები ვართ.
_ საქართველოს დასავლური კურსი აქვს არჩეული, ჩვენი მიზანი ევროკავშირსა და ნატოში გაწევრიანებაა, ეს კურსი არც ახალი ხელისუფლების მოსვლის შემდეგ შეცვლილა. ერევანში საქართველოს პრემიერმა ბიძინა ივანიშვილმა განაცხადა, რომ მისთვის სომხეთის მოდელია მისაღები, რომელიც ითვალისწინებს კარგ ურთიერთობას როგორც დასავლეთთან, ასევე რუსეთთან. საქართველოს დასავლეთისკენ სწრაფვა და რუსეთთან ურთიერთობის ნორმალიზება რამდენად შესაძლებლად მიგაჩნიათ და რა პოზიცია აქვს ამასთან დაკავშირებით რუსეთს?
_ ვფიქრობ, ერთი მეორეს ხელს არ უშლის. ცხადია და ყველამ დავინახეთ, რომ რადიკალური ცვლილებები ამ მომენტისთვის შეუძლებელია, მაგრამ ჩვენ ან ვეძებთ მიზეზს კონფლიქტისთვის, ან ვეძებთ მიზეზს ნორმალური ურთიერთობებისთვის.
დიახ, ეს სიმართლეა, სომხეთმა იპოვა არაკონფლიქტური თანამშრომლობის ფორმა რუსეთთანაც და დასავლეთთანაც, რადგან სომხეთმა იცის, რომ რუსეთთან ურთიერთობა მისთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია, კარგად ხვდება, რომ სხვა გარანტიები, გარდა რუსეთისა, მათთვის არ არსებობს. მეორე მხრივ, სომხეთს ისიც ესმის, რომ მთელი რიგი დადებითი მხარე აქვს ევროკავშირთან და დასავლეთთან ურთიერთობას და სომხებმა იპოვეს კომპრომისი. ვფიქრობ, ასეთი კომპრომისის პოვნა რუსულ-ქართულ ურთიერთობებშიც შეიძლება. მთავარია, ეს ყველაფერი არ გადავიდეს აგრესიულ-კონფლიქტურ ვითარებაში. თუმცა, ვფიქრობ, ამერიკელებს სურთ, ჩვენ შორის ურთიერთობა მუდმივად დაძაბული და კონფლიქტური იყოს. ეს მათთვის სავსებით მისაღებია. ხოლო, თუ ვიომებთ, ეს მთლად ბრწყინვალე იქნება მათთვის. ჩვენთვის კი ეს საკითხები სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია. არც ერთი ქვეყნის _ არც საქართველოს და არც რუსეთის, ინტერესებში კონფლიქტი არ არის. პირიქით, როგორც საქართველოს, ასევე რუსეთისთვის ხელსაყრელია, კომპრომისული ურთიერთთანამშრომლობის ფორმის მოძებნა.
_ ერევანში საქართველოს პრემიერ–მინისტრმა ასევე ისაუბრა რა ამიერკავკასიის მაგისტრალის შესახებ, განაცხადა, რომ ეს ყველაფერი დიდწილად დამოკიდებული იქნება რუსეთის პოზიციაზეც. რა პოზიცია ექნება რუსეთს ამ შემთხვევაში?
_ მართალია, მე არ ვარ ჩინოვნიკი, დამოუკიდებელი ექსპერტი გახლავარ, მაგრამ ვფიქრობ, რომ რუსეთი თანახმა იქნება საქართველოსა და რუსეთს შორის სარკინიგზო მიმოსვლა განხორციელდეს, რომელიც აფხაზეთის ტერიტორიაზე გაივლის. რაც შეეხება ბიძინა ივანიშვილს, მხოლოდ განცხადება მისი მხრიდან ცოტაა. მთავარია, მოქმედება. აფხაზეთთანაც უნდა მოიძებნოს კომპრომისები და ვფიქრობ, ყველაფერი შესაძლებელია.
ივანიშვილს, ვფიქრობ, შიდა პრობლემების გადაწყვეტაც მოუწევს, რადგან, რამდენადაც ვიცი, საქართველოშიც ყველა არ ეთანხმება აღნიშნული პროექტის განორციელებას. ამას გარდა, პრობლემას წარმოადგენს აზერბაიჯანის პოზიციაც, რომლისთვისაც არახელსაყრელია ეს ყველაფერი და ეცდება, ზეწოლა მოახდინოს საქართველოს ხელისუფლებაზე, რაშიც ამერიკელებიც დაეხმარებიან.
პრინციპში, ყველა კონფლიქტი, სამხრეთ კავკასიის დერეფნის გაყოფის თაობაზე არსებულ ამერიკულ გეგმაში თავსდება. დარწმუნებული ვარ, თავის დროზე ამერიკელებმა გარკვეული როლი ითამაშეს აფხაზეთისა და სამხრეთ ოსეთის კონფლიქტის გამწვავებაში, ვინაიდან მათთვის მომგებიანია საქართველოში დაძაბულობა და არასტაბილურობა, რაც მისცემთ საშუალებას, სამხრეთ კავკასიაში გაზისა და ნავთობის მისაწოდებლად საკუთარი დერეფანი გაიკეთონ.
_ ანუ თქვენ ამბობთ, რომ ყველაფერში მხოლოდ ამერიკელები არიან დამნაშავენი?
_ არა, ამერიკელებმა ჩვენს სიგიჟეებზე თავისი თამაში «ითამაშეს». დამნაშავე ჩვენ ვართ _ რუსეთი, საქართველო, აფხაზეთი, სამხრეთ ოსეთი, ყველა, ვინც მისცა უფლება ასე მოქცეოდნენ. ამერიკელებისთვის მომავალშიც მომგებიანი იქნება მსგავსი ვითარება, რადგან, რაც ნაკლები იქნება რუსეთ-საქართველოს შორის კავშირები, მით მეტად ადვილი იქნება მათთვის აქ მუშაობა.
_ ცოტა ხნის წინ საქართველოს დსთ–ში გაწევრიანების შესახებ დაწყებული საუბრების შესახებ გავრცელდა ინფორმაცია, თუმცა ზურაბ აბაშიძემ და ახალმა ხელისუფლებამ ეს ინფორმაცია კატეგორიულად უარყვეს. რას ნიშნავდა რუსეთის საგარეო უწყების დსთ–ს ქვეყნების პირველი დეპარტამენტის დირექტორის, მიხეილ ევდოკიმოვის, განცხადება? არის დღეს რუსეთის დღის წესრიგში საქართველოს დსთ–ში გაწევრიანება?
_ ვფიქრობ, ახლა ამ საკითხის წამოჭრას აზრის არ აქვს. შეიძლება განვიხილოთ ეს საკითხი, მაგრამ დსთ ძალიან პრობლემური ორგანიზაციაა, ვინაიდან ის საბჭოთა კავშირის დაშლის პროცესში წარმოიშვა და ვერ იქცა ინტეგრაციულ გაერთიანებად. დსთ-ს ბევრი პრობლემა აქვს და ვფიქრობ, ამაზე ლაპარაკი ჯერ ნაადრევია. თუმცა საქართველოსთვის ეს შეიძლებოდა მომგებიანი ყოფილიყო და ოდესმე შეიძლება ქართული საზოგადოება თავად მიხვდეს, რომ ეს საკითხი მისთვის საინტერესოა.
ამ ეტაპზე კი ეს მწვავე თემაა და მესმის, რომ მისი წამოჭრა სკანდალს გამოწვევს.
მაგრამ, მეორე მხრივ, ქართველები უნდა აცნობიერებდეთ ერთ მარტივ საკითხს: მოგწონთ თუ არა, ფაქტია, საქართველოს ევროკავშირსა და ნატოში არასდროს მიიღებენ. ამას რამდენიმე მიზეზი განაპირობებს, პირველ რიგში ის, რომ ევროკავშირის გაფართოების პროცესი უკვე დასრულებულია და მათ ისედაც უამრავი პრობლემა აქვთ. მნიშვნელოვანია ასევე თურქეთის ფაქტორი. სანამ თურქეთს არ მიიღებენ ევროკავშირში, საქართველოს არანაირი შანსი არ აქვს.
ევროკავშირისკენ სწრაფვა კიდევ მესმის, მაგრამ გაუგებარია, რას გაძლევთ ნატო?!
_ მაგალითად, უსაფრთხოების გარანტიას…
_ გააჩნია, რა კუთხიდან შევხედავთ. ერთის მხრივ, შესაძლოა, ეს იყოს უსაფრთხოების გარანტია, მაგრამ, მეორე მხრივ, ეს შეიძლება აღმოჩნდეს საფრთხის გარანტია. ვინაიდან, სამხედრო-პოლიტიკურ ბლოკში გაწევრიანებით, თქვენ უკვე გადაწყვეტით, საბოლოოდ ამტკიცებთ საკუთარ თავს რუსეთის მოწინააღმდეგედ და, სიმართლე რომ ვთქვათ, სამხედრო მოქმედებების პოტენციური არენა ხდებით.
_ თუმცა ჩვენთან საუბრობენ, რომ პირიქით: ის ქვეყნები, რომლებიც გაწევრიანდნენ ნატოში, მაგალითად პოლონეთი, უნგრეთი, მათ რუსეთი აღარ განიხილავს როგორც მოწინააღმდეგეებს და პირიქით, უკეთ პოულობენ საერთო ენას…
_ ვფიქრობ, რუსეთისთვის ნატოს არანაირი მნიშვნელობა არ ექნებოდა, თავად ნატო რომ არ განიხილავდეს რუსეთს თავის გეგმებში მოწინააღმდეგედ. რუსეთს, უკვე დიდი ხანია, აღარ აქვს სურვილი იმ სისტემის წარმოებისა, რომელიც ქვეყნებს თავისიანებად და მოწინააღმდეგეებად ყოფდა. დააკვირდით რუსეთის პოლიტიკას ბოლო წლებში, მედვედევისა და პუტინის წინადადებებს, ჩვენ გამუდმებით ვთავაზობთ ევროპას, რომ საერთო უსაფრთხოების სისტემა შევიმუშაოთ, მაგრამ მათ ეს არ სურთ, რადგან იმავე ამერიკელებისთვის მომგებიანია, თუ ევროპასა და რუსეთს შორის გამუდმებული კონფლიქტური სიტუცია იქნება. რადგან, თუ ოდესმე ევროპა და რუსეთი მოილაპარაკებენ, ამერიკა არავისთვის საჭირო აღარ იქნება.
_ საქართველოსთვის მნიშვნელოვანია დაკარგული ტერიტორიების საკითხი. რას ფიქრობენ რუსეთში: იყო თუ არა შეცდომა რუსეთის მხრიდან აფხაზეთისა და სამხრეთ ოსეთის აღიარება?
_ მე ვფიქრობ, ეს საკითხი პროვოცირებული იყო მიხეილ სააკაშვილისა და ამერიკელების მიერ, რადგან რუსეთს დიდი ხნის განმავლობაში არ სურდა აფხაზეთისა და სამხრეთ ოსეთის აღიარება, მაგრამ ამ სამხედრო ოპერაციამ რუსეთი გამოუვალ მდგომარეობაში ჩააყენა. ამერიკელებმა საკუთარი ექსპერიმენტებისთვის მედვედევის წინააღმდეგ, უბრალოდ, გამოიყენეს სააკაშვილი. ყველასათვის ცნობილია, რომ ამ მოვლენებამდე საქართველოში ჩამოსული გახლდათ აშშ-ის სახელმწიფო მდივანი კონდოლიზა რაისი, რომელიც ესაუბრა სააკაშვილს და მათ ერთად განიხილეს მომავალი სამხედრო ოპერაცია.
ესაუბრა შორენა ცივქარაშვილი
