სოფლის მეურნეობის სისტემაში არსებულ პრობლემაზე, მის მიზეზებსა და მოგვარების გზებზე «საქართველო და მსოფლიოს» ესაუბრება სოფლის მეურნეობის მეცნიერებათა აკადემიის წევრი, პროფესორი პაატა კოღუაშვილი.
_ ბატონო პაატა, ხელისუფლების წარმომადგენელთა ბოლოდროინდელ განცხადებებს თუ დავუჯერებთ, სოფლის მეურნეობა მათი ყველაზე პრიორიტეტული დარგია. რამდენად იგრძნობა დღესდღეობით ეს ყველაფერი ქართულ სოფელში?
_ სოფლის მეურნეობაზე ლაპარაკი დღეს ძალიან მოდური გახდა. სამწუხაროდ, ეს ხდება მხოლოდ სიტყვის დონეზე. რეალურად კი ხელისუფლებას არ გააჩნია არავითარი სამოქმედო გეგმა, არ აქვს შემუშავებული აგრარული პოლიტიკა, რომლის საფუძველზეც შეიქმნებოდა რამე სტრატეგია. 2005 წლის შემდეგ სოფლის მეურნეობაში მიმდინარეობს სტაგნაციის პროცესი, რაც იმას ნიშნავს, რომ ყოველი წელი გაცილებით უარესია წინა წელთან შედარებით.
გარდა ამისა, ხელისუფლებამ დღემდე ვერ მოაბა თავი ისეთი აუცილებელი ღონისძიებების განხორციელებას, როგორიცაა სოფლის ინსტიტუციონალური და ინფრასტრუქტურული მოწყობა, რომლის გარეშეც ქართულ სოფელს დაცლა, ანუ მოსახლეობის მასობრივი ემიგრაციაემუქრება. თუ დღეს მოქმედი უარყოფითი ტენდენციები შენარჩუნდა, მოკლე ხანში აღარ გვექნება არამარტო ფორმალური სოფლის მეურნეობა, არამედ სოფელიც კი, რომლის გარეშეწარმოუდგენელია მთავრობის მიერ დეკლარირებული, იმედის მომცემი ტურიზმისა დაკურორტების განვითარება.
აგრარული მეურნეობის აღორძინება პრაქტიკულად შეუძლებელი იქნება აგროკრედიტის სისტემის ფორმირების, საჯარო მომსახურების სტრუქტურების შექმნის, ეროვნული ბაზრის დაუცველობის, აგროწარმოების მომსახურე დარგების მონოპოლიური მდგომარეობისა და მთავრობის მხრიდან არასათანადო მხარდაჭერისა და რეგულაციების პირობებში, ასევე, ეფექტიანი საგადასახადო, სადაზღვევო, საფინანსო, საინვესტიციო პოლიტიკის შემუშავებისა და გატარების გარეშე.
ყოველივე აღნიშნულის განუხორციელებლობის შემთხვევაში, მივიღებთ იმას, რომქვეყანაში ფასები პერმანენტულად გაიზრდება და დღითიდღე სულ უფრო მწვავეხასიათს მიიღებს აგრარული კრიზისი. ეს კი მოსახლეობას მძიმე ტვირთად დააწვება…
_ რადგან კრედიტების ხელმისაწვდომობა ახსენეთ, მინდა გკითხოთ, რა აზრის ხართ იმთხუთმეტთეთრიან სუბსიდიაზე, რომელიც ხელისუფლებამ რთველისთვის გაიღო?
_ აქაც ვირ-ეშმაკობა იყო ჩადებული, _ სუბსიდიებს ღებულობდა მარტო ის გლეხი, რომელიც რომელიმე კერძო ქარხანაში ჩააბარებდა მოსავალს, ქარხნების უმეტესობა კი გადატვირთულია წინა წლებში დაგროვილი ღვინო-მასალით; ამიტომ მათი მხრიდან ყურძნის მიღება იყო მაქსიმალურად შეზღუდული და მოსავლის დიდი ნაწილი დარჩა დაუბინავებელი.
წელს ერთ-ერთი ყველაზე წარუმატებელი რთველი იყო და, თუ ასე გაგრძელდება,ძალიან მალე კითხვის ნიშნის ქვეშ დადგება არა მხოლოდ ღვინის ექსპორტის საკითხი,არამედ ქართული მევენახეობის არსებობა და შენარჩუნება; თუმცა ეს ხელისუფლება,როგორც ჩანს, ამ საფრთხეს ვერ ხედავს, რადგან მისთვის რეალურად ეს არ არის და არცარასდროს ყოფილა პრიორიტეტული მიმართულება…
_ თავის მხრივ, ხელისუფლების წარმომადგენლები მუდმივად აცხადებენ, რომყველაფერი კეთდება, რათა გლეხი დაუბრუნდეს მიწას და ზოგადად _ სოფელს…
_ ამ შემთხვევაში ჩვენ უნდა ვიმსჯელოთ შედეგებით, შედეგი კი არის ის, რომ სოფელი პრაქტიკულად უკვე დაიცალა მოსახლეობისგან და ეს პროცესი დღემდე მიმდინარეობს…
ხელისუფლებას კარგად უნდა ესმოდეს, რომ მიწა ქართველი გლეხკაცისთვის არ არისმარტო წარმოების საშუალება, არამედ მისი, როგორც სოციალურ-ეკონომიკური დაეროვნული სუბიექტის, არსის განმსაზღვრელიცაა. აქედან გამომდინარე, მიწისგანგლეხკაცის მოწყვეტა გამოიწვევს არა მარტო მისი, როგორც მეწარმე ინდივიდის,მოსპობას, არამედ სოფლის, როგორც ეროვნული კულტურის საძირკვლის შემნახველისადა განმაახლებლის, ფუნქციის მოშლასაც.
ამასთან, იმიგრაციული ნაკადების უკონტროლობა და საქართველოს მოქალაქეების უკიდურესი გაღარიბება უკვე ქმნის რეალურ საფრთხეს, რომ მალე ჩვენი ტერიტორიის დიდი ნაწილი აღმოჩნდეს სხვა სახელმწიფოების მოქალაქეთა ხელში. მით უფრო, რომ ისეთი ქვეყნები, როგორიცაა, ვთქვათ, ინდოეთი, ჩინეთი, ისრაელი, არაბეთის რიგი სახელმწიფოებისა და ა.შ., რომლებიც უკვე გამოხატავენ გარკვეულ დაინტერესებას ქართული მიწით, გამოირჩევიან უმწვავესი ჭარბმოსახლეობით და მცირე მიწიანობით. ერთი სიტყვით, ეს არის მთელი რიგი იმ საკითხებისა, რომლებიც საჭიროებენ სერიოზულ მიდგომას და მუშაობას, მაგრამ, კიდევ ერთხელ ვიმეორებ, რომ ხელისუფლებას ეს, უბრალოდ, არ აინტერესებს, მას აინტერესებს მხოლოდ საკუთარი რეკლამა და პიარი, ვინაიდან ამათი პოლიტიკა არის სწორედ ის, რომ ოღონდ თვითონ იყვნენ კარგად და მათ ძალაუფლებას არ დაემუქროს საფრთხე.
_ ხშირად საუბრობენ ხოლმე იმაზე, რომ ხელისუფლების მხრიდან სოფლისდაცარიელება მიზანმიმართულად ხდება. თქვენ რა აზრის ხართ ამაზე?
_ ერთი რამ ფაქტია, სოფლებში მოსახლეობა დღითიდღე კლებულობს, სულ უფრო მეტი ადამიანი მიდის ქალაქად და ეს პროცესი მიმდინარეობს პირდაპირ პროპორციულად იმისა, თუ როგორ აუქმებენ იმავე სოფლებში სკოლებს, ბაგა-ბაღებს, კლუბებსა და ინფრასტრუქტურის სხვადასხვა ობიექტს. აქედან გამომდინარე, რა თქმა უნდა, საფუძველს მოკლებული არ არის ის მოსაზრება, რომ ამას ყველაფერს მმართველი გუნდი აკეთებს მიზანმიმართულად, ვინაიდან, ხალხზე და ქვეყნის ინტერესებზე ორიენტირებული ხელისუფლება, პირველ რიგში, უნდა ზრუნავდეს სწორედ იმაზე, რომ სოფელი იყოს ძლიერი და იქ ადამიანებს არ შეექმნათ ისეთი პირობები, რომ იძულებული გახდნენ, თავშესაფარი სადმე სხვაგან ეძებონ…
_ თქვენ ნაწილობრივ უკვე დასაწყისშიც ისაუბრეთ ამაზე, მაგრამ კონკრეტულად როგორწარმოგიდგენიათ სოფლის მეურნეობისა და ზოგადად ქვეყნის ეკონომიკის განვითარებამომავალში იმ პოლიტიკის პირობებში, რომელიც დღესდღეობით აქვს საქართველოს?
_ სანამ გიპასუხებთ, მინდა, წაგიკითხოთ ევროპელი ექსპერტების მიერ 2010 წელს მომზადებული ანგარიში, რომელიც ევროკავშირის სამეზობლო პოლიტიკის სამოქმედო გეგმის განხორციელებას ეხება. აი, რა წერია ამ დასკვნაში: «საქართველოს სოფლის მეურნეობის მდგომარეობასაგანგაშოა, მთავრობას აგრარული პოლიტიკის კონცეფცია და სექტორის განვითარებისსტრატეგია, სამოქმედო გეგმა არ გააჩნია. 2010 წელს საქართველოში სოფლისმეურნეობის პროდუქციის წარმოების მოცულობა ისევ შემცირდა, ამის გამომწვევიმიზეზები კი აგროსექტორის პოლიტიკაში თანმიმდევრულობის არარსებობა, ცუდადგანვითარებული საჯარო მომსახურება, კრედიტების შეზღუდული ხელმისაწვდომობა,მოძველებული ტექნიკა, ფერმერებისადმი სახელმწიფოს ხელშეწყობის არარსებობა,ცუდად განვითარებული საჯარო მომსახურება და სხვა ხელისშემშლელი ფაქტორებია».
ამ დასკვნით, ვფიქრობ, ყველაფერია ნათქვამი, ამდენად, როცა ევროკავშირი გეუბნება, მდგომარეობა საგანგაშოაო, გამგებმა უნდა გაიგოს, რომ პრობლემები მართლა სერიოზულია და საჭიროა მათი გადაჭრა ან ნაწილობრივ მაინც მოგვარება. წინააღმდეგ შემთხვევაში ყოველივე ამას ბევრად უფრო მძიმე შედეგები მოჰყვება როგორც საზოგადოებისთვის, ისე ქვეყნისა და, რა თქმა უნდა, ხელისუფლებისთვისაც…
_ ეს ყველაფერი გასაგებია, მაგრამ მოდით, გამოსავალზეც ვისაუბროთ, რა ნაბიჯებისგადადგმა შეუძლია ხელისუფლებას იმისთვის, რომ არსებული პრობლემების რაღაცნაწილი მაინც აღმოიფხვრას?
_ ამისთვის, პირველ რიგში, საჭიროა ძირეული ცვლილებები, მაგრამ, ვფიქრობ, ამ ხელისუფლებას ამის განხორციელების რესურსი არ გააჩნია. უბედურებაც ეგაა, ვინაიდან, როცა საუბარია ცვლილებებზე, გვინდა თუ არა, ეს ცვლილებები უნდა მოვიაზროთ შემდგომი ხელისუფლების პირობებში.
_ რატომ გამორიცხავთ, რომ ამ ხელისუფლების პირობებშიც განხორციელდეს დადებითიცვლილებები?
_ მარტივ რამეს გეტყვით, შარშანდელთან შედარებით, წელს სოფლის მეურნეობისბიუჯეტი ათი მილიონით შემცირდა და სულ რაღაც სამოცდაათი მილიონი ლარითგანისაზღვრა, აქედან ორმოცდაათ მილიონზე მეტი ადმინისტრაციულ ხარჯებზეა გათვლილი, დანარჩენი ოცი მილიონი კი არის რაღაც გამოფენები, კონკურსები,დეგუსტაციები და ა.შ. სოფლის მეურნეობის განვითარებას კი რეალურად არც ერთითეთრი არ ხმარდება; აი, ასეთი ყაირათიანი ხელმძღვანელობა რომ გვყავს, იმიტომ ვამბობ, რომ, სანამ ესენი იქნებიან, რაიმე დადებითი ცვლილების მოლოდინი არ უნდა გვქონდეს, ყოველ შემთხვევაში ჯერჯერობით ამის მცდელობაც არ ჩანს; პირიქით, ხელისუფლების წარმომადგენლები ხშირად ამაყობენ იმით, რომ სოფლის მეურნეობა უკვე აუყვავებიათ თურმე, რაც, უბრალოდ, სასაცილოა, სატირალი რომ არ იყოს.
_ ცვლილება ახსენეთ და რა აზრის ხართ გოროზიას დანიშვნაზე სოფლის მეურნეობისმინისტრად?
_ ეს არის ჩვეულებრივი კოსმეტიკური ცვლილება, საიდანაც არ უნდა ველოდოთ არაფერს, ვინაიდან გოროზიას ისევე არ ესმის სოფლის მეურნეობა, როგორც არ ესმოდა მის წინამორბედ კვეზერელს. მან არ იცის, რა არის სოფელი, გლეხკაცის როლი და ადგილი, მისი საქმიანობის მნიშვნელობა, მან იცის მხოლოდ გამეორება იმ სიტყვების, რომელსაც უწერენ, აზეპირებინებენ და მერე ამ სიტყვებს ისე ლაპარაკობს, თითქოს ძალიან ერკვეოდეს, რა არის სოფლის მეურნეობა…
_ ხელისუფლების წარმომადგენლები ხშირად საუბრობენ ხოლმე იმაზეც, რომმოსავლიანობის გასაზრდელად სოფლის მეურნეობაში უნდა დაინერგოს თანამედროვეტექნოლოგიები, რომ საჭიროა, ეს ტექნოლოგიები შეისწავლოს გლეხმა და ა.შ. თქვენ რააზრის ხართ ამაზე?
_ სასაცილოა, როცა გამოდიან სოფლის მეურნეობის დარგში აბსოლუტურად უვიცი გოგო-ბიჭები და ამბობენ, რომ ქართველ გლეხს, რომელიც ოდითგანვე დაკავშირებული იყო მიწასთან და მიწათმოქმედებასთან, უნდა ასწავლონ მოსავლის მოყვანა.
იგივე ბაკურ კვეზერელი, ეს მატყუარა ბიჭი, რომელიც ჩემს მეხსიერებაში ყოველთვისდარჩება როგორც ზურგზე ტყუილების ტომარააკიდებული ადამიანი, საიდანაც ის ხანჰიბრიდული სიმინდის ტაროს ამოიღებს და კიდევ, კაცმა არ იცის,_ რას, გამოდის დაამბობს, საშემოდგომო ხვნა ჯობია საგაზაფხულოსო. ამაზე მეტი დაცინვა რაღა გინდა!ქართველმა გლეხმა ეს შვიდი ათასი წლის წინათ იცოდა და ახლა კვეზერელმა უნდაასწავლოს მას, როგორ მოუაროს მიწას?! მოკლედ, აი, ეს არის მთელი უბედურება, _ საქვეყნო საქმე აბარიათ ისეთ ადამიანებს, რომლებსაც, უბრალოდ, არაფერი გაეგებათ ამ საქმისა. ახლა გინდ მიზანმიმართული პოლიტიკა დაარქვით ამას და გინდ _ უნებლიე, შედეგი მაინც ერთია: ქვეყანა ყელამდე ჭაობშია ჩაფლული და გამოსავალი ამ მდგომარეობიდან, ყოველ შემთხვევაში ჯერჯერობით მაინც, რეალურად არ არსებობს. დასასრულ, მწამს, ქართველი კაცი დაუბრუნდება, ააღორძინებს სოფელს და შიმშილით არ მოკვდება. ხალხური თქმულება გვეუბნება: «სოფლად ნუ ჩაკლავ სიცოცხლეს, ქალაქი წაგვიხდებაო,» _ ეს მუდამ უნდა გვახსოვდეს!
ესაუბრა
ჯაბა ჟვანია
