გახსოვთ, ალბათ, ტრამპის წინასაარჩევნო დაპირება უკრაინის ომის ერთ დღეში დამთავრების შესახებ. ტრამპი პრეზიდენტად აირჩიეს. მისი ინაუგურაციიდან ორ თვეზე მეტი გავიდა. უკრაინაში კი ომი ისევ მიმდინარეობს და არც ახლო მომავალში დამთავრების პირი უჩანს. რაშია საქმე? რამ შეუშალა ხელი პრეზიდენტ ტრამპს წინასაარჩევნო დაპირების შესრულებაში?
თეთრი სახლის პრესმდივანი აცხადებს: „იგი უკმაყოფილოა ლიდერებით კონფლიქტის ორივე მხარეს. ტრამპის აზრით, კონფლიქტი ძალიან გაჭიანურდა. დროა, ომი დასრულდეს!” ტრამპი უკმაყოფილოა პოზიციებით, რომლებიც პუტინსა და ზელენსკის აქვთ. მართლაც, როგორ შეიძლება, ტრამპს მოსწონდეს ზელენსკის თუნდაც ეს პოზიცია: „უკრაინა აშშ-ის მიერ სამხედრო დახმარების სახით გადაცემულ თანხებს არ აღიქვამს ვალად. ჩვენ მადლობელი ვართ მხარდაჭერისთვის, მაგრამ ეს არ არის კრედიტი, ჩვენ ამას არ დავუშვებთ”. ტრამპი კი ასახელებს კონკრეტულ თანხას (350 მილიარდ დოლარს), რომელიც, მისი აზრით, უკრაინას ვალად აწევს და რომლის ამოღებასაც იგი გეგმავს. ვითარება მართლაც დრამატულია. მე ამ საქმის მოსამართლედ ვერ გამოვდგები, მაგრამ ზელენსკის პოზიცია გაცილებით ლოგიკური მეჩვენება, ვიდრე ტრამპისა. ამერიკულ–ევროპულმა პროვოკაციამ უკრაინა რუსეთთან ომში გადაჩეხა, რაც მილიონი კუბოსა და ქვეყნის ნგრევის ფასი დაჯდა. ახლა მოდის ეს ე.წ. სტრატეგიული პარტნიორი და დამარცხებულ-განადგურებულ უკრაინას ეუბნება, რომ მე არც ის სისხლი და ცრემლი მაინტერესებს, რომელიც შენ დაღვარე, არც ის ნგრევა, რომელიც განიცადე. ჩვენ უარს გეუბნებით ნატოსა და ევროკავშირის წევრობაზე და ის ხარჯიც, რომელიც ჩვენ თქვენს დასახმარებლად გავწიეთ, უნდა დაგვიბრუნოთ. ზელენსკი პასუხობს: ჩვენ თქვენგან სესხი არ აგვიღია, თქვენ ამ თანხებს ჩვენი საერთო მტრის დამარცხების საქმეში დებდით. ჩვენ ამ საქმეში ჩასადები თანხები არ გვქონდა, მაგრამ ჩვენი ქვეყნის მომავალი და, რაც მთავარია, მილიონობით უკრაინელი ჯარისკაცის სიცოცხლე ჩავდეთ. თქვენი თანხის დაბრუნებას თუ ჩვენგან ითხოვთ, ჩვენ ვის მოვთხოვოთ იმ სისხლის დაბრუნება, რომელიც გავიღეთ? – პასუხობს იგი. მართალია, რომ ზელენსკი ფაშისტი და სატანის მოციქულია, მაგრამ ეს სხვა საკითხია. არც ამერიკული პოლიტიკაა ნაკლები სატანიზმი. ტრამპი იმ ფაქტს იშველიებს, რომ ომის ინიციატორი თვითონ კი არ არის, მისი წინამორბედი იყო, მაგრამ ეს ფაქტი, რომელიც ტრამპს შეიძლება ალიბად გამოადგეს, ამერიკულ პოლიტიკას ვერანაირად ვერ გაამართლებს. მოკლედ რომ ვთქვათ, ტრამპი ამ საკითხში მთლად დამაჯერებლად ვერ გამოიყურება.
რაც შეეხება პუტინთან დამოკიდებულებას, ტრამპი აქაც სცოდავს. რამდენიმე დღის წინათ მან გამოთქვა სასტიკი უკმაყოფილება იმის გამო, რომ პუტინმა ეჭვქვეშ დააყენა ზელენსკის ლეგიტიმურობის საკითხი. ტრამპი რუსეთს კიდევ ერთი სანქციით დაემუქრა და განაცხადა, რომ შემოიღებს 25-პროცენტიან მეორად გადასახადს რუსული ნავთობის ექსპორტზე, თუკი რუსეთი სამშვიდობო შეთანხმებას ხელს არ მოაწერს. კი მაგრამ, რა არის გასაბრაზებელი პუტინის იმ განცხადებაში, რომ ზელენსკი არალეგიტიმური პრეზიდენტია? ეს ამბავი ტრამპმა ახლა გაიგო და ისიც რუსეთის პრეზიდენტისგან?! პუტინმა ზელენსკისთან ხელშეკრულებას ხელი რომ მოაწეროს და უკრაინის შედგომმა რომელიმე ლიდერმა ეს დოკუმენტი არ აღიაროს იმ მოტივით, რომ ხელი ვადაგასულ პრეზიდენტს აქვს მოწერილი, რუსეთი ხომ აღმოჩნდება, რბილად რომ ვთქვათ, უხერხულ მდგომარეობაში?! ტრამპი კი (ბაიდენის სტილში) სანქციებით იმუქრება და თითქოს ვერც ამჩნევს, რომ მის ორთვიან აქტიურობას ომის დამთავრების მიმართულებით თვითონვე აქცევს უაზროდ და უპერსპექტივოდ. ტრამპს მართლაც ჰქონდა შანსი, ეს ომი უმოკლეს ვადაში დაესრულებინა. ამისთვის საჭირო იყო მტკიცე გადაწყვეტილების მიღება უკრაინისთვის დაფინანსების, შეიარაღებისა და სადაზვერვო ინფორმაციის მიწოდების შეწყვეტის შესახებ, ყოველგვარი წინაპირობებისა და ვაჭრობის გარეშე. მან კი, პირიქით – ომის შეწყვეტის საბაბით ორივე ქვეყანასთან ვაჭრობა გააჩაღა და მომგებიანი პოზიციის მიღებას შეეცადა, მაგრამ ამ საქმიდან, როგორც მოსალოდნელი იყო, ჯერჯერობით არაფერი გამოდის.
ახლა ვნახოთ, როგორ მისდის საქმე ტრამპს საგარეო ურთიერთობებში. ცნობილია მისი პოზიციები კანადის, კუნძულ გრენლანდიისა და პანამის არხის მიმართ. ტრამპი სამივეს მითვისებას აპირებდა. კანადას უკვე ახალი პრემიერმინისტრი (მარკ კარი) ჰყავს, რომელიც აცხადებს: „აშშ აღარ არის სანდო სავაჭრო პარტნიორი, ხოლო კანადის ძველებური ურთიერთობა აშშ-თან დასრულდა”. პრემიერმინისტრმა პირობა დადო, რომ აშშ-ს საპასუხო ტარიფებს დაუწესებს.
ანალოგიური პასუხი ისმის გრენლანდიიდანაც. ახალმა პრემიერმინისტრმა იენს–ფრედერიკ ნილსენმა კატეგორიულად განაცხადა, რომ ტრამპი გრენლანდიას ვერ მიიღებს: „ნება მომეცით, განვმარტო, რომ ჩვენ სხვას არ ვეკუთვნით. ჩვენ თვითონ ვწყვეტთ საკუთარ ბედს. ასე იყო გუშინ, ასეა დღეს, ასე იქნება ხვალაც!”
ბუნებრივ მოვლენად უნდა მივიჩნიოთ ის ამბავი, რომ პანამის არხის შესახებაც ტრამპმა უარყოფითი პასუხი მიიღო. პანამის პრეზიდენტი ხოსე რაულ მულინო აშშ-ის პრეზიდენტ დონალდ ტრამპის განცხადებას, რომელშიც ის პანამის არხის აშშ-ისთვის დაბრუნებაზე საუბრობს, ასე გამოეხმაურა: “პანამის რესპუბლიკისა და მისი ხალხის სახელით კატეგორიულად უნდა უარვყო პრეზიდენტ დონალდ ტრამპის ინაუგურაციის დროს გაკეთებული განცხადებები პანამისა და მისი არხის შესახებ. არხი იყო და დარჩება პანამის შემადგენლობაში”.
ახლა ისიც ვიკითხოთ, როგორ მისდის ტრამპს საქმე საშინაო საკითხებში. აშშ-ის 47-ე პრეზიდენტმა განაცხადა: „აშშ-ის მთავრობის მუშაობის ეფექტიანობის ამაღლების დეპარტამენტის მეთაური (ილონ მასკი – ვ.კ.) მალე დატოვებს თავის პოსტს”. ამის შესახებ წერს Politico. ეს ვერ არის მთლად სასიამოვნო ამბავი, რადგან ტრამპი მის მეგობარ ილონ მასკზე დიდ იმედებს ამყარებდა.
გარდა ამისა, ტრამპის გადაწყვეტილებები ამერიკული სასამართლოსთვის მიუღებელია. მაგალითად, რადიო „თავისუფლების” დახურვის გადაწყვეტილება სასამართლოში გასაჩივრდა. სარჩელში აღნიშნული იყო, რომ პრეზიდენტ დონალდ ტრამპის მიერ გამოცხადებული დახურვის ბრძანება „დაარღვევს კონსტიტუციასა და ფედერალურ კანონებს“. სასამართლოს განჩინების თანახმად, USAGM-ის მიერ „რადიო თავისუფლებისათვის“ საგრანტო ხელშეკრულების შეწყვეტა, სავარაუდოდ, თვითნებური და დაუსაბუთებელი იყო და არღვევს აშშ-ის კონსტიტუციას. აშშ-ის ფედერალურმა მოსამართლემ როის ლამბერტმა, რომელმაც შესაბამისი გადაწყვეტილება მიიღო, აღნიშნა: „რადიო „თავისუფლება“ ათწლეულების განმავლობაში მოქმედებდა, როგორც ორგანიზაცია, რომელიც კონგრესის მიერ კანონით იყო განსაზღვრული. USAGM-ის ხელმძღვანელობას არ შეუძლია, ერთი წინადადებით, რომელიც პრაქტიკულად არ ხსნის არაფერს, აიძულოს რადიო „თავისუფლება“, დაიხუროს, მაშინაც კი, თუ პრეზიდენტმა მათ ასე უბრძანა“.
ანალოგიური ვითარებაა „ამერიკის ხმის” მიმართაც. „ამერიკის ხმა“ დონალდ ტრამპის ადმინისტრაციას სასამართლოში უჩივის. ამის შესახებ ინფორმაციას სააგენტო Reuters-ი ავრცელებს. ჟურნალისტების განცხადებით, „აშშ-ის მიერ დაფინანსებული საინფორმაციო სააგენტოების დახურვა ქვეყნის კონსტიტუციის პირველი შესწორებით გარანტირებულ სიტყვის თავისუფლებას არღვევს”.
ტრამპის მიერ დაწესებულ ახალ საგადასახადო ტარიფებს სახელმწიფოები უკმაყოფილებით ხვდებიან და წინააღმდეგობას უწევენ.
* ჩინეთი
ვაჭრობის სამინისტრო: „მოვუწოდებთ აშშ-ს, დაუყოვნებლივ გააუქმოს ახალი რადიკალური ტარიფები, ვინაიდან ეს დარტყმის ქვეშ აყენებს გლობალურ ეკონომიკურ განვითარებას”.
* ავსტრალია
პრემიერმინისტრი ენტონი ალბანიზი: „ამ გაუმართლებელი ნაბიჯის გამო ამერიკელ ხალხს უფრო დიდი საფასურის გადახდა მოუწევს!”
* კანადა
პრემიერმინისტრი მარკ კარნი: „შევებრძოლებით ტრამპის გაუმართლებელ ტარიფებს, ვინაიდან იგი ძირფესვიანად ცვლის მსოფლიო სავაჭრო სისტემას”.
* დიდი ბრიტანეთი
პრემიერმინისტრი კირ სტარმერი: „სავაჭრო ომი არავის ინტერესებს არ პასუხობს. ჩვენ მზად ვართ მოვლენათა ნებისმიერი განვითარებისთვის და არაფერს არ გამოვრიცხავთ”.
* ესპანეთი
პრემიერმინისტრი პედრო სანჩესი: „ჩვენ დავიცავთ ჩვენს კომპანიებსა და ჩვენს ხალხს”.
* იტალია
პრემიერმინისტრი ჯორჯია მელონი: „ჩვენ ვითანამშრომლებთ პრეზიდენტ ტრამპთან, რათა მივაღწიოთ შეთანხმებას, რომელიც აგვარიდებს სავაჭრო ომს, რომელიც დაასუსტებს დასავლეთს სხვა გლობალური მოთამაშეების სასარგებლოდ”.
* შვედეთი
პრემიერმინისტრი ულფ კრისტერსონი: „ ჩემს ქვეყანას არ სურს სავაჭრო ომი”.
* ბრაზილია
პრეზიდენტი ლუის ინასიუ ლულა და სილვა: „ქვეყანა ამ ტარიფების წინაშე ერთ ადგილზე ვერ გაჩერდება!”
ერთ სტატიაში ყველაფერს ვერ ჩავტევთ. ეს არც არის აუცილებელი. განა ამ ფაქტებითაც ნათელი არ არის, რომ მთლად ისე ვერ მიდის საქმე, როგორც ტრამპს წარმოედგინა. თუნდაც უკრაინის ომის დამთავრება ისე იოლი რომ ვერ იქნება, როგორც ტრამპს ესახებოდა, ცხადზე უცხადესია. ტრამპი, როგორც ირკვევა, ომის შეჩერებაზე მეტად ამ საქმიდან მოგების მიღებას გეგმავს. ბაიდენი მოგების მიღებას ომის პროვოცირებით თუ აპირებდა, ტრამპი მოგების მიღებას ომის შეჩერებით ფიქრობს. ორივე შემთხვევაში მოგებაა მთავარი, ომის დაწყება თუ შეწყვეტა კი მათთვის მეორეხარისხოვანი საკითხია.
ტრამპის მოსვლა ის ფაქტორი აღმოჩნდა, რომელმაც ბირთვული ომის საფრთხე ცოტა ხნით მაინც გადაავადა, მაგრამ დღის წესრიგიდან ვერ მოხსნა. ტრამპის მიერ დაშვებულმა იმ შეცდომებმა კი, რომელთა შესახებაც ნაწილობრივ ვისაუბრე, შესაძლებელია, ცოტა ხნით გადავადებული საფრთხე ისევ გადმოწიოს, ვინაიდან შეუთანხმებლობა აუცილებლად გამოიწვევს გართულებას. ეს კი ახალ მსხვერპლს, ახალ ნგრევასა და ახალ დაძაბულობას ნიშნავს, რაც ფრიად სამწუხარო მოვლენა იქნება.
პუტინი, ოცდახუთი წელიწადია, მსოფლიო პოლიტიკურ და გეოპოლიტიკურ გრიგალებს უძლებს; არათუ უძლებს, ყოველთვის ახერხებს, რომ ისინი მართოს და მათი ენერგია რუსეთის სამსახურში ჩააყენოს. ტრამპი კი ორ თვეში დაიღალა და თავისი ბრძოლის უნაყოფობის გადაფარვას ურთიერთგამომრიცხავი განცხადებებითა და არათანმიმდევრული ქმედებებით ცდილობს.
რაც შეეხება აშშ-ის მომავალსა და პერსპექტივას, ამაზე საუბარი, ალბათ, ნაადრევია, მაგრამ პროცესი რაღაცით მაგონებს გორბაჩოვისეულ გარდაქმნას, რომელიც 1985 წელს ყოფილ საბჭოთა კავშირში დაიწყო. განსხვავება მხოლოდ ის არის, რომ თანმხლები მოვლენები აშშ-ში გაცილებით უთავბოლოდ, ქაოსურად და მტკივნეულად მიმდინარეობს, ვიდრე თავის დროზე საბჭოთა კავშირში წარიმართა. წინასწარმეტყველებისგან თავს შევიკავებ, ერთად დაველოდოთ, რით დასრულდება აშშ-ში დაწყებული გარდაქმნა, ექსპერიმენტი თუ სანახაობა, როგორც გნებავთ, ისე უწოდეთ.
ვალერი კვარაცხელია
