ბოლო დროს განვითარებულ მნიშვნელოვან მოვლენებზე «საქართველო და მსოფლიოს» ესაუბრება ადვოკატი და უფლებადამცველი, ომბუდსმენობის კანდიდატი გელა ნიკოლეიშვილი.
_ ბატონო გელა, ცხრა წლის მანძილზე თქვენ, ადვოკატები და უფლებადამცველები, როგორც საქართველოში, ისე მის ფარგლებს გარეთ, მუდმივად ამტკიცებდით, რომ ჩვენს ქვეყანას ავტორიტარული რეჟიმი მართავს. ეს რეჟიმი გავისტუმრეთ. როგორ ფიქრობთ, რა შეიცვალა რეალურად? რა მივიღეთ?
_ ჯერ იმით დავიწყებ, რატომ მოხერხდა სააკაშვილის რეჟიმის გასტუმრება ასე სწრაფად და უმტკივნეულოდ. მე ყველა ინტერვიუში ვამბობდი და თქვენთანაც არაერთხელ ვთქვი, რომ, თუ ეს ადამიანები მოახერხებენ და გააყალბებენ არჩევნებს 35-40%-ით, მაშინ დაიწერენ უმრავლესობას, ხოლო, თუ ამას ვერ მოახერხებენ და მხოლოდ 10-15%-ით გააყალბებენ, ხალხი შეეგუება ამას, იმიტომ, რომ ესენი ვერ მოიგებენ-მეთქი. მართლაც გაყალბება მოხდა სულ რაღაც 15 თუ 20%-ით და ბუნებრივია, ეს არ აღმოჩნდა საკმარისი გამარჯვებისთვის. ის, რომ მათ ვერ მოახერხეს უფრო მაღალი მაჩვენებლით გაყალბება, არის ორი რამის დამსახურება: ერთის მხრივ, საზოგადოებაში მაქსიმალურად ამოხეთქა იმ ბოღმამ და სიძულვილმა, რომელიც ცხრა წლის მანძილზე დაგროვდა, და მეორეს მხრივ, იყო ძალიან დიდი ზეწოლა დასავლეთის მხრიდან. რაც შეეხება იმას, თუ რა შეიცვალა, პირველ რიგში შეიცვალა დამოკიდებულება თვითონ ადამიანისადმი, პიროვნებისადმი და საერთოდ, მე ვფიქრობ, რომ ამ რეჟიმის გასტუმრებით სახელმწიფოებრივ აზროვნებაში მოხდა დიდი გარდაქმნა; მთელი ეს პერიოდი ჩვენ გვაჩვევდნენ იმ აზრს, რომ ადამიანი არაფერი არ არის, მთავარია ქვების გროვა, შენობები, გზები, სკოლები, საავადმყოფოები, სასტუმროები და ა. შ. იმას არავინ ამბობდა, ვინ იცხოვრებს ამ სასტუმროებში, ქართველ ხალხს ამით რა სიკეთე ექნება; ვინ შეიძლება იმკურნალოს გარემონტებულ საავადმყოფოებში, ისწავლოს თანამედროვე სტანდარტების შესაბამის სკოლებში, უმაღლესებში… სინამდვილეში მათ ეს ყველაფერი უნდოდათ იმისთვის, რომ თავიანთი თავი წარმოეჩინათ და იგივე პედაგოგები კოორდინატორებად გამოეყენებინათ. რეალურად კი რაც ხდებოდა, ყველამ ვიცით… საბოლოოდ სააკაშვილმა შექმნა ისეთი ხელისუფლება, ხაზს ვუსვამ, ხელისუფლება და არა სახელმწიფო, რომელიც თავიდან ბოლომდე იყო ბუტაფორიული, ანუ, როგორც მის მიერ გახსნილი თითოეული ფაბრიკა, ქარხანა თუ სასტუმრო წარმოადგენდა რეალურად რეჟიმის გასაფორმებელ დეკორაციას, ასეთივე დეკორაციას წარმოადგენდა მთლიანად მისი სახელისუფლო გუნდიც. აქედან გამომდინარე, ყველაფერი, რაც ფასადურია, რაც საფუძვლიანი არ არის, ადრე თუ გვიან იშლება. ანალოგიურად მოხდა ამათ შემთხვევაშიც და ვფიქრობ, ამაში გასაკვირი არაფერია. საფუძველი არ გააჩნდა სააკაშვილის რეჟიმს, არაფერზე არ იდგა, ამიტომ, ბუნებრივია, როცა ხალხს არჩევანის საშუალება მიეცა, მისი დრო დამთავრდა…
_ დამტკიცდა მთავრობა და სახელისუფლო გუნდის წარმომადგენლები წინამორბედის პასუხისმგებლობაზე აქტიურად საუბრობენ. თქვენი აზრით, ეს პასუხისმგებლობა რა დონეზე შეიძლება დადგეს? უმაღლეს ეშელონებს რამდენად მისწვდება მართლმსაჯულება, როგორ ფიქრობთ?
_ თუ ვერ მისწვდება, საზოგადოებას საფუძვლიანად გაუჩნდება განცდა, რომ ახალმა ხელისუფლებამ ქვეყანაში სამართლიანობა ვერ აღადგინა. ერთი საკითხია, რომ დასჯა არ უნდა მოხდეს ისე სადისტურად და არაადამიანურად, როგორც ეს ხდებოდა წინა ხელისუფლების დროს, მაგრამ, ვისაც დაუდასტურდება დანაშაული, რასაკვირველია, მის მიმართ მართლმსაჯულება უნდა იყოს ადეკვატური. არ აქვს მნიშვნელობა, ვისზეა საუბარი _ მოსამართლეზე, პროკურორზე თუ რიგით პოლიციელზე. კანონს აღსრულების პროცესში ბარიერი თუ შეექმნა, თუ მივიღეთ სიტუაცია, რომ ვიღაცის შემთხვევაში სამართლის მიღწევა შესაძლებელია, ვიღაცის შემთხვევაში კი _ არა, მაშინ ზედმეტია საუბარი იმაზე, სამართალწარმოების კუთხით რას მივაღწიეთ.
_ უმაღლესი ეშელონები იმიტომ ვახსენე, რომ ზოგიერთმა მაღალი თანამდებობის პირმა, რომელთა პასუხისმგებლობის საკითხიც პირველ რიგში დადგება, უკვე დატოვა საქართველო და მათი ადგილსამყოფელი უცნობია. თქვენი აზრით, მათ მიმართ მართლმსაჯულების განხორციელება რამდენად მოხერხდება?
_ ვფიქრობ, ეს ძნელი საქმე არ არის, მითუმეტეს იმ პირობებში, რომელშიც ჩვენ ვართ. ვგულისხმობ იმას, რომ უტყუარი მტკიცებულებები იქნება უამრავი ამ ადამიანების წინააღმდეგ. რაც შეეხება ახალაიებსა და მეგის ქარდავას, მათ შემთხვევაში იმდენი მტკიცებულებაა და იმდენ რამეს წარადგენენ, მთელი მსოფლიო რომ ფეხზე დადგეს, ვერ დაიცავენ.
_ მოვლენებს, ცხადია, ვერ გავუსწრებთ, მაგრამ იმ კატეგორიის დანაშაულების გამო, რომელთაც ბაჩო ახალაია და მეგის ქარდავა წლების მანძილზე, სავარაუდოდ, სჩადიოდნენ, სასჯელი დაახლოებით რა შეიძლება იყოს?
_ ჩვენი კანონმდებლობის მიხედვით, შეკრებითობის პრინციპის გამოყენებით, სასჯელის მაქსიმუმი არის ოცდაათი (30) წელი, ხოლო განაჩენთა ერთობლიობით კი ორმოცი (40) წელი…
_ დავაკონკრეტოთ, ის კანონდარღვევა, რაც, საზოგადოების დიდი ნაწილის აზრით, ბაჩო ახალაიამ, მეგის ქარდავამ და თანამდებობრივად მათ გვერდით მდგომმა ადამიანებმა ჩაიდინეს, რამდენად ითვალისწინებს სასჯელის უმაღლეს ზომას?
_ დღეს არსებული კანონმდებლობით, როცა ყოველი კონკრეტული დანაშაული ერთმანეთს ემატება, ოცდაათამდე კი არა, ას ოცდაათ წლამდეც შეიძლება ავიდეს სასჯელი.
_ თქვენი აზრით, გასამართლება საქართველოში უნდა მოხდეს თუ საერთაშორისო ტრიბუნალის მიერ?
_ დანაშაული ჩადენილია საქართველოში საქართველოს მოქალაქეების მიერ. ეს ჩვენი იურისდიქციაა, ამიტომ გამოძიებაც, გასამართლებაც და სასჯელის მოხდაც, ბუნებრივია, მოხდება საქართველოში.
_ «ქართული ოცნების» წარმომადგენლები ძირითად აქცენტს დეპოლიტიზაციის პროცესზე აკეთებენ. მათი აზრით, ბოლო ცხრა წლის განმავლობაში პოლიტიკამ და პოლიტიკურმა ინტერესებმა ყველა სფეროში შეაღწია. ხომ არ გრჩებათ შთაბეჭდილება, რომ ეს შეხედულება გარკვეულწილად ხელოვნურია? იყო რეალურად ჩვენს ქვეყანაში ყველაფერი ასე მკაცრად პოლიტიზირებული?
_ ჩემი აზრით, იყო. როცა საუბარია არა მხოლოდ ავტორიტარულ, არამედ უკვე ტოტალურ რეჟიმზე, ეს ნიშნავს სწორედ იმას, რომ პოლიტიკა იყო ყველგან და ყველაფერში. ზუსტად ამან დააჩქარა სააკაშვილის ხელისუფლების აღსასრული, თორემ, მას რომ გარკვეული რაღაც ზღვარი დაეცვა და უკლებლივ ყველა სფეროში ხელის ფათური არ დაეწყო, «ნაცმოძრაობის» რღვევა შეიძლება ასე სწრაფად არ მომხდარიყო. იგივე, რომ ავიღოთ განათლების სამინისტრო, სკოლები და უნივერსიტეტები; რომ ავიღოთ თუნდაც ჯარი, პენიტენციარული დაწესებულებაც, იუსტიციის სამინისტრო ან, გნებავთ, სასამართლო _ ყველა ეს უწყება თუ სტრუქტურა, რომლებიც, წესით, ყოველგვარი პოლიტიკის მიღმა უნდა ყოფილიყვნენ, პირდაპირ რეჟიმის წნეხქვეშ მოექცნენ, ანუ, მარტივად რომ ვთქვათ, ხელისუფლებამ ყველაფერს ერთი ფუნქცია განუსაზღვრა _ მმართველი გუნდის დასაყრდენი. ზუსტად ამ ნიშნით მოხდა საზოგადოების სხვადასხვა სფეროს წარმომადგენლების: მეცნიერების, ხელოვანების, სპორტსმენების დაყოფაც და ეს იყო მთელი ამ სისტემის სიმახინჯე. სხვათა შორის, სასამართლო ვახსენე და ამასწინათ სწორედ სასამართლოს მანდატურებს ვესაუბრე, რომლებიც ჩიოდნენ, რომ ემუქრებიან. ზეწოლა არის იგივე, რაც იყო არჩევნებამდე: გაგათავისუფლებთ სამსახურიდან, რატომ მიეცით ხმა «ქართულ ოცნებას», ხომ არ გგონიათ, ესენი დიდხანს დარჩებიან და ა.შ. ეს ბიჭები ასახელებენ კონკრეტულ პიროვნებებს, თანამდებობის პირებს, რომლებიც მათ ემუქრებიან; ასე რომ, პოლიტიკა, რა თქმა უნდა, იყო ყველგან და ამ პოლიტიკის შედეგებს ჩვენ კიდევ დიდხანს ვერ აღმოვფხვრით ბოლომდე. თქვენ წარმოიდგინეთ, საბავშვო ბაღებშიც კი სპეციალურ კოორდინატორებს ნიშნავდნენ. სხვა სახელმწიფო სამსახურებზე საერთოდ ლაპარაკი არ მაქვს…
_ კი მაგრამ, როცა სახელდება კონკრეტული სახელები და გვარები, თანამდებობის პირები, რომლებიც გარკვეულ ზემოქმედებას ახდენდნენ და დღემდე ახდენენ რიგით თანამშრომლებზე, რატომ არ ინტერესდება გამოძიება ამ ადამიანებით?
_ ჯერჯერობით ამაზე საუბარი ნაადრევია. გენერალური პროკურორი ახლახან დაინიშნა, სულ რამდენიმე დღეა მინისტრების დამტკიცებიდან გასული, ასე რომ, სისტემა ჯერ კიდევ წინა ხელისუფლებისდროინდელი კადრებითაა დაკომპლექტებული. აქედან გამომდინარე, რა თქმა უნდა, მყისიერად, ყველაფერი ერთბაშად ვერ გადაწყდება, მაგრამ თანდათანობით გამოძიებამ თავისი საქმე აუცილებლად უნდა გააკეთოს.
_ დაახლოებით რა ვადებში ვარაუდობთ გამოძიების პროცესის დაწყებას და კონკრეტულ შედეგს დამნაშავეთა პასუხისმგებლობის საკითხის დაყენების სახით?
_ ძნელია წინასწარ ამაზე ზუსტად საუბარი, მაგრამ დაახლოებით, ალბათ, ერთ თვეში გარკვეული სახე და მიმართულება მიეცემა ამ ყველაფერს. ყოველ შემთხვევაში, რაღაც ნაწილს მაინც იმ საქმეებისა, რომლებიც გამოსაძიებელია, ვფიქრობ, ნათელი უნდა მოეფინოს და, ვინც დამნაშავეა, უნდა დაისაჯოს.
_ ისე, ცოტა არ იყოს, გასაკვირია, რომ რეჟიმის «მცირე ჭანჭიკები» მუქარასა და დაშინებას დღემდე აგრძელებენ, მაშინ, როცა სისტემის თავკაცები ქვეყნიდან გაქცეულები არიან.
_ მათ კულისებში ეუბნებიან: ნუ გეშინიათ, ჩვენ დავბრუნდებით, გამაგრდითო. როგორც ჩანს, მართლა სჯერათ, რომ ეს შესაძლებელია და დღემდე განუხრელად აგრძელებენ იმ პოლიტიკას, რომელიც ჰქონდათ წინა ხელისუფლების დროს. სხვაგვარად, ალბათ, არც შეუძლიათ.
_ თქვენი აზრით, არსებობს იმის თუნდაც მცირე თეორიული შანსი, რომ «ნაციონალური მოძრაობა» დაბრუნდეს ხელისუფლებაში?
_ თუ მოდუნდება და დოყლაპიობას გამოიჩენს ახალი ხელისუფლება, მაგის შანსი, გრძელვადიან პერსპექტივაში, რა თქმა უნდა, არსებობს, მაგრამ ის ბოღმა და სიძულვილი, რომელიც ცხრა წლის მანძილზე გროვდებოდა საზოგადოებაში, არა მგონია, მინიმუმ ერთი წელი მაინც ჩაცხრეს. იმის თქმა მინდა, რომ, რაც უნდა მოხდეს, რაც უნდა ინტენსიურად წარმართოს სააკაშვილმა და მისმა გუნდმა «ქართული ოცნების» დისკრედიტების პროცესი, მომავალ საპრეზიდენტო არჩევნებზე «ნაცმოძრაობას» შანსი არ აქვს; თუმცა, ვიმეორებ, არის ალბათობა, რომ მათ ბევრი იმუშაონ უცხოურ ორგანიზაციებთან, საბოტაჟები მოუწყონ ხელისუფლებას დასავლეთში და ა. შ. ამიტომ ენერგიული მოქმედება მართებს ამ გუნდს. მეორე მხრივ, ისინი ძალიან დიდი გულისყურით უნდა მოეკიდონ იმ დაპირებების შესრულებას, რომლებიც გასცეს წინასაარჩევნო პერიოდში. ჯერჯერობით რასაც ვხედავთ, სწორედ ამით მანიპულირებს საპარლამენტო უმცირესობა და ამის საშუალება რაც შეიძლება სწრაფად უნდა გამოაცალოს კოალიციამ ოპოზიციას.
_ მოკლედ, შეგიძლიათ თქვათ, რომ «ნაციონალური მოძრაობა», როგორც პოლიტიკური სუბიექტი, მკვდარი არ არის? ბევრს ასე ჰგონია.
_ რა თქმა უნდა, მკვდარი არ არის. შეიძლება მომაკვდავია, მაგრამ ცოცხლობს და მთავრობის მხრიდან უხეში შეცდომების შემთხვევაში, ის შეიძლება მოგვიბრუნდეს, იმის მიუხედავად, რომ ხალხის მხარდაჭერა არ აქვს. გახსოვთ, როგორ შეიცვალა შევარდნაძის ხელისუფლება, მაგრამ შემდეგ იმდენად დამძიმდა სიუტაცია, რომ ხალხი იმ ხელისუფლებას ნატრობდა… ანალოგიური ვითარების შექმნა არც დღესაა გამორიცხული.
_ ომბუდსმენობის კანდიდატი ხართ, არჩევის შემთხვევაში, რას შეცვლით სახალხო დამცველის სისტემაში?
_ შეუძლებელია ახლა ამაზე საუბარი. მე ვიქნები თუ სხვა, ჯერ შიგნით უნდა გაეცნოს ყველაფერს და სიტუაცია უნდა შეაფასოს. ამ შემთხვევაში, ჩვენ გარედან ვუყურებთ სტრუქტურას და დასკვნების გამოტანა ძნელია; ერთი ის არის, რომ მთავარი ყურადღება იქნება გადატანილი ყველა აქტიურ პრობლემებზე, რაც იმ მომენტში აწუხებს ქვეყანას. სხვა დანარჩენს რაც შეეხება, ხვალ და ზეგ რა იქნება, ამას დრო გვიჩვენებს.
ესაუბრა ჯაბა ჟვანია
