«ლიკბეზი» _ ეს სახელწოდება სახკომსაბჭოს 1919 წლის 26 დეკემბრის დადგენილებიდან მოდის, რომელმაც დაამტკიცა რსფსრ-ში უწიგნურობის ლიკვიდაციის სახელმწიფო პროგრამა _ Ликвидация безграмотности _ (Ликбез). უწიგნური ხელისუფლების გასანათლებელი საქმე, ჩვენი თხოვნით, თავს იდო ცნობილმა მეცნიერმა, ეკონომიკურ მეცნიერებათა დოქტორმა, პროფესორმა ამირან ჯიბუტმა. დღეს ვაგრძელებთ წინა ნომერში დაწყებულ საუბარს.
სახელმწიფოს შიგა ვალი და შემნახველი ბანკების დანგრეული სისტემა
«ახალი ქართული ბანკის» მესვეურებმა მოსახლეობისგან ნასესხებ თანხად აღიარეს მხოლოდ 5 მილიარდ 559 მილიონი კუპონი, რომელიც გადაიყვანეს დოლარებში (1 დოლარი _ 814 ათასი კუპონი) და ამ გზით 6829 დოლარამდე შეამცირეს შემნახველ ბანკებში მოსახლეობის მიერ 1991 წლამდე შეტანილი 13 მილიარდი მანეთი, ანუ 8 მილიარდი აშშ დოლარი.
საქართველოს სახელმწიფო მეთაურის 1995 წლის 1 ოქტომბრის #391 ბრძანებულებით, მიმოქცევაში ეროვნული ვალუტის _ ლარის შემოღებასთან დაკავშირებით შეიქმნა სპეციალური სახელმწიფო კომისია ყოფილ სახელმწიფო-კომერციულ ბანკებში მოქალაქეთა ანაბრებზე რიცხული ფულადი სახსრების ინდექსირების მექანიზმის შესამუშავებლად.
ამ მიმართულებით საკმაოდ განსხვავებული მოსაზრებებია გამოთქმული:
გაერთიანებულ ქართულ ბანკს ანაბრების ინდექსირება მიზანშეწონილად მოახდინა მოსკოვის სავალუტო ბირჟის 1993 წლის 4 აგვისტოს მონაცემებით _ აშშ დოლარისა და რუსული რუბლის თანაფარდობის (1:988) მიხედვით. აქედან გამომდინარე, თანხის მოცულობა შეადგენს 31,9 მილიონ აშშ დოლარს, ანუ 41,5 მილიონ ლარს, ხოლო სავალუტო ანაბრების ჩათვლით _ 32,9 მილიონ აშშ დოლარს, ანუ 42,8 მილიონ ლარს.საქართველოს ეკონომიკის სამინისტროს მიერ შემოთავაზებული მეთოდი გულისხმობს ანაბრებზე რიცხული თანხების (მანეთების) 1993 წლის აპრილიდან 1995 წლის აგვისტომდე დოლარის არსებულ კურსთან (1:767) შეფარდებას.
ამ მეთოდით გაანგარიშების საფუძველზე, ანაბრების ინდექსირებული თანხა (სერტიფიკატების ჩათვლით) უდრის 42,5 მილიონ აშშ დოლარს, ანუ 55,2 მილიონ ლარს. ხოლო საერთო ინდექსირებული თანხა საპროცენტო თანხების დარიცხვის შემდეგ შეადგენს დაახლოებით 70,6 მილიონ ლარს.
საქართველოს სოციალურ-ეკონომიკური ინფორმაციის კომიტეტის გათვლით, 1993 წლის 3 აგვისტოს მდგომარეობით მოქალაქეთა ანაბრებზე არსებული თანხა შეადგენს 1,8 მილიონ ლარს.
დამოუკიდებელი არასამთავრობო საკონსულტაციო ორგანიზაციის «კონიუნქტურის კვლევის ცენტრის» გათვლით (საბაზისოდ აღებულია 1993 წლის 1 აპრილი), მეანაბრეთა წინაშე სამთავრობო ვალდებულების მოცულობა განსაზღვრულია 5,034 მილიონი ლარით.
ასევე, მეტ-ნაკლებად ურთიერთდაახლოებული მოსაზრებებია გამოთქმული ინდექსირებული საანაბრო თანხების სარგებლის გადახდის ვადების, წესისა და პირობების შესახებ. მაგალითად, გაერთიანებული ქართული ბანკი, მოქალაქეთა ინდექსირებულ ანაბრებზე სარგებლის დარიცხვის წინააღმდეგი იყო, ხოლო ეკონომიკის სამინისტრო მიზანშეწონილად მიიჩნევდა გაუცემელ ანაბრებზე საბანკო-საპროცენტო განაკვეთის დარიცხვას.
ფინანსთა სამინისტრომ 1997 წლის ბოლოსთვის შეიმუშავა მოსახლეობის მიერ ანაბრებზე შეტანილი თანხების განაღდების შემდეგი მექანიზმი:
1992 წლის 1 იანვრამდე შეტანილ პირველ 1000 მანეთზე _ 100 ლარი, ხოლო დანარჩენ ყოველ 1000 მანეთზე _ 10 ლარი; 1992 წლის 1 იანვრიდან 1993 წლის 1 იანვრამდე შეტანილ პირველ 1000 მანეთზე _ 10 ლარი, ხოლო დანარჩენ ყოველ 1000 მანეთზე _ 2 ლარი; 1993 წლის 1 იანვრიდან 1995 წლის 1 იანვრამდე შეტანილ პირველ 1000 მანეთზე _ 2 ლარი, ხოლო დანარჩენ ყოველ 1000 მანეთზე _ 1 ლარი.
ვერავითარ კრიტიკას ვერ უძლებს გაანგარიშების (ინდექსაციის) ასეთი მეთოდიკა. მაგალითად, როგორ უნდა ავხსნათ 1992 წლის 1 იანვრამდე შეტანილ პირველ 1000 მანეთზე 100 ლარის, ხოლო დანარჩენ ყველა 1000 მანეთზე 10 ლარის ანაზღაურების დაწესების სამართლიანობა? რა «დააშავეს» მომდევნო 1000 მანეთებმა? რატომ არ გაითვალისწინება, რომ 1992 წლის 1 იანვრამდე, ე.ი. 1991 წლის მანძილზე 1 დოლარი 6 მანეთს უდრიდა?
მთავრობის გადაწყვეტილებით, მეანაბრეებისთვის 1997-1998 წლების ბიუჯეტით 10 მილიონი ლარი, ხოლო 1999 წლის ბიუჯეტით 0,4 მილიონი ლარის გაცემა იყო გათვალისწინებული, მაგრამ დღემდე ამ დანიშნულებით არც ერთი თეთრი არ გაცემულა. ეს ფაქტი უარყოფით პრეცედენტს ქმნის და აძლიერებს მთავრობისადმი მოსახლეობის უნდობლობას.
ამჟამად შემუშავებული ინდექსაციის მექანიზმით გათვალისწინებული 502 მილიონი ლარის მოქალაქეებისთვის დაბრუნებას (არსებული ეკონომიკური პოტენციალისა და დეფიციტური ბიუჯეტის პირობებში) ათეული წლები დასჭირდება.
განხილული პუნქტების მიხედვით, საქართველოს შიდა ვალის მოცულობა ჯერ არ არის სწორად დაანგარიშებული. სინამდვილეში, შიგა ვალის მოცულობა გაცილებით მეტია. როგორც ამას არაოფიციალური გაანგარიშებები მოწმობს, მისი ოდენობა დაახლოებით 34 მილიონ 595 ათას ლარს შეადგენს.
ჩვენი აზრით, აუცილებელია, შეიქმნას კომპეტენტური სახელმწიფო კომისია და შემუშავდეს ინდექსაციის ახალი მექანიზმი. კომისიამ განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიაქციოს მანეთის გაუფასურებამდე სახელმწიფოს მიერ მოსახლეობასთან წარმოქმნილ ვალდებულებებს: კერძოდ, ანაბრების, პოსტსაბჭოთა პირობებში გამოშვებული სახელმწიფო მიზნობრივი უპროცენტო სესხის ობლიგაციების, სახელმწიფო ფასიანი ქაღალდების, სახელმწიფო ლატარეაში მოგებული ნივთების გაუნაღდებლობით წარმოქმნილი დავალიანებებისა და სახელმწიფოს მიერ კოოპერატიული ბინათმშენებლობებისათვის აღებული ვალდებულებების რეალურ და კეთილსინდისიერ განაღდებას. რამდენადაც თანხები შეტანილია როგორც გაუფასურებული კუპონით და რუსული რუბლებით, ასევე (ძირითადად), მყარი სავალუტო კურსისა და მაღალი მსყიდველობითი უნარის მქონე საბჭოთა მანეთებით, ამიტომ საანაბრო თანხების ინდექსირება (აღდგენა) უნდა მოხდეს დიფერენცირებულად, მათი შეტანისა და გადახდის ვადების გათვალისწინებით.
რეალური ინდექსირებისთვის საჭიროა მიღებულ თანხებს დავუმატოთ წლების მიხედვით სარგებლის ნაზარდი თანხები და შეჯამებული თანხები გადავიყვანოთ დოლარებში შემდეგი კურსის მიხედვით:
1985-1988 წწ. _ 0,66 მანეთი _ 1 დოლარი; 1989 წ. _ 1 მანეთი _ 1 დოლარი; 1990 წ. _ 2 მანეთი _ 1 დოლარი; 1991 წ. _ 6 მანეთი _ 1 დოლარი; 1992 წ. _ 191 მანეთი _ 1 დოლარი; 1993 წ. _ 751 მანეთი _ 1 დოლარი.
ჩვენი აზრით, სახელმწიფო ვალის დეპარტამენტმა ვერ შეძლო შიგა ვალის ზუსტი ინვენტარიზაცია, როგორც მთლიანი თანხის, ასევე, ვალის ცალკეული მუხლების მიხედვით.
ამდენად, დღეისთვის შეუძლებელია შიგა ვალზე, როგორც ერთიან რეალურ თანხაზე მსჯელობა. წარმოდგენილი გაანგარიშება არარეალურია და, რაც მთავარია, იგი ვერ გამოხატავს მოსახლეობის ინტერესებს.
საქართველოს შიგა ვალის ცალკეულ ელემენტებს შორის მეტად მნიშვნელოვანია მოსახლეობის მიერ სახელმწიფო და კომერციულ ბანკებში შეტანილი, ინფლაციის შედეგად გაუფასურებული ანაბრების აღდგენისა და ანაზღაურების საკითხის მოგვარება.
ამ პრობლემის გადაწყვეტას აქვს დიდი საზოგადოებრივ-პოლიტიკური და სოციალურ-ეკონომიკური მნიშვნელობა. მოსახლეობას უნდა აუნაზღაურდეს ინფლაციის შედეგად მიყენებული ფინანსური ზარალი და აღდგეს მოსახლეობასა და საბანკო სისტემას შორის წარმოქმნილი უნდობლობა.
ქართული ეროვნული ვალუტის _ ლარის სამოქმედოდ შემოღებასთან დაკავშირებით (1995 წლის 25 სექტემბერი) კუპონის ლარზე (და მანამდე _ მანეთის კუპონზე) გადასაანგარიშებლად დადგენილმა თანაფარდობამ სათანადოდ ვერ განსაზღვრა მოსახლეობის მიერ ბანკებში საბჭოთა მანეთებით შეტანილი ანაბრების გაუფასურების დონე, რის შედეგადაც ანაბრებზე რიცხული, მოქალაქეთა კუთვნილი მანეთი პირდაპირ კუპონად გადაიქცა.
ჩვენი აზრით, ამ საკითხებთან დაკავშირებული სახელმწიფო პოლიტიკა უნდა მდგომარეობდეს არა ამ ანაბრების მოცულობის ხელოვნურად მნიშვნელოვან შემცირებაში, არამედ ამ ვალის მაქსიმალური სიზუსტით აღდგენასა და დანაზოგების გარანტირებული დაცვის უზრუნველყოფაში, ასევე, მისი განაღდების ოპტიმალური ვადების განსაზღვრაში სახელმწიფოს ეკონომიკურ-ფინანსური შესაძლებლობების გათვალისწინებით.
იგივე მეთოდი უნდა იქნას გამოყენებული სსრ კავშირის საგარეოეკონომიკური ბანკის, სსრ კავშირის «ინდუსტრიაბანკის» და რუსეთის ცენტრალური ბანკების მიერ ფიზიკური და იურიდიული პირების კუთვნილი თანხების ბლოკირების შედეგად, აგრეთვე, სახელმწიფოს მიერ ბინათმშენებლობისათვის მოქალაქეთა მიერ შეტანილი თანხების გახარჯვის გამო, ასევე, სახელმწიფო მომგებიანი სესხის ობლიგაციებისა და ლატარიის გათამაშებიდან მოგებული ნივთების გაუნაღდებლობით გამოწვეული დავალიანებების გაანგარიშების დროს.
მოქალაქეთა ფულადი დანაზოგების ანაზღაურება (გასტუმრება) უნდა მოხდეს სახელმწიფო ბიუჯეტის შესაძლებლობათა გათვალისწინებით. ანაზღაურების პერიოდად შეიძლება განისაზღვროს 20-30 წელი;
აღდგენილი დანაზოგების დაცვა გარანტირებული უნდა იყოს სახელმწიფო კანონმდებლობით. ამისთვის მიზანშეწონილად მიგვაჩნია, პარლამენტმა მიიღო კანონი მოსახლეობის გაუფასურებული ფულადი ანაბრების აღდგენის, დაცვისა და ანაზღაურების შესახებ;
ამასთან, უპრიანია კომპენსირების ისეთი მეთოდების გამოყენება, რომლებიც უზრუნველყოფს მოქალაქეებისთვის ბიუჯეტიდან გასაცემი თანხების ინვესტიციებში წარმართვას პერსპექტიულ საწარმოებში ან მოსახლეობისთვის აქციების განაწილების გზით, ანაბრების კუთვნილი თანხების პროპორციულად;
შეცდომად უნდა ჩაითვალოს სახელმწიფოს მიერ იურიდიულ და ფიზიკურ პირთა დავალიანებების შიგა ვალად აღიარება. აღნიშნული დავალიანების დაფარვა შეიძლება განხორციელდეს სააქციო საზოგადოებებში სახელმწიფოს კუთვნილი აქციების გადაცემის გზით;
სახელმწიფომ შიგა ვალად უნდა ცნოს მუშა-მოსამსახურეებისთვის და მოსახლეობისთვის გაუცემელი ხელფასები და პენსიები. სახელმწიფომ მევალეების წინაშე ვალდებულება უნდა აიღოს და ისინი იურიდიულად აღიაროს შიგა კრედიტორებად.
რადგან ქვეყანაში საბიუჯეტო კრიზისის ფონზე შიგა ვალის გასტუმრება ვერ ხერხდება, საჭიროა, გამოიძენოს შიდა ვალის გასტუმრების საკმაოდ რეალური და უპრობლემო გზა. კერძოდ, მევალეებმა ფულად გამოხატულებაში დაფიქსირებული საკომპენსაციო თანხის ნაცვლად საკუთრებაში უნდა მიიღონ მიწები, შენობები, სხვა უძრავი ქონება, სახელმწიფო აქციები, სხვადასხვა ფასიანი ქაღალდები და ა.შ. აღნიშნული ქონების ღირებულება უნდა ჩაითვალოს პრივატიზებიდან ამოღებულ თანხებად და ფინანსთა სამინისტრომ ამ გზით დაფაროს ცალკეული შიდა ვალი, ან სახელმწიფომ გამოუშვას ობლიგაციები და მევალეებს მისცეს ვალის დაბრუნების მტკიცე გარანტიები.
სახელმწიფოსთვის რომელი ვალია უფრო მძიმე?
პოპულარული თვალსაზრისით, ვალი (როგორც შიგა, ისე საგარეო) ტვირთია და ართულებს ეკონომიკის ნორმალურ ფუნქციონირებას. გარკვეული მოსაზრების თანახმად, შიგა ვალი ქვეყნისთვის ნაკლები ტვირთია საგარეოსთან შედარებით. შიგა ვალი შეიძლება განხილული იქნას, როგორც ვალი, რომლის დაფარვის დროს ქვეყანაში შექმნილი პროდუქციის გატანა არ ხდება (სარგებლის თანხის ან ვალის ძირითადი ნაწილის სახით). თუ ამ მოსაზრებას გავიზიარებთ, მაშინ შიგა ვალი საშიში არ არის. ამასთან დაკავშირებით, ისმის კითხვა: შესაძლებელია თუ არა მზარდმა შიგა ვალმა რაღაც მომენტში კრახამდე მიიყვანოს ერი, სახელმწიფომ დაკარგოს საკუთარი ფინანსური ვალდებულებების დაფარვის უნარი და ქვეყანა გაკოტრდეს? პასუხი ცალსახაა: არა, რადგან სახელმწიფოს აქვს: ა) შიდა სესხის რეფინანსირების; ბ) გადასახადების განაკვეთების გადიდების და გ) საჭიროზე მეტი რაოდენობის ფულის მასის დაბეჭდვისა და მიმოქცევაში გადასროლის შესაძლებლობა.
ა) ვალის რეფინანსირება. როგორც კი დადგება შიგა ვალის რაღაც ნაწილის გადახდის წინასწარ განსაზღვრული ვადა, მთავრობა ვადადამდგარი ობლიგაციების დასაფარავი სახსრების მისაღებად მოახდენს მხოლოდ ვალის რეფინანსირებას, ე. ი. დაბეჭდავს და გაავრცელებს ახალ ობლიგაციებს და დამატებით მიღებული თანხებით დაფარავს ადრე გაცემული სესხის ობლიგაციების მფლობელთათვის გასაცემ ვალდებულებებს.
ბ) გადასახადების განაკვეთების გადიდება. სახელმწიფოს ყოველთვის შეუძლია გადასახადების გადიდება (თუ ეს იმ კონკრეტულ პირობებში მისაღებია). აღნიშნული ღონისძიება გამოიყენება შემოსავლების, სახელმწიფო ვალის ნაწილისა და სარგებლის თანხის გადასახდელად.
გ) საჭიროზე მეტი რაოდენობის ფულის დაბეჭდვა და მიმოქცევაში გაშვება. საჭიროზე მეტი რაოდენობის ფულის მასის დაბეჭდვისა და მიმოქცევაში გადასროლის გზით სახელმწიფო იხდის შიგა ვალის ძირითად თანხასაც და სესხის სარგებელსაც. ამას შეიძლება მოჰყვეს საინფლაციო ეფექტი, მაგრამ ეს საშიში არ არის.
საკუთარი ფინანსური ვალდებულებების დასაფარავად, საჭიროების შემთხვევაში, სახელმწიფო იყენებს ერთ ან ყველა ზემოთ ჩამოთვლილ ღონისძიებას. სამწუხაროდ, ჩვენს ხელისუფლებას არც ერთი ეს ღონისძიება დღემდე არ განუხორციელებია.
ამდენად, სახელმწიფო შიდა ვალის აღება ნებისმიერ ქვეყანას არანაირ საშიშროებას არ უქმნის. არც საგარეო ვალი უქმნის საშიშროებას ქვეყანას, თუ მთლიანი ეროვნული პროდუქტი იზრდება უფრო სწრაფად, ვიდრე ვალი.
თუ ვალის ზრდას თან არ ახლავს ეკონომიკური ზრდა, შიგა (და მით უმეტეს, საგარეო) ვალის ხარჯზე ბიუჯეტის დაბალანსების ყოველგვარი მცდელობა ბოლოს და ბოლოს კრახით მთავრდება.
ამრიგად, თუ ეკონომიკის ზრდის ტემპები აღემატება ვალების ზრდის ტემპებს, სახელმწიფო შიგა ვალი არ წარმოადგენს ეკონომიკური ტვირთის სიმძიმის ერთი თაობიდან მეორეზე გადაკისრების საშუალებას.
ეს დამაიმედებელი მოტივები სრულიადაც არ ნიშნავს შიდა სახელმწიფო ვალის გამართლებას. მისი არსებობა ნამდვილად აყენებს ზოგიერთ რეალურ და პოტენციურ პრობლემას.
როცა შიგა ვალით ვერ მიიღწევა სასურველი შედეგები, ქვეყნის შიგნით მაკროეკონომიკური არასტაბილურობის თავიდან ასაცილებლად მთავრობები საგარეო სესხებს მიმართავენ.
უცხოური კრედიტები ქვეყანას საშუალებას აძლევს, მოიხმაროს ან დააბანდოს იმაზე მეტი თანხა, ვიდრე ამას შიგა ვალით შეძლებდა; ე. ი. საგარეო ვალი, მისი მიზნობრივად და ეფექტიანად გამოყენების შემთხვევაში, საშუალებას იძლევა, თავიდან ავიცილოთ ქვეყნის ეკონომიკაში არასასურველი შედეგები, მიუხედავად იმისა, რომ სახელმწიფოში შექმნილი პროდუქციის მეტი ნაწილის გატანა ხდება უცხო ქვეყნების ვალის დასაფარავად.
მაშასადამე, საგარეო ვალის აღება გამართლებულია იმ შემთხვევაში, თუ ადგილი აქვს ეკონომიკურ ზრდას და აქედან გამომდინარე სწრაფად იზრდება ექსპორტიდან შემოსავალი _ ეს უზრუნველყოფს ქვეყანაში საკმარისი რაოდენობით უცხოური ვალუტის შემოსავალს, რის ხარჯზეც უნდა დაიფაროს მუდმივად მზარდი საგარეო ვალის საპროცენტო (მომსახურების) გადასახდელები და ძირითადი თანხა. მაგრამ, თუ გადასახდელები საგარეო ვალის მომსახურებისთვის იზრდება უფრო სწრაფად, ვიდრე შემოსავალი უცხოურ ვალუტაში, მაშინ წარმოიქმნება საგადასახადო ბალანსისა და სახელმწიფო ბიუჯეტის პრობლემები.
ამდენად, თუ ქვეყანაში არ ხდება ეკონომიკური ზრდა (და, შესაბამისად, ექსპორტიდან შემოსავლების ზრდა), საგადასახდელო ბალანსისა და ბიუჯეტის დეფიციტი ყველა უარყოფითი შედეგით კიდევ უფრო ძლიერდება.
სხვა საერთაშორისო ფინანსური ურთიერთობების შესახებ
საქართველომ დამოუკიდებლობის მიღების შემდეგ მნიშვნელოვანი თანხები მიიღო ჰუმანიტარული და ტექნიკური დახმარებების, გრანტებისა და სხვათა სახით. არაოფიციალური გაანგარიშებებით, მათი საერთო ღირებულება დაახლოებით 5 მილიარდ აშშ დოლარს აღემატება.
ეს დახმარებები მეტად მნიშვნელოვანი იყო ჩვენისთანა შეჭირვებული ქვეყნისთვის. აღნიშნული სახსრების გარეშე ფაქტობრივად შეუძლებელი იყო სოციალურ-ეკონომიკური სიძნელეების დაძლევა, მაგრამ სამწუხაროა ის, რომ ამ დახმარებების დიდი ნაწილი არამიზნობრივად და არაეფექტიანად იყო გამოყენებული.
აშკარად შეიძლება ითქვას, რომ მიღებული დახმარებების აბსოლუტური უმრავლესობა არ ყოფილა გამოყენებული დანიშნულებისამებრ.
კერძო სტრუქტურების მიერ საზღვარგარეთიდან მიღებული სახსრები
ცნობილია, რომ ქვეყნის საგარეო დავალიანება განისაზღვრება არა მხოლოდ სახელმწიფო საგარეო ვალით (ან მთავრობის მიერ აღებული ვალდებულებებით), არამედ კერძო სტრუქტურების მიერ საზღვარგარეთიდან მიღებული სესხებითაც. სამწუხაროდ, ეს სესხები საქართველოში ოფიციალური სტატისტიკური დაწესებულებების მიერ არ აღირიცხება და სათანადოდ არ კონტროლდება.
საქართველოში არასამთავრობო სესხებმა შემოსვლა, ძირითადად, 1997 წლიდან დაიწყო. მათ შორის აღსანიშნავია თბილისსა და ქუთაისში სატელეფონო სადგურების დამონტაჟების სამუშაოების, ერთობლივი საწარმოებისათვის საბრუნავი სახსრების შევსების, კომერციული ბანკებისათვის საკრედიტო რესურსების გამოყოფის, სოფლის მეურნეობის ხელშეწყობის პროგრამების, მცირე და საშუალო ბიზნესის განვითარების პროექტების განხორციელების მიზნით გამოყოფილი კრედიტები.
კერძო სტრუქტურების მიერ მიღებული სესხების გამოყენების ეფექტიანობა გაცილებით მაღალია, ვიდრე სახელმწიფოს მიერ აღებული კრედიტებისა. მეწარმეების პასუხისმგებლობა იზრდება მაშინ, როდესაც რისკი მთლიანად მათზეა გადანაწილებული და, პირიქით, ადგილი აქვს რესურსების გაფლანგვასა და არაეფექტიანად გამოყენებას, როდესაც სესხის დაბრუნების გარანტად დგას მთავრობა (ფინანსთა სამინისტრო) ან ეროვნული ბანკი.
მიუხედავად ამისა, კერძო არხებით საზღვარგარეთიდან სახსრების მოზიდვას წინდახედული მიდგომა ესაჭიროება. მისი უკონტროლოდ ზრდა სერიოზულ საფრთხეს მოასწავებს. უამრავი მაგალითის მოტანა შეიძლება საზღვარგარეთის ქვეყნების გამოცდილებიდან, როდესაც კერძო სექტორის დავალიანება სახელმწიფო ბიუჯეტს დაეკისრა. ეროვნულ ეკონომიკაში უცხოური კაპიტალის მოზღვავებას როგორც დადებითი, ისე უარყოფითი შედეგები აქვს. ამ პროცესს სჭირდება რეგულირება და ქვეყნის სტრატეგიულ პოლიტიკურ ინტერესებთან შეხამება.
სერიოზული განხილვის თემაა საქართველოს საერთაშორისო ორგანიზაციებში გაწევრიანებით წარმოშობილი ფინანსური ვალდებულებები. დღეისათვის საქართველო დაახლოებით ასამდე საერთაშორისო ორგანიზაციის სრულუფლებიანი წევრია, რაც ქვეყანას დიდ პატივთან ერთად საკმაოდ დიდ ფინანსურ ვალდებულებებსაც აკისრებს, საქართველოს ფინანსური ვალდებულებები ამ მიმართულებით 40.0 მლნ აშშ დოლარს აჭარბებს.
გაგრძელება იქნება
