აფხაზეთის დე ფაქტო რესპუბლიკის უშიშროების საბჭოს ახალდანიშნულმა მდივანმა სერგეი შამბამ რადიო “ეხო კავკაზასთვის” რამდენიმე დღის წინათ მიცემულ ინტერვიუში ქართულ–აფხაზურ ურთიერთობებზე ისაუბრა და აღნიშნა, რომ მხარეებს შორის მუდმივ მტრობაში ცხოვრება შეუძლებელია. მისი თქმით, მიუხედავად იმისა, რომ იყო ომი, რომელმაც ორივე ხალხის ცხოვრებაში ტრაგიკული კვალი დატოვა, ახალგაზრდა თაობა სიძულვილში არ უნდა გაიზარდოს: “დიახ, იყო ომი, მაგრამ ჩვენს ისტორიაში ბევრი იყო შემთხვევა, როდესაც მოხდა აფხაზეთის ტერიტორიაზე საქართველოს ინტერვენცია. ასევე აფხაზეთის მხრიდან საქართველოს ტერიტორიაზე ინტერვენცია… მსგავსი რამ სხვაგანაც ბევრი მომხდარა, თუნდაც ევროპაში, ქვეყნები იბრძოდნენ ერთმანეთის წინააღმდეგ, იყო სისხლიანი ომები, მაგრამ დღეს ისინი მეგობრულად ცხოვრობენ და ვითარდებიან… მუდმივად მტრობით ცხოვრება შეუძლებელია. ჩვენს ისტორიას არ უნდა ვივიწყებდეთ. დიახ, იყო ომი და ყველამ კარგად ვიცით, ვინ იყო ამაში დამნაშავე… როგორ მოხდა, მაგრამ ეს ფურცელი უკვე გადაშლილია. უნდა ვიფიქროთ მომავალზე, ჩვენს ბავშვებზე. არ უნდა გავზარდოთ ახალგაზრდა თაობა სიძულვილში. ეს გაანადგურებს მათ სულს. უნდა ვიფიქროთ მეგობრული ურთიერთობების ჩამოყალიბებაზე”.
შამბას განცხადებით, გადაუჭრელი საკითხების მოსაგვარებლად თბილისთან პირდაპირი დიალოგის დაწყება აუცილებელია. საწყის ეტაპზე მნიშვნელოვანი როლი შეიძლება შეასრულოს სახალხო დიპლომატიამაც. თუმცა შამბას საუბრისას ყურადღება არ გაუმახვილებია იმაზე, თუ რა მოლოდინი აქვს საქართველოს ხელისუფლებისგან. საპასუხო განცხადებები სახელისუფლო დონეზე თბილისში არ გაკეთებულა.
ცნობისთვის: 14 აგვისტოს, აფხაზეთის ომის დაწყებიდან 28 წლისთავზე, საქართველოს პრემიერმინისტრმა გიორგი გახარიამ განაცხადა, რომ ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენა შესაძლებელია მხოლოდ მშვიდობითა და წარმატებული ევროპული სახელმწიფოს აშენებით…
რას ნიშნავს სერგეი შამბას განცხადება დიალოგის აუცილებლობის თაობაზე და არის კი მზად ამისთვის ხელისუფლება _ ამ და სხვა მნიშვნელოვან საკითხებზე შინაგანი ჯარების ყოფილი სარდალი, გენერალ–ლეიტენანტი გიორგი შერვაშიძე გვესაუბრება.
_ ბატონო გიორგი, ამას წინათ აფხაზეთის დე ფაქტო რესპუბლიკის უშიშროების საბჭოს მდივანმა სერგეი შამბამ ერთ–ერთ ინტერვიუში ქართულ–აფხაზურ ურთიერთობებზე ისაუბრა და განაცხადა, რომ მხარეებს შორის მუდმივად მტრობა შეუძლებელია. მისი თქმით, ომისა და დაძაბულობის მიუხედავად, მომავალი თაობები სიძულვილით არ უნდა გაიზარდონ, ამიტომ, უახლოეს მომავალში დიალოგი აუცილებელია. როგორ ფიქრობთ, რა პოლიტიკური გზავნილია ეს ჩვენთვის და რა პერსპექტივა შეიძლება ჰქონდეს ამ ყველაფერს?
_ პერსპექტივაზე რთულია ლაპარაკი, როცა ურთიერთობებში ძვრა არ არის, მაგრამ დიალოგი ნებისმიერ შემთხვევაში რომ აუცილებელია, ყველა ვთანხმდებით. ეს არის საკითხი, რომელზეც შეუძლებელია განსხვავებული აზრი არსებობდეს, ამიტომ ახალი ამაში არაფერია. რაც შეეხება კონკრეტულად სერგეი შამბას განცხადებას, რა თქმა უნდა, მისასალმებელია ნებისმიერი თუნდაც ირიბი მინიშნება კონფლიქტის მშვიდობიანად მოგვარებაზე, ვისი მხრიდანაც უნდა იყოს ის გაკეთებული. ამ შემთხვევაში საუბარი არ არის რაღაც შეთანხმებაზე. გასაგებია, რომ ეს საკითხი ერთ და ორ დღეში ვერ გადაწყდება. აქ საუბარია ურთიერთთანაცხოვრებაზე ჯერ თუნდაც, როგორც მეზობლები, და შემდგომ, ალბათ, გაირკვევა, რა ფორმითა და მიმართულებით შეიძლება გაგრძელდეს პროცესები. ვეთანხმები შამბას, რომ არ შეიძლება, ჩვენი ახალგაზრდები სიძულვილით იზრდებოდნენ. თუმცა ყოველთვის, როცა დიალოგზე ვსაუბრობთ, არ უნდა დაგვავიწყდეს: პირველი _ დიალოგს სჭირდება ორივე მხარის მზადყოფნა, მეორე _ მოგვწონს თუ არა, ამ დიალოგში გასათვალისწინებელია გარკვეული პოლიტიკური მოცემულობა, რომელიც სცილდება ორივე მხარის ფარგლებს, და ეს მოცემულობა ჩვენგან დამოუკიდებლად არსებობს.
_ ორივე მხარის მზადყოფნა ახსენეთ, მოდი, ასე შევხედოთ ამ ყველაფერს: რა გაკეთდა დღემდე ჩვენი მხრიდან იმისთვის, რომ თუნდაც მცირე ძვრა ყოფილიყო აფხაზებთან ურთიერთობაში?
_ მე ასე ვიტყვი: დიალოგი თუ არ გაიმართება, გამოდის, რომ ქართულ მხარეს არ სურს, ურთიერთობა ჰქონდეს აფხაზურ მხარესთან. ჩვენ მუდმივად გავიძახით, რომ ურთიერთობა აუცილებელია, მაგრამ პრაქტიკულად არაფერს ვაკეთებთ. სხვათა შორის, ადრე იყო რაღაც მცდელობები, მაგრამ ნებისმიერი მათგანი, სახალხო დიპლომატიის სახით იქნება ეს თუ სხვა, თუ მას სახელისუფლო დონეზე არ ექნება მხარდაჭერა და ხელშეწყობა, თავშივე განწირულია კრახისთვის.
_ დღეს არ არსებობს ეს მხარდაჭერა? საერთოდ, რა არის მიზეზი იმისა, რომ, მიუხედავად ხელისუფლებების ცვლილებისა, ჩვენი პოლიტიკა რჩება იგივე, ფაქტობრივად, არც ერთი ხელისუფალი არ იმჩნევს, რომ გაიგო თუნდაც შამბას მიერ ახლახან გაკეთებული განცხადება?
_ მოდი, დავიწყოთ იმით, რაც არის მთავარი. ბევრისთვის გასაგებია და პირადად ჩემთვისაც, რომ აფხაზეთის პრობლემა არ არის მხოლოდ ქართულ-აფხაზური. ეს გაცილებით ფართო მასშტაბის გეოპოლიტიკური საკითხია, რომელიც საბოლოოდ მიდის იქამდე, რომ, უკვე ათწლეულებია, ვართ ღია კონფრონტაციაში რუსეთთან. აქ საუბარი არ არის იმაზე, რომ ვიღაცას ვიღაცა მოსწონს ან არ მოსწონს. საუბარია პრაგმატულ პოლიტიკაზე, რომელიც დაფუძნებულია არა ემოციებსა და პირად დამოკიდებულებებზე, არამედ სახელმწიფოთა ინტერესებზე. რა კუთხითაც არ უნდა შევხედოთ ამ საკითხს, ერთი რამ ცხადია: რუსეთთან ურთიერთობის ნორმალიზების გარეშე ჩვენი ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენის პერსპექტივა პრაქტიკულად ნულის ტოლია. ახლა ვიღაც იტყვის, რომ რუსეთთან დიალოგი შეუძლებელია, იმიტომ რომ ოკუპანტია… ეს გასაგებია, მაგრამ მოგვწონს თუ არა, გვინდა თუ არა, რუსეთი ჩვენი მეზობელია; მეზობლებს, ისევე, როგორც მშობლებს, არ ირჩევენ…
_ დავუბრუნდეთ სახალხო დიპლომატიის თემას, აფხაზური მხარე უკვე მერამდენედ აცხადებს, რომ საწყის ეტაპზე სწორედ სახალხო დიპლომატია შეიძლება აღმოჩნდეს ყველაზე რეალური გზა, რომლითაც მხარეებს შორის ურთიერთობების მეტ–ნაკლებად ნორმალიზება მოხერხდება. რა რესურსი აქვს საქართველოს ამ თვალსაზრისით? თუ არსებობს რამე კავშირები?
_ რესურსი, საბედნიეროდ, ჯერ კიდევ დიდია, არსებობს კავშირებიც და ამ კავშირებს, რა თქმა უნდა, ბევრის გაკეთება შეუძლია. მე მხედველობაში მყავს უმეტესად ძველი თაობის ხალხი, რომლებსაც დღემდე აქვთ შენარჩუნებული ურთიერთობები. მეტიც, ის ადამიანებიც კი, რომლებიც უშუალოდ მონაწილეობდნენ საბრძოლო მოქმედებებში, ვგულისხმობ ე.წ. ბოევიკებს, აქეთაც და იქითაც, დღემდე ურთიერთობენ ერთმანეთთან; ანუ, ჩამოდიან საქართველოში… სამწუხაროდ, იქით ნაკლებად ვახერხებთ ჩასვლას, თუმცა მე 2004 წლიდან 2008-მდე არაერთხელ ჩავედი აფხაზეთში. რაც შეეხება სახალხო დიპლომატიას, ჩვენ ვსაუბრობთ ხელისუფლების მხარდაჭერის აუცილელობაზე, მაგრამ დღეს უკვე ამაზეც აღარაა საუბარი, საუბარია იმაზე, რომ ხელი არ შეუშალონ… მე, მაგალითად, “ნაციონალური მოძრაობის” მმართველობისას ყველანაირად ხელს მიშლიდნენ…
_ რაში გამოიხატებოდა ეს ხელისშეშლა?
_ კონკრეტულ შემთხვევას გავიხსენებ: 2008 წელს, ეს იყო ომამდე, შევძელი და ჩვენი ხელისუფლების საკმაოდ მაღალი ეშელონების წარმომადგენლები შევახვედრე აფხაზურ მხარეს. გაჩნდა იმედი, რომ მოლაპარაკება შედეგს გამოიღებდა და პროცესი დაიძვრებოდა. მოხდა პირიქით _ შეხვედრა აღმოჩნდა აბსოლუტურად უშედეგო და ამის მიზეზი იყო ქართული მხარე. მეტსაც გეტყვით, როდესაც შევეცადე, რომ ამ შეხვედრის შემდეგ კიდევ რაღაც ნაბიჯები გადადგმულიყო, პირდაპირ მითხრეს: აზრი არ აქვს არანაირ დიალოგს აფხაზებთან, რადგან მალე საომარი მოქმედებები დაიწყებაო. ამაზე ახლა უკვე შეიძლება საუბარი და იმიტომ ვყვები. აი, ეს მიდგომები იყო წლების განმავლობაში და შედეგიც აშკარაა. ხელისუფლების შეცვლის შემდეგ მტრული რიტორიკა და შეურაცხმყოფელი განცხადებები აღარ ისმის, მათ შორის რუსეთის პოლიტიკური ხელმძღვანელობის მიმართ, მაგრამ ამის იქით რეალური ნაბიჯები არ იდგმება. არ თუ ვერ _ ეს სხვა საკითხია, მაგრამ ძვრები აუცილებელია. დიალოგი აუცილებელია, როგორც ქართულ-აფხაზურ, ისე ქართულ-რუსულ ურთიერთობებში და ეს არ ხდება.
_ ამას წინათ პრემიერმა გიორგი გახარიამ განაცხადა, რომ საქართველომ ტერიტორიული პრობლემები უნდა მოაგვაროს მშვიდობიანად და წარმატებული ევროპული სახელმწიფოს აშენებით. ნეოლიბერალური გაგებით რაც იგულისხმება ევროპულ სახელმწიფოში, ჩვენთვისვეა მიუღებელი. აფხაზებისთვის მისაღები იქნება ის ფასეულობები, რომელსაც დასავლეთი გვთავაზობს და ხშირად თავს გვახვევს?
_ აფხაზები და ქართველები ერთმანეთს გვანან იმით, რომ ორივესთვის ფასეულობები და ტრადიციები უმნიშვნელოვანესია. ამ თვალსაზრისით მიუღებელ რაღაც ცვლილებებს ისინიც არ და ვერ ჰგუობენ. საგარეო-პოლიტიკურ ორიენტაციას რაც შეეხება, სანამ ჩვენ სხვადასხვა ვექტორით ვვითარდებით და ხშირად გამოყენებული ვართ დიდ სახელმწიფოებს შორის ინტერესთა დაპირისპირების წერტილად, ძალიან რთული იქნება კონფლიქტურ რეგიონებთან რეალურ შედეგზე ორიენტირებული დიალოგისთვის ნიადაგის მომზადება. ისე, დასავლეთის და, უწინარესად, ამერიკის შეერთებული შტატების ინტერესში არ არის ის, რომ ჩვენ შევძლოთ კონფლიქტების მშვიდობიანად მოგვარება, იმიტომ, რომ ეს თავისთავად გულისხმობს რუსეთთან ურთიერთობის ნორმალიზებას. დასავლეთისთვის საქართველო არის პლაცდარმი, რომელსაც გარკვეული სტრატეგიული დანიშნულება აქვს. ეს 2008 წლის აგვისტოშიც ნათლად გამოჩნდა. მაგრამ ჩვენ ამას არ უნდა შევხედოთ, როგორც ჩვენ მიმართ სიძულვილსა და მტრობას. ეს არის პოლიტიკის კანონზომიერება, რომ რუსეთს თავის სტრატეგიული ინტერესი აქვს, დასავლეთს _ თავისი და ა.შ. უბრალოდ, ჩვენ ამ პროცესებში არ უნდა ვიქცეთ ბრმა იარაღად, რომ ჩვენს ხარჯზე მესამე და მეოთხე მხარემ თავის მიზანს არ მიაღწიოს. აი, ეს უნდა იყოს მთავარი ამოსავალი წერტილი სახელმწიფო პოლიტიკის და არა ის, რომ, ვთქვათ, რას იტყვის დასავლეთი ან რუსეთი. მხოლოდ ნამდვილი ეროვნული პოლიტიკა შეიძლება გახდეს კონფლიქტების მშვიდობიანად მოგვარების წინაპირობა, ოღონდ საერთაშორისო პოლიტიკურ კონიუნქტურასთან შეხამებული…
ესაუბრა ჯაბა ჟვანია
