ბოლო დროს განვითარებულ მნიშვნელოვან მოვლენებზე «საქართველო და მსოფლიოს» ესაუბრება ადამიანის უფლებათა ცენტრის ხელმძღვანელი უჩა ნანუაშვილი.
_ ბატონო უჩა, ეს ერთი თვეა, წამყვანი საერთაშორისო უფლებადამცველი ორგანიზაციები ერთმანეთის მიყოლებით აქვეყნებენ დასკვნებსა და ანგარიშებს, რომლებშიც ადამიანის უფლებების კუთხით საქართველოში არსებული მდგომარეობა ერთობ კრიტიკულადაა შეფასებული. თქვენი აზრით, რითაა ეს ყველაფერი განპირობებული? რამ გამოიწვია უცხოური ორგანიზაციების ესოდენ მყისიერი გააქტიურება მაინცდამაინც ახლა, როცა არჩევნები, სადაცაა, კარს მოგვადგება?
_ ვფიქრობ, ამაში გასაკვირი არაფერია, ვინაიდან მდგომარეობა დღითიდღე უარესდება და, როცა ქვეყანაში ასეთი მძიმე ვითარებაა, ცხადია, ამას ხედავს მთელი მსოფლიო. რაც შეეხება თქვენს კითხვას, რატომ მაინცდამაინც ახლა გააქტიურდა დასავლეთი, მარტივად შეიძლება ამის ახსნა: ამ ხელისუფლებამ ისეთი საოცრებები გააკეთა და იმხელა მასშტაბს მიაღწია ამ რეჟიმის სისასტიკემ რომ ეს ყველაფერი უკვე ცდება ქვეყნის ფარგლებს და საერთაშორისო ყურადღების ცენტრში ექცევა. ეს ბუნებრივია, იმიტომ, რომ, როცა მიიღებ ისეთ კანონს, რომელიც პირდაპირ ზღუდავს შეკრებებისა და მანიფესტაციების ჩატარებას, როცა საარჩევნო კოდექსს მოარგებ პირად ინტერესებს და კონსტიტუციას ფაქტობრივად აქცევ შენს გასართობ სათამაშოდ, რომელსაც, როცა გინდა, გადააკეთებ-გადმოაკეთებ, რა თქმა უნდა, ცივილიზებულ სამყაროს ამაზე ექნება ადეკვატური რეაქცია და ჩვენ ეს დავინახეთ.ახლა თქვენ, ალბათ, იკითხავთ, რატომ აქამდე არ საუბრობდა ასე მწვავედ იმაზე, რაც აქ ხდება, იგივე «ჰუმან რაიტს ვოჩი», «თომას ჰამერბერგი» და ა.შ. სწორედ ესაა დასავლური ღირებულებების თვისებურება, _ ისინი მყისიერად და იმპულსურად არ რეაგირებენ, ჯერ აკვირდებიან, იკვლევენ და, როცა გადაჭრით შეიძლება ითქვას, რომ კრიტიკული მდგომარეობაა, მხოლოდ ამის შემდეგ დებენ ისეთ დასკვნებს, როგორიც ჩვენ შემთხვევაში გამოაქვეყნეს ამ ორგანიზაციებმა. ამით იმის თქმა მინდა, რომ, თუ აქამდე დასავლეთს რაღაც იმედი ჰქონდა, რომ აქ არსებული მდგომარეობა მომავალში ნაწილობრივ მაინც გამოსწორდებოდა, დღეს უკვე ეს იმედი გადაწურულია, ამიტომ, შეიძლება ითქვას, ამ ხელისუფლებას ახლა ისე უყურებენ, როგორც უიმედო ავადმყოფს, რომელსაც არაფერი ეშველება. აქედან გამომდინარე, ნამდვილად არ უნდა გვიკვირდეს ის, რომ სხვადასხვა ავტორიტეტული ორგანიზაციების მიერ მომზადებულ კრიტიკულ ანგარიშებში ბოლო დროს მოწინავე პოზიციებზე ვხვდებით, ეს სავსებით ლოგიკურია და დარწმუნებული ვარ, მომავალშიც კიდევ არაერთ ანგარიშში მოგვიხსენიებენ უარყოფით კონტექსტში, თუ, რა თქმა უნდა, ეს მდგომარეობა არ შეიცვლება.
_ ბოლო დროს რამდენიმე ისეთი კანონი იქნა მიღებული, რომლებმაც საზოგადოების შეშფოთება გამოიწვია. მაგალითად, მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანების, შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ და ა.შ. საინტერესოა, მსგავსი კანონები რომელიმე ცივილიზებული ქვეყნის მაგალითზე დაყრდნობით მიიღება ხოლმე თუ პიონერები ვართ ამ საქმეში?
_ ჩვენდა სამარცხვინოდ, ასეთი რამ არა თუ ცივილიზებულ ქვეყნებში, შუა აზიის ავტორიტარულ სახელმწიფოებშიც არ ხდება, არაფერს ვამბობ პოსტსაბჭოთა სივრცეზე, სადაც მსგავსი პრეცედენტები, ფაქტობრივად, არ არსებობს. აზერბაიჯანშიც კი, სადაც მიტინგები იკრძალება და ხალხს არანაირი პროტესტის გამოხატვის უფლება არ აქვს, მსგავსი რამ არავის ახსოვს. ეს ხდება მარტო საქართველოში. ასე რომ, შეიძლება ითქვას, ის მდგომარეობა, რაც დღეს ჩვენ გვაქვს, უპრეცედენტო შემთხვევაა. სხვათა შორის, იმავე გაეროს სპეციალურმა მომხსენებელმა მაინა კიაიმაც აღნიშნა, რომ ყველა ის საკანონმდებლო ცვლილება, რომელიც ბოლო დროს განხორციელდა საქართველოში, იყო ერთი ადამიანის პირად ინტერესებზე მორგებული. მეტიც, მან პირდაპირ განაცხადა, რომ ზოგადად ასე ხდება საქართველოში კანონების მიღება, რაც, ჩემი აზრით, ძალიან მწვავე და, მე ვიტყოდი, კრიტიკული შეფასება იყო ამ ხელისუფლებისთვის…
_ გეთანხმებით, მაგრამ, შედეგის თვალსაზრისით, რამდენად მნიშვნელოვანია ასეთი განცხადებები? რამდენად ითვალისწინებს ჩვენი ხელისუფლება ამ ყველაფერს?
_ შედეგი შეიძლება არ არის დღეს, მაგრამ, ვფიქრობ, ძალიან მალე აქ ბევრი რამ შეიცვლება. ნუ დაგვავიწყდება, რომ არჩევნები წინაა და ხელისუფლებას საერთაშორისო მხარდაჭერის იმედი აქვს, ანუ ის, ფაქტობრივად, მთლიანად დამოკიდებულია იმაზე, თუ რა პოზიციას დაიკავებს დასავლეთი. აქედან გამომდინარე, დღეს შეიძლება გასდის «ნაციონალურ მოძრაობას» რაღაც-რაღაცების იგნორირება, მაგრამ მერწმუნეთ, ეს დიდხანს ვერ გაგრძელდება; თუ გაგრძელდება, ამით მისი სიმყარე უფრო მეტად შესუსტდება და ხელისუფლებამ ეს ძალიან კარგად იცის.
_ თქვენ ფიქრობთ, რომ ამ პოლიტიკური კურსით ხელისუფლებას მომავალ არჩევნებში დასავლეთი მხარს არ დაუჭერს?
_ ეს გამორიცხულია, იმიტომ, რომ დღესდღეობით ქვეყანა არის კრიტიკულ ზვარზე. ამის თაობაზე მაინა კიაიმაც აღნიშნა თავის გამოსვლაში, რომ საქართველოში კატასტროფული მდგომარეობაა, რაც იმას ნიშნავს, რომ ამის მერე ქვეყანა განვითარდება ან დემოკრატიული გზით, ან მთლიანად დაკარგავს დასავლურობის ყველა ნიშანს და, ფაქტობრივად, იქცევა ტიპიურ ავტორიტარულ, დიქტატორულ სახელმწიფოდ. ეს იყო ძალიან მკაფიოდ მიმანიშნებელი სიგნალი ხელისუფლებისთვის, რომ აქ უნდა მოხდეს ძირეული ცვლილებები, რომ ასე გაგრძელება, უბრალოდ შეუძლებელია.
_ რაც შეეხება ციხეებში არსებულ მდგომარეობას: რამდენად დადებითად აისახება ხოლმე მსჯავრდებულთა პირობებზე საერთაშორისო უფლებადამცველი ორგანიზაციების მხრიდან ხელისუფლების კრიტიკა?
_ საერთოდ ჩვენი ხელისუფლების პოლიტიკა მდგომარეობს იმაში, რომ ვინც რაც უნდა ილაპარაკოს, ის მაინც თავისას შვრება, ამიტომ რამე შედეგი მოაქვს-მეთქი, რომ გითხრათ თუნდაც ისეთ მნიშვნელოვან ანგარიშებს, როგორიც ვთქვათ, ამასწინათ ციხეების საერთაშორისო ორგანიზაციამ გამოაქვეყნა, ასე ნამდვილად არ არის, მაგრამ ზოგადად ასეთი დოკუმენტის გამოქვეყნება, რა თქმა უნდა, მისასალმებელია. ყველაფერს რომ თავი დავანებოთ, ამით, ფაქტობრივად, მთელი მსოფლიო იგებს, აქ რა ხდება და, რაც მთავარია, ასეთი ანგარიშების გამოქვეყნების შემდეგ სააკაშვილი უკვე ვეღარ ატყუებს ცივილიზებულ სამყაროს, რომ ჩვენთან ჭეშმარიტი დემოკრატია შენდება. თამამად შეიძლება ითქვას, რომ ხელისუფლების შეცვლის პროცესს ქვეყნის შიგნით თუ საზოგადოება, ხალხი წარმართავს, საერთაშორისო ასპარეზზე ამას სწორედ ასეთი საყურადღებო დოკუმენტები აკეთებენ;
ასე რომ, მნიშვნელობა ამ ყველაფერს ძალიან დიდი აქვს და მე ვისურვებდი, რომ სულ უფრო ხშირად დადოს ხოლმე იმავე «ჰუმან რაიტს ვოჩმა», «თომას ჰამერბერგმა» ან რომელიმე სხვა ავტორიტეტულმა ორგანიზაციამ მსგავსი ანგარიშები…
_ ბევრი თქვენი კოლეგისგან მომისმენია არაერთხელ, რომ ხელისუფლების მიერ გატარებულ რეფორმებს სასჯელაღსრულებით სისტემაში მთელი რიგი მიმართულებებით მნიშვნელოვანი გაუმჯობესება მოჰყვა. რამდენად შეესაბამება ეს ყველაფერი რეალობას?
_ ჩვენ მუდმივად ყურადღებით ვაკვირდებით ამ სისტემაში მიმდინარე რეფორმებს და თვალ-ყურს ვადევნებთ აბსოლუტურად ყველა ცვლილებას, მაგრამ, სამწუხაროდ, მე დღემდე ვერ დავინახე ვერანაირი სასიკეთო შედეგი, რომელიც ამ ყველაფერს მოჰყვა. კი, შენდება ახალი საპყრობილეები, რემონტდება საკნები და ერთის შეხედვით უმჯობესდება მსჯავრდებულთა პირობები, მაგრამ სინამდვილეში ეს არის პოტიომკინის სოფელივით შეკოწიწებული რაღაც ფასადური ცვლილებები, რომლის იქით არ კეთდება არაფერი. ბოლოსდაბოლოს რომელ შედეგებზეა საუბარი, როცა ციხეებში გადატვირთულობის პრობლემა დღემდე გადაუჭრელია? როცა ამის გამო ჯანმრთელი პატიმარი სასჯელს იხდის ავადმყოფთან ერთად, რომლის გვერდითაც ყოფნა ერთი წუთითაც საფრთხისშემცველია? რომელ გაუმჯობესებულ პირობებზეა საუბარი, როცა საპყრობილეებში არ არსებობს ელემენტარული სამედიცინო მომსახურება და პატიმარი ნებისმიერმა ავადმყოფობამ, სურდომაც კი, შეიძლება მოკლას?! არაფერს ვამბობ არაადამიანური მოპყრობის ფაქტებზე, რომლებიც უკვე ისეა გახშირებული, რომ აბსოლუტურად ყველა მსჯავრდებული, ვისაც არ ეშინია, ამაზე საუბრობს; მარტო შარშან ოთხასამდე საჩივარი იყო პატიმართა მიერ სტრასბურგის სასამართლოში გაგზავნილი და მათი ოთხმოცი პროცენტი უკანვე გამოითხოვეს, ანუ ისეთი სასტიკი ზეწოლა განხორციელდა ამ ადამიანებზე, რომ მათ უარი ათქმევინეს თავიანთ გადაწყვეტილებაზე…
მოკლედ, პრობლემები იმდენია, რომ დაუსრულებლად შეიძლება ვისაუბროთ ამაზე, მაგრამ რეალურად ეს არაფერს ცვლის, ცვლილება დამოკიდებულია მხოლოდ პოლიტიკურ ნებაზე, რომელიც, სამწუხაროდ, დღეს არ გააჩნია ამ ხელისუფლებას და ამიტომაც არ მოაქვს მის მიერ გატარებულ არც ერთ რეფორმას, არც ერთ ცვლილებასა თუ ე. წ. ნოვაციას ამ სისტემაში რაიმე დადებითი შედეგი.
ესაუბრა ჯაბა ჟვანია
