საქართველოსა და მსოფლიოში მიმდინარე აქტუალურ მოვლენებზე ექსპერტი, ანალიტიკოსი სიმონ კილაძე გვესაუბრება.
_ იური ვაზაგაშვილის სასტიკი მკვლელობის შემდეგ სხვადასხვა პოლიტიკურმა ჯგუფმა, მათ შორის, “ნაციონალურმა მოძრაობამ”, აქციების დაწყების თაობაზე განაცხადა. მეტიც, მოსალოდნელი რევოლუციის შესახებაც გაისმა განცხადებები. თუ არ მოხდება ამ საქმის ობიექტური და ოპერატიული გამოძიება, შეიძლება ქვეყანა არეულობის რეალური საფრთხის წინაშე აღმოჩნდეს?
_ სამართლიანობისთვის მებრძოლი პიროვნების დაღუპვა, რომელიც საზოგადოებისთვის ცნობილი იყო მწვავე განცხადებებით, უკვალოდ არ ჩაივლიდა. რატომ ვერ მოხერხდა 2 წლის განმავლობაში ზურაბ ვაზაგაშვილის საქმის გამოძიება? _ უბრალოდ, არ სურდათ და იმიტომ. ეს არ სურდათ “ნაციონალების” ხელისუფლების პერიოდიდან თანამდებობებზე დარჩენილ მაღალჩინოსნებს, რომლებიც ყველანაირად აფერხებდნენ დაზარალებულთა სამართლიანი მოთხოვნების შესრულებას. ამიტომ, ვფიქრობ, ჭიკაიძის გადადგომა საქმეს ვერ უშველის _ ყველა სამართალდამცველ ორგანოში აუცილებელია ლუსტრაცია, ამისთვის კი პოლიტიკური ნებაა საჭირო. მოთმინებასაც აქვს საზღვარი და, თუ ძალოვანი სტრუქტურები იმ ადამიანებისგან არ გაიწმინდა, ეს საზოგადოებაში “ტემპერატურის აწევას” გამოიწვევს.
ორ წელიწადზე მეტია, საქართველოში მინისტრი კი არ მართავს უწყებას, არამედ უწყება მართავს მინისტრს, ანუ მინისტრი თავისი სამინისტროს მძევალია, რათა ძირეული საკადრო რეფორმა არ განხორციელდეს. “ნაციონალების” მმართველობის პერიოდში მინისტრი და სამინისტრო ერთი ორგანიზმი იყო და მტკიცედ იცავდა ავტორიტარულ რეჟიმს, “ქართული ოცნების” მმართველობისას მხოლოდ მინისტრები და მოადგილეები იცვლებოდნენ, უწყება კი ცხოვრებას ძველებურად, “ნაციონალური სულით” განაგრძობდა. სწორედ ამიტომ შინაგან საქმეთა სამინისტროს მხრიდან ხელი ეშლებოდა წინა ხელისუფლების მიერ ხელოვნურად, კანონდარღვით აღძრული, გახმაურებული სისხლის სამართლის საქმეების გადახედვას. სწორედ უწყებაში მოკალათებულმა ძველმა კადრებმა (კონტრდაზვერვის დეპარტამენტის ჩათვლით) ათქმევინეს ყოფილ შს მინისტრ ირაკლი ღარიბაშვილს, სახელმწიფოს ღალატის მუხლით დასჯილი პირები პატიმრობიდან ამნისტიით არ უნდა გათავისუფლდნენო.
_ რატომ აქამდე არაფერი გააკეთა ხელისუფლებამ?
_ 2012 წლის არჩევნების შემდეგ ველოდით, რომ სახელმწიფო სტრუქტურები ძველი ხელისუფლების ნარჩენებისგან გაიწმინდებოდა, მაგრამ ცნობილი კოაბიტაციის გამო ასე არ მოხდა. ხელისუფლების ზოგიერთი წარმომადგენელი კარგად ჩაჯდა “ნაციონალების” აწყობილ სისტემაში და ამ სისტემის თავის სასარგებლოდ გამოყენება სცადა.
ძალიან უკმაყოფილო ვარ და მაქვს პრეტენზიები ხელისუფლების მიმართ, ვინაიდან სამართლიანობის აღდგენაზე უკვე ხელი ჩავიქნიეთ და, თუ ეს საქმეც არ გამოიძიეს და ვერ გააცნობიერეს სიტუაცია, მაშინ საზოგადოებაში მართლა იფეთქებს უკმაყოფილება. მით უმეტეს, ქვეყანაში არსებული მძიმე სოციალურ-ეკონომიკური ვითარება ამ ყველაფერს ხელს უწყობს. აქედან გამომდინარე, არსებობს ხელისუფლების წინააღმდეგ პოლტიკური ვითარების აფეთქების საფრთხე. გამოვრიცხავ შეიარაღებულ გამოსვლას, მაგრამ ამით კარგად ისარგებლებენ “ნაციონალები”.
_ დღეს ბევრს ლაპარაკობენ დამნაშავეების დასჯაზე. თქვენ იყავით პირველი, ვინც სააკაშვილის ხელისუფლებამ 2006 წელს ჯაშუშობის ბრალდებით გაასამართლა. ხელისუფლების შეცვლის შემდეგ სარჩელი შეიტანეთ პროკურატურაში, თუ მოხდა თქვენი რეაბილიტაცია ან რაიმე კომპენსაცია მაინც თუ მიიღეთ სახელმწიფოსგან?
_ ნასამართლეობა მომიხსნეს, მაგრამ მე ვითხოვდი პოლიტიკურ-სამართლებრივ რეაბილიტაციას, ანუ საქმის ხელახლა გამოძიებას და კომპენსაციას, რომელიც თანმდევი პროცესია, მაგრამ ასე არ მოხდა. შესაბამისად, ეს საკითხი ჯერჯერობით ღიად დარჩა. როდის გააკეთებს ამას ხელისუფლება, არ ვიცი, ჩემი განცხადება დევს პროკურატურაში, მაგრამ, როგორც ჩანს, იქ ჯერ კიდევ არიან შემორჩენილი თანამდებობის პირები, რომლებსაც საქმის ობიექტური გამოძიება არ სურთ.
“ნაციონალები” არც მალავენ, რომ მოვლენების რევოლუციურ განვითარებას არ გამორიცხავენ და ეს ამ ხელისუფლების ბრალია. დიდი ხნის წინათ ვამბობდი, რომ, თუ ამჟამინდელი ხელისუფლება შეეგუებოდა “ნაციონალების” პოლიტიკურ არენაზე დარჩენას, ეს მას ბუმერანგივით დაუბრუნდებოდა და ამის ნიშნები უკვე არსებობს…
_ თუმცა გვახსოვს, რომ საერთაშორისო საზოგადოება ნებისმიერი “ნაციონალი” მაღალჩინოსნის წინაააღმდეგ საქმის აღძვრას პოლიტიკურ დევნად აფასებდა. იქნებ ესეც არის ხელისუფლების პასიურობის მიზეზი?
_ დიახ, იყო ასეთი ფაქტებიც. რამდენიმე ელჩმა გააკეთა განცხადება, ევროსაბჭოშიც გაისმა კრიტიკული გამონათქვამები, მაგრამ ხელისუფლება იმისთვის არსებობს, იმისთვის ჰყავს ამხელა სახელმწიფო აპარატი, რომ მოახერხოს და თავის სიმართლეში დაარწმუნოს ის უცხოელი პოლიტიკოსები, რომლებიც მას პოლიტიკურ დევნაში ადანაშაულებენ, მაგრამ ძალიან ცუდი საკადრო პოლიტიკა აქვს ხელისუფლებას. საგარეო საქმეთა მინისტრად გვყავდა მაია ფანჯიკიძე, რომელიც დავინახეთ, ვინც იყო, როცა ნიღაბი მოიხსნა. კოალიციაში ჰყავდათ ისეთი ადამიანები, რომლებიც “ნაციონალებთან” ახლოს იყვნენ და ზოგჯერ “ნაციონალების” მოსაზრებებს იზიარებდნენ. მაგალითად, მოგვისმენია რესპუბლიკელების ლიდერების განცხადებები, რომლებიც ბევრ საკითხში ეთანხმებოდნენ “ნაციონალებს”. გავიხსენოთ, ასევე, ალასანიას გუნდის წევრების განცხადებებიც. ასე რომ, თვითონ კოალიციის წევრებს შორის არ იყო ერთიანობა და, რასაკვირველია, როდესაც კოალიციის შიგნით განხეთქილებაა, ეს საგარეო პოლიტიკაზეც აისახება.
ამას გარდა, ამ შეკვეთილ სტატიებს სჯობს, როგორც ადრე იყო, მოიწვიო უცხოელი ჟურნალისტები, დაათვალიერებინო, ესაუბრო შენს გაკეთებულ საქმეებზე, ვიდრე დიდძალი ფული გადაუხადო “ნიუ იორკ თაიმსს” და მერე ეს სასაცილო გახდეს.
ქვეყნის მთავარი დიპლომატიური უწყება საგარეო საქმეთა სამინისტროა და, თუ ეს უწყება ნორმალურად არ მუშაობს, ცხადია, დიპლომატიას პრობლემები ექმნება. აქვე საგარეო პოლიტიკის რამდენიმე ვექტორზე გავამახვილებ ყურადღებას. მაგალითად, ჩვენ სატრაბახოდ გვაქვს, რომ თითქოს რუსეთთან ურთიერთობის გაუმჯობესება დაიწყო, თუმცა ეს სანახევროდ მიღწეული შედეგია, რადგან ეკონომიკური ურთიერთობა ვითარდება, მაგრამ პოლიტიკური და დიპლომატიური ისევ გაყინულია. საერთოდ, ჩვენი რუსეთთან ურთიერთობა პარადოქსულია, დიპლომატიური ურთიერთობა გაწყვეტილი გვაქვს, არანაირი დიალოგი არ მიმდინარეობს და ამ დროს რუსული ავიაკომპანიები საქართველოში დღეში 14 რეისს ახორციელებენ. უამრავი ჩვენი თანამოქალაქე რუსეთში ცხოვრობს და იქიდან დიდძალი ფული შემოდის, პროდუქცია გადის და შემოდის… არადა, პოლიტიკურად არ ვცნობთ და ოკუპანტად მიგვაჩნია.
ამას გარდა, უნდა ითქვას ისიც, რომ “ქართულმა ოცნებამ”, როგორც კი მოვიდა ხელისუფლებაში, უკრაინის ვექტორი უპატრონოდ მიატოვა. არადა, უკრაინა ხელწამოსაკრავი სახელმწიფო არ არის, მით უმეტეს, უკრაინაში “ნაციონალების” გავლენა უნდა გაეთვალისწინებინათ.
_ ის, რომ უკრაინაში თანამდებობებზე ნიშნავენ პირებს, რომლებსაც საქართველოს ხელისუფლება დამნაშავეებად აცხადებს, ნიშნავს თუ არა, საქართველოს ხელისუფლების უპატივცემულობას?
_ ესეც ხელისუფლების პასიური პოლიტიკის ბრალია. არჩევნების შემდეგ “ნაციონალების” მიერ დანიშნული ელჩი უკრაინაში თითქმის მთელი 7 თვე განაგრძობდა საქმიანობას. ეს იყო საგარეო საქმეთა მინისტრის დიდი შეცდომა.
_ თუმცა საიდუმლოს აღარც ის წარმოადგენს, რომ “ნაციონალები” უკრაინის ხელისუფლებაში სწორედ დასავლეთის კარნახით ინიშნებიან…
_ სამწუხაროდ, დღევანდელ ხელისუფლებას “ნაციონალები” სტრატეგიის დაგეგმვაში გაცილებით ჯობნიან. თუნდაც დასავლეთის დახმარებით, მაგრამ მაინც, “ნაციონალებმა” ძლიერი აგიტაცია–პროპაგანდა გასწიეს უკრაინაში, ჩვენი ხელისუფლების წარმომადგენლები კი პირდაღებული უყურებდნენ. შეიძლებოდა, ჩვენს საელჩოს უკრაინაში უფრო ეაქტიურა. “ნაციონალები” დესტრუქციულ პოლიტიკას აწარმოებენ და ყველაფერში აკრიტიკებენ ხელისუფლებას; შეიძლება ითქვას, არ დარჩენილა უკრაინაში ტელევიზია, ისინი რომ არ გამოსულიყვნენ. გიორგი ბარამიძის ჩასვლას და ფრონტის წინა ხაზზე “მარიაჟობას” რომ თავი დავანებოთ, ჩვენი საელჩოს ყოფილი მუშაკები, “ნაციონალები”: ბესო ქორჩილავა, ვერა ქობალია, ხათუნა კალმახელიძე გამოდიან უკრაინის ტელევიზიით, აქვეყნებენ სტატიებს და რეფორმებს აპიარებენ. როგორ, იმათ თუ ამდეჰნი შეუძლიათ, ჩვენს ელჩს _ მიხეილ უკლებას არ შეეძლო ასეთივე აქტიურობა? კარგი, დასავლეთს ვერ გავუმკლავდით, მაგრამ ჩვენ ჩვენი საქმე არ უნდა გაგვეკეთებინა?!
ერთ მაგალითს გეტყვით: საპარლამენტო დელეგაცია თედო ჯაფარიძის ხელმძღვანელობით, რამდენიმე დღის წინათ ჩავიდა უკრაინაში, წასვლამდე აცხადებდნენ, უკრაინის ხელისუფლებას ვეტყვით, რომ არ არის სწორი “ნაციონალების” უკრაინის ხელისუფლებაში დანიშვნაო, მაგრამ არ ვიცი, რამე გამომეპარა თუ არა, მაგრამ ვერც ერთი განცხადება ვერ ვნახე, რომლითაც ჩვენი დელეგაციის მეთაურმა იქ ვინმეს რაიმე საყვედური უთხრა. შესაძლოა, კულუარებში ისაუბრეს ამ საკითხზე, მაგრამ ოფიციალური განცხადება არ მომისმენია. ყველაფერზე ისაუბრეს, გარდა საკადრო საკითხისა, რაც ჩვენი ხელისუფლების ჩასვლის მთავარი მიზანი იყო. აქ ბაქიბუქობდე და იქ რომ ჩახვალ, გაჩუმდე, _ ასე არ გამოვა.
მე ურთიერთობა მაქვს უკრაინაში მცხოვრებ ქართველებთან, იქ ჩვენთვის ძალიან ძვირფასი ხალხი მუშაობს _ მეცნიერები, მწერლები; მაგალითად, რაულ ჩილაჩავა, ჩემი მეგობარი, ობიექტურად აფასებს სიტუაციას. იქ არიან ადამიანები, რომლებიც ასეთ პროცესებს არ ელოდნენ, თორემ იანუკოვიჩის რეჟიმის შენარჩუნება ნამდვილად არ სურდათ. ევროპული დემოკრატია სურდათ, მაგრამ არა ასეთი მსხვერპლითა და ზარალით.
_ უკრაინელებს მოსწონთ, რომ ამდენი ქართველი ინიშნება თანამდებობაზე? ვრცელდება ინფორმაცია, რომ უკვე უკმაყოფილებას გამოხატავენ ამის გამო.
_ თუ ამ ხალხმა არ გაამართლა, რასაკვირველია, ჩვენდაუნებურად, საქართველოსაც იმიჯი შეელახება, მიუხედავად იმისა, რომ ამაში წვლილი არ მიგვიძღვის. ოფიციოზის წარმომადგენლები აცხადებენ, რომ იმედი აქვთ, რაღაც შეიცვლება, მაგრამ რასაკვირველია, ბევრია უკმაყოფილო. ექსპერტები, პოლიტოლოგები გამოთქვამენ მოსაზრებას “ნაციონალების” წარსულზე. ისინი ამბობენ, რომ ყური უნდა ვუგდოთ საქართველოს დღევანდელი ხელისუფლების განცხადებებს, რომ ეს ხალხი მაინცდამაინც კეთილსინდისიერი პარტიის წარმომადგენლები არ არიანო. ამას გარდა, გასათვალისწინებელია ისიც, რომ უკრაინა საქართველო არ არის. საქართველო პატარა ქვეყანაა და აქ, ბუნებრივია, უფრო ადვილია რეფორმების განხორციელება, ომის დროს რეფორმის განხორციელება კი ზღაპარია.
უკრაინამ დიდი ეკონომიკური ზარალი განიცადა. დღეს კი დეფოლტის წინაშეა. პარადოქსია _ რუსეთთან ომი აქვთ და გაზს რუსეთიდან იღებენ. ჩემთვის გაუგებარია: ისევ მტერთან თუ უნდა მიხვიდე, მაშინ რა აზრი ჰქონდა ბრძოლის დაწყებას?
_ რას ფიქრობთ რუსეთისა და თურქეთის დაახლოებაზე, რა გავლენას მოახდენს და როგორ აისახება ეს საქართველოზე? ცნობილია ჩვენი ურთიერთობა ორივე ქვეყანასთან და თურქეთის ინტერესები საქართველოს მიმართ…
_ ეს საკმაოდ ვრცელი და რთული თემაა. მსოფლიოში, ალბათ, იშვიათია ისეთი სახელმწიფოები, რომლებსაც ამდენი ომი ჰქონოდათ, როგორც რუსეთს და ოსმალეთს, მაგრამ დღეს მათ მჭიდრო ურთიერთობა აქვთ. ბევრი პარალელს ავლებს მუსტაფა ქემალის მმართველობის პერიოდთან, როცა 1920-იანი წლების დასაწყისში საბჭოთა რუსეთი და თურქეთი დაუახლოვდნენ ერთმანეთს იმიტომ, რომ არც ერთი არ მიიღო ევროპამ. ახლაც ასეა. რუსეთსა და თურქეთს აქვთ ხელშეკრულებები გაფორმებული, რომლებშიც საქართველოც ფიგურირებს. ეს ხელშეკრულებები ისევ ძალაშია და, გინდა არ გინდა, ჩვენზე მაინც აისახება და ნეგატიურ ზეგავლენას მოახდენს. ჩვენ გვაქვს აჭარის საკითხი. არ მინდა ამ თემის გამწვავება, მაგრამ მოგეხსენებათ, რომ თურქეთი ნატოს წევრია და თავისი წვლილი შეაქვს ჩვენი ნატოსთან დაახლოების საკითხში. ამიტომ, ოღონდაც ნატოში შევიდეთ, ჩვენ ბევრ რამეზე თვალს ვხუჭავთ.
თურქეთი მიიჩნევს, რომ აჭარა მისი ტერიტორიაა, მაგრამ დროებით თმობს. უარს კი არ ამბობს, არამედ გვითმობს და ყოველთვის შეუძლია, ეს საკითხი წამოჭრას. ჩვენ ხელგაშლით ვესალმებით, აეროპორტიც კი ავუშენეთ. არ მახსოვს პრეცედენტი, უცხო სახელმწიფოში იყოს დიდი აეროპორტი და მეზობელი სახელმწიფო ამით ასე სარგებლობდეს, მაგრამ, ოღონდ მატერიალური დაინტერესება გვენახა და, მივეცით უფლება.
როდესაც ათათურქი ხელისუფლებაში მოვიდა, გააუქმა ოსმალეთის მიერ ხელმოწერილი ყველა ხელშეკრულება, მაგრამ დატოვა ერთი _ ეროვნული აღთქმა, ფიცი, რომელშიც აღმოსავლეთის ვილაიეთები _ ბათუმი, ართვინი და ა.შ. მოხსენიებულია, როგორც თურქეთის ტერიტორია და ამაზე უარს არასდროს იტყვის. საგულისხმოა, რომ ეს კანონი დღესაც არ გააუქმებიათ.
ესაუბრა შორენა ცივქარაშვილი
