აგვისტოს ომიდან ხუთი წელი გავიდა, მაგრამ დღემდე საქართველოს მოსახლეობამ სიმართლის დადგენა ვერ შეძლო. ვინ დაიწყო ომი? ვინ გაიმეტა ხალხი დასაღუპად? რა მოხდა ქართულ ჯარში ომის შემდგომ პერიოდში? ექსპერტს კავკასიის საკითხებში, მამუკა არეშიძეს, აგვისტოს ომზე სასაუბროდ ვეწვიეთ. ის კატეგორიულად მოითხოვს ომის შემდგომი პერიოდის გამოძიებას.
_ ბატონო მამუკა, წინა ხელისუფლების დადანაშაულება ძალიან ადვილია ნებისმიერ საკითხში, მაგრამ აგვისტოს ომიდან 5 წლის თავზე რაში ადანაშაულებთ «ნაციონალებს»?
_ მარტო ხელისუფლებას არა, საზოგადოებასაც ვადანაშაულებ, იმათ, ვინც პოლიტიკაშია ჩართული. მართალია, მეტი დანაშაული ხელისუფლებას მიუძღვის, ვიდრე საზოგადოებას, მაგრამ ის, რომ საზოგადოება აქტიური არ არის, ესეც ფაქტია.
პირველი, რაშიც ხელისუფლებას ვადანაშაულებ, უყურადღებობაა; მეორე და ძალიან სერიოზულია ის, რომ მათ არ გააფრთხილეს მოსახლეობა. 2008 წლის მარტში ჩემი თვალით ვნახე, ცხინვალში ომისთვის როგორ ემზადებოდნენ. იქ არის გმირების ქუჩა და სწორედ იმ ქუჩაზე ვნახე ორ კერძო სახლში როგორ კეთდებოდა ბუნკერები. და რა იქნებოდა მრავალსართულიან კორპუსებში, ხომ წარმოგიდგენიათ? მათ 14 ათასი ადამიანი გაიყვანეს. ჩვენ კადრებში ცარიელ ქალაქს ვხედავდით. საქართველოს მაშინდელი ხელისუფლება თავს იცავს, არ ვიცოდით, ომი რომ იწყებოდაო, ახლა ირკვევა, 2007 წელს უკვე სცოდნიათ.
შოთა მალაშხია, რომელიც აქტიურად გამოჰყავთ და ალაპარაკებენ, ყველაზე ნაკლებად დამნაშავეა, მან თავად იცის ხოლმე თავის გამოდება და სხვაზე გადაფარება. დარწმუნებული ვარ, მას არავინ გადაეფარება. «ნაციონალები» ხისტად იცავენ საკუთარ პოზიციას და დათმობა არ უნდათ; არ უნდათ, აღიარონ, რომ მაშინ შეცდომები დაუშვეს. ადამიანის მაღალი ინტელექტი იმით განისაზღვრება, თუ რამდენად შეუძლია შეცდომის აღიარება. ვფიქრობ, ისეთ უბრალო რამეზე დავა, რომ მოსახლეობა გაფრთხილებული არ იყო, სისულელეა. მე არ ვეუბნები მათ, რომ უდანაშაულო მოსახლეობა თქვენ დახოცეთ-მეთქი, მაგრამ მათ ამ ადამიანების გადარჩენა ხომ შეეძლოთ?! მოსახლეობის დახოცვა მთავრობის ხელშეწყობით მოხდა.
სამხედრო და სამოქალაქო ხელმძღვანელობამ ხალხიცა და ჯარიც რომ მიატოვა, ესეც ფაქტია.
_ ომის დაწყების შესახებ ინფორმაცია ორივე ქვეყნის ხელმძღვანელობამ იცოდა. მედვედევიც და სააკაშვილიც ამას ადასტურებენ. ზოგი იმასაც ამბობს, რომ ომი ორ ხელისუფლებას შორის შეთანხმებული იყო. თქვენ როგორ ფიქრობთ?
_ არ გამოვრიცხავ, შეთანხმებული ყოფილიყო. მხარეების გარკვეულმა ჯგუფებმა ამის შესახებ იცოდნენ. ერთი პიროვნება ომის შემდეგ საერთოდ გაქრა, მერაბიშვილის მოადგილე _ ამირან მესხელი, რომელიც კონტრდაზვერვას და საიდუმლო ოპერაციებს ხელმძღვანელობდა. სულ ვამბობდი, რომ საქართველოში არსებობს მე-5 კოლონა.
ტყუილია, როდესაც ამბობენ, რომ არავინ აფრთხილებდა ხელისუფლებას და არავინ საუბრობდა შესაძლო ომზე. პირადად მე «კვირის პალიტრის» 2008 წლის 13 ივლისის ნომერში ზუსტად გადმოვეცი, თუ როგორ განვითარდებოდა საომარი მოქმედებები, კოდორის ხეობის დაკარგვის ჩათვლით. ამის თაობაზე საუბრობდნენ სხვებიც და საუბრობდა მოსახლეობაც. რაც ყველაზე მთავარია, პავლე ფერგენგაუერი ჩამოვიდა, მივიდა ხელისუფლებასთან და გეგმაც მიუტანა. ამ ადამიანს ენდობოდნენ. მე შევხვდი მას, მითხრა, რომ საქართველოს ხელისუფლებას არაფრის გაგება არ უნდაო.
რბილად რომ ვთქვათ, ხელისუფლების გარკვეულ წრეებს ეს ხელს აძლევდა. ხელისუფლებამ არ შეცვალა 2006 წელს დაწყებული საომარი რიტორიკა. პირველი ის, რომ მე-5 კოლონა არსებობდა, მეორეც, საბრძოლო განწყობა ჰქონდათ, რამაც საომარ მდგომარეობამდე მიგვიყვანა.
მე, როგორც ქართველი, ვამბობ, რომ ომი დაიწყო რუსეთმა, მზადება დაიწყო რუსეთმა, რუსეთმა დააგო ხაფანგი, საქართველოს ხელისუფლებამ კი, ხაზს ვუსვამ, თავი გაყო ამ ყველაფერში.
_ ერთხანს აქტიურად საუბრობდნენ, რომ აგვისტოს ომის საქმეზე გამოძიება უნდა დაიწყოს, მერე კი შეწყდა. რა იცით ამის თაობაზე?
_ არ ვიცი, პროკურატურა რითაა დაკავებული. უნდა გაუქმდეს დავითაიას კომისიის მიერ დადებული შედეგები და შეიქმნას ახალი საპარლამენტო ან საზოგადოებრივი კომისია და დაიწყოს საქმის ხელახალი გამოძიება. დღეს ყოფილი ხელისუფლება სპეკულირებს, რომ ვითომ ჩვენ გვინდა ომის ამბების მათთვის გადაბრალება. ჩემთვის არ არის საინტერესო, ვინ დაიწყო ომი, ჩემთვის გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს იმას, ომის დროს ვინ რას აკეთებდა. მაინტერესებს, რატომ იყო მოსახლეობა მიტოვებული? რატომ შეიცვალა გენშტაბის გეგმა სამი დღით ადრე, სამოქალაქო პირების მიერ? რატომ მიატოვეს სამხედრო ხელმძღვანელებმა ჯარისკაცები? რეზერვთან დაკავშირებით რა მოხდა? ასევე ძალიან მნიშვნელოვანია პოსტსაომარი ვითარება: რატომ აღმოჩნდა ამდენი ჯარისკაცი ციხეში? რატომ გათავისუფლდნენ სამსახურებიდან ოფიცრები? რატომ გაუქმდა სამხედრო ნაწილები, მაგალითად, საჰაერო-საზენიტო დივიზიონი? იმიტომ ხომ არა, რომ განსაკუთრებით ეფექტურად იომეს?
მაქვს ინფორმაცია, რომ რუსეთის დაზვერვამ პრაქტიკულად ყველაფერი იცოდა. არ იცოდა მხოლოდ ის, რაც არც საქართველოს უმაღლესმა სამხედრო ხელისუფლებამ იცოდა. რუსეთმა არ იცოდა, რომ მოულოდნელად გამოჩნდებოდა სენაკის ბრიგადა, რადგან ეს სპონტანურად მოხდა; რაც დაგეგმილი იყო, მოწინააღმდეგე მხარემ დეტალურად იცოდა. საქართველოს სამხედრო ხელმძღვანელობამ არ იცოდა, რომ საჰაერო დივიზიებს ჰქონდათ თავისი «ნოუ-ჰაუ». მათ შექმნეს ავიაციის საწინააღმდეგო დანადგარები ძველი, საწყობში მიტოვებული მასალებისგან, ამორტიზებული სარაკეტო კომპლექსებისგან შექმნეს ეფექტური იარაღი. მათ, ნაცვლად 30 რაკეტისა, ჰქონდათ 220. არც ეს იცოდნენ რუსებმა. რუსეთისთვის მოულოდნელი იყო კვარდოციკლების ამბავი. ამას საქართველოს სამხედრო ხელისუფლება ყურადღებას არ აქცევდა. ეს მეზენიტეების მოფიქრებული იყო. მე არ ვარ სამხედრო სპეციალისტი, მაგრამ ძალიან ბევრი რამ ცუდად ჩანს და ბევრ კითხვას აჩენს.
სწორედ ამიტომ ვამბობ, რომ არ მაინტერესებს, ომამდე რაც ხდებოდა. აი, ომის შემდგომი პერიოდი კი ძალიან საინტერესოა. ბევრი მებრძოლი ან ციხეში აღმოჩნდა, ან სამსახურიდან დაითხოვეს, ზოგი საეჭვო პიროვნება კი დღემდე თანამდებობაზეა. დღევანდელ თავდაცვის სამინისტროში იმ ადამიანების ნაწილი, რომელიც ომის დროს ლაჩრულად მოიქცა, ჯარისკაცების შევიწროებითა და აბუჩად აგდებით იყო დაკავებული, თანამდებობებზეა, ხოლო ვინც მართლა თავი გამოიჩინა და იომა, თავდაცვის სამინისტროში აღარ არის.
ახლა შეიძლება ვინმემ თქვას, _ რატომ არ აინტერესებს ომის წინ რა მოხდაო. გეტყვით, რომ ამით მინდა «ნაციონალებს» სპეკულაციის საშუალება მოვუსპო. მე ვითხოვ ომისა და შემდგომი პერიოდის საქმის დეტალების გამოძიებას.
_ მავთულხლართების გადმოწევა საქართველოს ხელისუფლების არასწორი პოლიტიკის ბრალია? თქვენ თვლით, რომ ასეთ ვითარებაში სწრაფვა ნატოსკენ სწორია?
_ ამ საკითხის ასე ხმამაღლა აფიშირება საქართველოს შიდა პოლიტიკაში არსებული ვითარებიდან გამომდინარეობს. ამ საკითხის განსაკუთრებული ხაზგასმა იმის გამო ხდება, რომ ვაშინგტონსა და ბრიუსელში ვინმემ ეჭვი არ შეიტანოს, რომ საქართველოს ხელისუფლება პრორუსულია. ეს უბრალოდ განცხადებებია, ვიდრე რეალური ნაბიჯების წინაპირობა. რეალური ნაბიჯები, სამწუხაროდ, ჩვენზე არ არის დამოკიდებული. რამდენიც უნდა ვილაპარაკოთ, ნატო ან მიგვიღებს, ან არა. მოსკოვში ჩვენს ასეთ რიტორიკას აგრესიულად არ უყურებენ, რადგან მათ ძალიან კარგად იცინ, რომ უახლოეს მომავალში ნატოში არავინ მიგვიღებს. მოსკოვისთვის ბევრად უფრო შემაშფოთებელია საქართველოს კანონი ოკუპაციის შესახებ. ქართულ-რუსული ურთიერთობის ფორმატში მთავარია, დღის წესრიგიდან ოკუპაციის საკითხი მოვხსნათ. დღეს საქართველოს მთავრობას სხვა გზა არ აქვს, შიგნიდან სერიოზული ზეწოლაა, გარედანაც. იმისთვის, რომ სამართლიანობის აღდგენის პროცესი რაღაც კალაპოტში ჩაჯდეს, ეს რიტორიკა საჭიროა.
_ ახალი ხელისუფლების მოსვლიდან ათი თვის თავზე ხალხს ქუჩაში გამოსვლის და პროტესტის გამოთქმის სურვილი გაუჩნდა.
_ ზეწოლის ის წარმოუდგენელი ფორმა, რომელსაც დასავლეთი დღევანდელ ხელისუფლებაზე ახორციელებს, არ უნდა დაგვავიწყდეს. ეს არის პუნქტი პირველი. მეორე კი ის, რომ ყველა ძალოვან უწყებაში ძალიან სერიოზული საბოტაჟია. ახლა აქ, ჩვენთან ერთად, სამივე სამინისტროს წარმომადგენელი რომ იჯდეს, გვეტყვიან, რომ ეს ასე არ არის. საბოტაჟი არ ნიშნავს მხოლოდ სახელმწიფო გადატრიალებას, საბოტაჟი ნიშნავს, რომ არაფერს აკეთებ. ქვეყანა უაღრესად დიდი გამოცდის წინაშე დგას. სექტემბერ-ოქტომბერში ახალი ძალა გამოჩნდება, ამის პროგნოზირებას თავისუფლად ვახდენ. ეს იქნება სერიოზული ძალა. ხალხს ერთი ლიდერი სჭირდება. ეს ის მომენტია, როდესაც ხალხი ქუჩაში გამოდის, ვიღაც მოირბენს და სათავეში ჩაუდგება. ხალხი გრძნობს, რომ შეიძლება ყველაფერი ცუდად დამთავრდეს. ხალხს არა მარტო პროტესტის გრძნობა უჩნდება ხელისუფლების მიმართ, არამედ თავის გადარჩენის ინსტიქტიც მუშაობს. ბევრმა იცის, რომ, თუ ყველაფერი კრახით დასრულდა, ქაოსში ჩავიძირებით.
თუ არ დაინიშნება რიგგარეშე საპარლამენტო არჩევნები, თუ არ დაიწყება რეჟიმის გასამართლებისთვის მზადება, მოხდება ის, რაზეც ვსაუბრობთ. დემოკრატიული სახელმწიფო არ ნიშნავს განუკითხაობას. დღეს კი სამართლებრივ საკითხში განუკითხაობაა.
_ გაიგებს ახალი ხელისუფლება ხალხის ხმას? თქვენ მათ ხვდებით და ამის შესახებ ესაუბრებით?
_ მე «ქართული ოცნების» ერთ-ერთი დამფუძნებელი ვარ. მათთან საუბრის საშუალება მაქვს. ისინი ზოგჯერ მისმენენ, ზოგჯერ _ არა. არის ბევრი ნიუანსი, რაც მაძლევს საშუალებას, დავიჯერო, საპრეზიდენტო არჩევნების შემდეგ ბევრი რამ შეიცვლება. დღეს დუნე ქაოსში ვცხოვრობთ, ხვალ ყველაფერი აირევა, ეს კი ყოველთვის ძალიან ცუდი შედეგის მომტანია.
ესაუბრა
ეკა ნასყიდაშვილი
