ცნობილი ჩინური წყევლისა არ იყოს, მართლაც, საინტერესო დროს მოგვიწია ცხოვრება. სულ რაღაც 15-20 წლის წინ ნამდვილად ვერ წარმოვიდგენდით, რომ 21-ე საუკუნის საქართველოში, თბილისში ე. წ. გეიაღლუმის ჩატარების საფრთხის წინაშე აღმოვჩნდებოდით, ხოლო მსოფლიოს პოლიტიკური ელიტა შეივსებოდა მამათმავლებითა და დედათმავლებით… ამ «გამორჩეულმა» საზოგადოებამ სამკვდრო-სასიცოცხლო ომი გამოუცხადა ყველაფერ ეროვნულს და ტრადიციულს; მათ შორისაა გადაშენების პირას მისული სოფლის მეურნეობის მრავალი დარგი! მაგრამ, საბედნიეროდ, უფალი აგზავნის ადამიანებს, რომლებიც გადაულახავ ზღუდედ აღუდგებიან კაცობრიობის მტრების მეტად მზაკვრულ გეგმებს. მეღვინეობის დარგს ერთ-ერთ ასეთ მხსნელად მოევლინა ტექნიკურ მეცნიერებათა დოქტორი, ალავერდის მონასტრის მარნის ენოლოგ-კონსულტანტი, მევენახეობისა და მეღვინეობის საერთაშორისო აკადემიის ნამდვილი წევრი, ჟურნალის «ვაზი და ღვინო» აღმდგენელი და მთავარი რედაქტორი _ თეიმურაზ ღლონტი. დღეს ბატონი თეიმურაზი «საქართველო და მსოფლიოს» სტუმარია.
_ ბატონო თეიმურაზ, საქართველო ღვინის აკვნად არის აღიარებული. რა საფუძველს ემყარება ეს აღიარება?
_ თიხის ჭურჭელში ღვინის დაყენების ისტორია ჩვენში 8000 წელს ითვლის. ამ რეალობის დადგენაში არქეოლოგია გვეხმარება. ესაა შულავერის სიახლოვეს, «ხრამის დიდ გორაზე» აღმოჩენილი თიხის საღვინე ჭურჭელი, ე.წ. დერგი და თიხის სხვა ჭურჭლის ნამტვრევები, რომლებიც, ისევე, როგორც დერგი, შემკულია ყურძნის მტევნის სტილიზებული გამოსახულებებით. თიხის ჭურჭელი თარიღდება ძვ.წ. VI-V ათასწლეულებით. თიხის ეს უნიკალური ჭურჭელი თავისი ფორმით, შესრულების დონითა და დანიშნულებით ერთობ მნიშვნელოვანი დასკვნების გამოტანის საშუალებას იძლევა. უპირველეს ყოვლისა, ჭურჭლის ყელთან ოთხივე მხარეს გამოძერწილი ყურძნის მტევნის სტილიზებული გამოსახულებები მიგვანიშნებს ამ ჭურჭლის დანიშნულებაზე, რომ ის საღვინე ჭურჭელია. ეს ფაქტი გვამცნობს, ასევე, მისი შემქმნელის მხატვრული აზროვნების გარკვეულ დონეს. ამ აზრს ის მომენტი კიდევ უფრო გვიძლიერებს, რომ დერგის ფორმა არათუ მარტოდენ დახვეწილი და ლაკონურია, არამედ, ტექნოლოგიური თვალსაზრისით, მიზნობრივად გააზრებული და ოსტატურად შესრულებული ნახელავიც. მისი კვერცხისმაგვარი ფორმა გამობერილი გვერდებითა და შევიწროებული ბოლოთი მიგვანიშნებს ღვინის დაყენების გარკვეული ცოდნა-გამოცდილების არსებობაზე. ყოველივე ზემოთქმული მიანიშნებს საშემსრულებლო ოსტატობის გარკვეულ სიმაღლეზე. ვაზის გაკულტურების თვისებრივად ახალ, მნიშვნელოვან ეტაპს წარმოადგენს ძვ.წ V-IV ათასწლეულებით დათარიღებული «შულავერის გორასა» და «დანგრეულ გორაზე» აღმოჩენილი კულტურული ვაზის ნიშნების მქონე წიპწები. სავსებით ლოგიკური და დამაჯერებელი უნდა იყოს ის ვარაუდი, რომ საღვინე ჭურჭლის შექმნა და ღვინის დაყენების ცოდნის გამომუშავება ქრონოლოგიურად წინ უსწრებს ვაზის გაკულტურების პერიოდს. ძვ.წ. VI-V ათასწლეულებით დათარიღებულ თიხის ჭურჭელში რომ ღვინოს აყენებდნენ, დასტურდება ამ ჭურჭელში აღმოჩენილი ვაზის ყვავილის მტვერის არსებობით. ეს ფაქტი კი იმაზე მიგვანიშნებს, რომ თიხის ჭურჭელში ყურძენი იჭყლიტებოდა და ყურძნის დურდო დუღდა სრულ ჭაჭაზე (კანი, კლერტი, წიპწა). ისევე, როგორც ეს ხდება დღესაც კახური ღვინის დაყენებისას.
ჩვენი აზრით, საკამათო არ უნდა იყოს ის, რომ თიხის საღვინე ჭურჭლის შექმნა და ღვინის დაყენების ცოდნის გამომუშავება ერთი ხელის დაკვრით არ მოხდებოდა. შექმნისა და ცოდნის დაგროვების პროცესი საკმაო ხანგრძლივ პერიოდად უნდა მოვიაზროთ. ამ მოსაზრებას აძლიერებს შულავერის კულტურის სხვა მონაპოვრებიც. მარცვლეული კულტურების ნაშთები _ ხორბლის 9 და ქერის 5 სახეობა, შვრია, ბარდა, ოსპი და სხვ., ყველა შინაური ცხოველის ნაშთი, სამიწათმოქმედო იარაღები (მაგალითად, ირმის რქის სახნისი). ეს ყოველივე მიგვანიშნებს ძვ.წ. VI-IV ათასწლეულებში სამხრეთ საქართველოში მკვიდრად ბინადარი, ანუ მიწათმოქმედი მოსახლეობის არსებობაზე, ანუ, სხვაგვარად თუ ვიტყვით, მრავალდარგოვანი სამიწათმოქმედო კულტურის არსებობაზე, სადაც ღვინო უკვე იყო, როგორც შიდამეურნეობრივი პროდუქტი.
სოფლის მეურნეობის ლომბარდიის მუზეუმის (სანტ-ანჯელო ლოდიჯანო _ იტალია) ხელმძღვანელმა, დოქტორმა გ. ფორნიმ სხვადასხვა პალეოეთნობოტანიკურ, არქეოლოგიურ-ბოტანიკურ, პალეოაგრონომიულ და ეთნოგრაფიულ არქეოლოგიურ სამეცნიერო წყაროებზე დაყრდნობით შეადგინა რუკა, რომელიც ასახავს ვაზის წინარე გაკულტურების (პარადომესტიკაციის) არეალებს და გაკულტურების ცენტრებს. გ. ფორნის მიხედვით, კულტურული ვაზის არქეოლოგიური ნაშთების გამოვლენის ქრონოლოგია დღეისათვის შემდეგ 6 ჯგუფშია განაწილებული: I _ ანატოლია-სამხრეთ კავკასია-შუამდინარეთის რეგიონები (VI-V-IV ათასწლეულები ძვ.წ.); II _ სამხრეთ ბალკანეთის, ეგეოსის და ჩრდილოეთ შავიზღვისპირეთის რეგიონები (V-IV-III ათასწლეულები ძვ.წ.); III _ სამხრეთ იტალია (III-II ათასწლეულები ძვ.წ.); IV _ სამხრეთ-აღმოსავლეთ იბერია (II-I ათასწლეულები ძვ.წ.); V _ ჩრდილოეთ იტალია (I ათასწლეული, ძვ.წ.); VI _ შუა ევროპა (რომის იმპერიის ხანა).
საინტერესოა, აღინიშნოს, რომ XIX საუკუნეში, 134 წლით ადრე, მკვლევარ გ. ჰენის მიერ შემოთავაზებული სვლაგეზი ევროპაში კულტურული ვაზის გავრცელებისა, ძირითადად, დაემთხვა დოქტორ გ. ფორნის მიერ შედგენილ სქემას. მ. ჰენი 1872 წელს ფლორასტული და ლინგვისტური ანალიზის საფუძველზე წერდა: «ვაზის ჭეშმარიტი სამშობლო კასპიის ზღვის მახლობლად მდებარეობს, უღრან ტყეებში მკლავის სიმსხო ვაზები უზარმაზარ ხეებზეა გადახლართული და მშვენიერი მტევნებით ხიბლავს ადამიანს. იქ და მის მახლობლად, კახეთში, სამეგრელოში, სომხითში, სადაც დღესაც შემორჩა უძველესი წეს-ჩვეულებები (რასაც ბერძნებისა და რომაელების თხზულებებიდან ვიგებთ), მოჰყავთ ნარინჯისფერი, ბალზამური სიტკბოს მქონე მეტად არომატული ვაზის ჯიშები. უკეთილშობილესი კახური საფერავი ისეთ მუქ-წითელ წვენს იძლევა, რომ მანდილოსნები ერთმანეთს მოკითხვის ბარათებსაც კი უწერენ…. აქედან სემიტური ტომების საშუალებით ქვემო ევფრატის და სამხრეთ-დასავლეთის მიმართულებით, ე. წ. მცირე აზიაში ლიდიელებთან, ფრიგიელებთან, მიდიელებთან და ირანელებთან, ხოლო შემდგომში როგორც ჩრდილოეთიდან, ასევე ზღვიდან საბერძნეთის ნახევარკუნძულზე გავრცელდა, ბერძნების ყველაზე ადრინდელ მოგზაურობათა შედეგად ეს დემონური სასმელი იტალიის საზღვრებში მოხვდა, ხოლო აქედან _ დანარჩენ ევროპაში».
მართალია, ვაზის წინარე გაკულტურების საწყისად ვრცელი რეგიონი (ანატოლია, სამხრეთ კავკასია, შუამდინარეთი) მოიაზრება, მაგრამ ისიც უტყუარი ფაქტია, რომ შულავერის კულტურული ნიშნების მქონე ვაზის წიპწები უხნესია მთელს ევრაზიის ტერიტორიაზე. ამასთანავე, შულავერში გვაქვს თიხის საღვინე ჭურჭელი და ღვინის უტყუარი კვალი. ვფიქრობთ, ვაზის წინარე გაკულტურების, როგორც კულტურული ფენომენის გადაადგილება-გავრცელების პროცესი ყველა მიმართულებით დროსა და სივრცეში არ უნდა წარმართულიყო ცალკერძად განკერძოებულად ისეთი კულტურული მოვლენისგან, რომელსაც ღვინის დაყენება ჰქვია.
ზემოაღნიშნულ ვრცელ რეგიონში და მის ფარგლებ გარეთაც ქვევრში ღვინის დაყენების უძველესი წესი ისეთი შინაარსითა და მასშტაბით არსად შემორჩენილა, როგორც საქართველოში. ეს საქართველოში უწყვეტი ტრადიციაა, რაც მის უძველესობაზე მეტყველებს.
_ თქვენ ბრძანდებით ალავერდის მონასტრის მარნის ენოლოგ-კონსულტანტი, გთხოვთ, მოგვითხროთ ალავერდის მონასტრის მარნის ისტორიაზე, მის როლზე ტრადიციული ქართული მეღვინეობის აღორძინების საქმეში.
_ ალავერდის მონასტრის დღეს მოქმედი მარანი XI საუკუნეშია დაარსებული, თუმცა მონასტერში მარანი ჯერ კიდევ VIII-IX საუკუნეში არსებულა, რაც ბოლო ხანს მონასტრის ეზოში, ტაძრის ჩრდილოეთ კედლის მიმდებარედ ჩატარებულმა არქეოლოგიურმა გათხრებმა დაადასტურა.
თითქმის უკანასკნელი 300 წლის მანძილზე ბედუკუღმართობის გამო XI საუკუნის მარანი უმოქმედო იყო, ხოლო საბჭოურ პერიოდში მარნის ტერიტორია გამოყენებული იყო მანქანა-ტრაქტორების სადგომად, ქვევრებში კი მაზუთი ესხა.
ალავერდის მონასტრის რესტავრაცია-რეკონსტრუქციის პროექტი 2005 წელს დაიწყო, მას ერთობლივად ახორციელებდა საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია, საქართველოს კულტურის, ძეგლთა დაცვისა და სპორტის სამინისტრო და ღვინის კომპანია «ბადაგონი». ალავერდის მარნის რესტავრაციაც, რომელიც «ბადაგონის» ფინანსური მხარდაჭერით განხორციელდა, სწორედ ამ დიდი პროექტის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ეტაპი იყო.
2007 წელს ალავერდის მონასტრის მარანში დაყენებულმა ქვევრის კახურმა ღვინომ «ალავერდის ტრადიციები» 2010 წელს ლონდონში ჩატარებულ დეკანტერის დიდ საერთაშორისო კონკურსზე ბრინჯაოს მედალი დაიმსახურა, რაც ამ ღვინის დიდ საერთაშორისო აღიარებაზე მეტყველებს, ამასთან ერთად, ალავერდის მონასტრის ქვევრის თეთრ კახურ ღვინოს საერთაშორისო დეგუსტაციებზე მოპოვებული აქვს 6 ოქროს მედალი.
მეტად სიმპტომატურია ის, რომ ქვევრში ღვინის დაყენების ტრადიციული ტექნოლოგიის აღდგენა მოხდა ეკლესიის წიაღში. ფართო მასშტაბის წარმოების პირობებში ამ ტექნოლოგიის აღდგენა, ალბათ, შეუძლებელი იქნებოდა.
ალავერდის მონასტრის მარნის საქმიანობა სათანადოდ შეაფასა საქართველოს სავაჭრო-სამრეწველო პალატამ და მონასტრის მარანი 2010 წელს სპეციალურ პრიზთან ერთად დააჯილდოვა დიპლომით «მეურნეობის ტრადიციული დარგების აღდგენისა და წარმოების მაღალესტეთიკური დონისთვის».
განსაკუთრებით აღნიშვნის ღირსია ალავერდის მონასტრის მარნის საფერავის ღვინო, რომელმაც დეკანტერის საერთაშორისო კონკურსზე ლონდონში 2010 წელს უმაღლესი რეგიონული ჯილდო _ «გრან-პრი» მოიპოვა. ეს ღვინო სხვადასხვა კონკურსზე დაჯილდოებულია ოქროსა და ვერცხლის მედლებით.
წარუშლელი შთაბეჭდილება მოახდინა ალავერდის მონასტრის ქვევრის თეთრმა კახურმა ტრადიციულმა ღვინომ 2009 წელს იტალიაში «ვინ-იტალის» დიდ საერთაშორისო ფესტივალზე, სადაც მოწვეულმა 500-მა ცნობილმა სომელიემ უმაღლესი შეფასება მისცა ამ ღვინოს. ეს მათთვის აღმოჩენა იყო!
ალავერდის მონასტრის მარნის ღვინო 2011 წლიდან წელს ჩამოყალიბდა «ბერების ღვინის» სახელწოდებით.
ალავერდის მონასტრის «ბერების ღვინო», როგორც თეთრი, ისე წითელი, დიდი რეპუტაციით სარგებლობს და დიდია მასზე მოთხოვნილება უცხოეთის დაინტერესებულ წრეებში. უკანასკნელ ხანს «ბერების ღვინო» მცირე პარტიების სახით გაგზავნილ იქნა უცხოეთში მოწყობილ გამოფენებზე, სადაც ამ ღვინოებმა მაღალი შეფასება დაიმსახურეს.
ალავერდის მონასტრის მარანში მკვიდრდება ტრადიცია ვაზის კახური ჯიშებისგან ე.წ. ჯიშობრივი ღვინოების დაყენებისა. ეს ჯიშებია: რქაწითელი, საფერავი, მწვანე კახური, ქისი, ხიხვი, ვარდისფერი რქაწითელი. მალე მათ რიგებს კახური მცვივანიც მიემატება. ვფიქრობთ, ეს გზა მართებულია, ვინაიდან ეს გვაძლევს საშუალებას, დამოუკიდებლად წარმოვადგინოთ თავისთავადი, ორიგინალური თვისებების მქონე ვაზის ჯიშებისგან დაყენებული ღვინოების მდიდარი თაიგული.
მარნის ღვინოები არაერთი უცხოელი სპეციალისტის აღფრთოვანების ობიექტად ქცეულა. ცნობილმა შვედმა სომელიემ კატარინა ალვინმა აღნიშნა, რომ «გაოცებულია კახური ტრადიციული თეთრი ღვინით. ის სიურპრიზია მისთვის და ძალზედ საინტერესო ღვინოა».
ცნობილი იტალიელი სპეციალისტი დონატო ლანატი გაოცებას ვერ ფარავდა ქვევრის გახსნისას კახური თეთრი ღვინის გასინჯვის შემდეგ. ასე გამოხატა მან თავისი შთაბეჭდილება: «ჩვენი ცოდნა ვერ სწვდება ამ დიდ საიდუმლოს, ეს ზეენოლოგიის სფეროს განეკუთვნება».
ცნობილმა ჟურნალისტმა ოლეგ ჩერნემ ჟურნალ ჩოდე დე Vინო-ში (2013 წ.) ვრცელი წერილი მიუძღვნა ქართულ ღვინოებს, კერძოდ, ალავერდის მონასტრის ქვევრის თეთრ ღვინოს და სათაურშივე გამოხატა თავისი შთაბეჭდილება: «Dბყჯ Fკფდტჰლბ _ ,ჯკმიტ7 ხტვ დბყჯ».
აი, რას ამბობს იტალიელი ღვინის მწარმოებელი პაოლო ვოდოპივეცი ალავერდის მონასტრის ქვევრის ღვინოზე: «საოცრად დიდი ენერგიაა ამ ღვინოში. ღვინიდან საოცარი სურნელება მოდის, მაგრამ, როცა აგემოვნებ, უკვე საოცარ სისავსეს შეიგრძნობ, ღვინოში დიდი პოტენციალია, მინერალების მთელი ნაკრებია».
_ ბატონო თეიმურაზ, რით განსხვავდება ქვევრში ტრადიციული წესით დაყენებული ღვინო ე. წ. ევროპული წესით დაყენებული ღვინისგან?
_ ცნობილ მეცნიერ-ენოლოგ მ. გერასიმოვს არამართებულად მიაჩნდა საქართველოში «ევროპული ტიპის» ღვინის წარმოების გაფართოება. იგი კახური ღვინის წარმოების განვითარების მომხრე იყო. სამწუხაროდ, მოხდა ისე, რომ «ევროპული ტიპის» ღვინოების, მეორე მხრივ კი, შემაგრებული ღვინოების წარმოების არნახულმა ზრდამ დაუმსახურებლად ჩრდილში დააყენა ქართული ტრადიციული მეღვინეობა. დღეს ვითარება შეიცვალა. უკანასკნელ წლებში მკვეთრად იზრდება დაინტერესება ჩვენი მომხმარებლისა ტრადიციული ღვინოებით.
ქვევრში კახური ღვინის დაყენების ტრადიციული წესი უნიკალური მოვლენაა მეღვინეობის ისტორიაში. ტრადიციული კახური ღვინის მიღების რამდენიმე აუცილებელი წინაპირობა არსებობს. ესენია: დასაჭყლეტი ყურძნის მოკრეფა ფიზიოლოგიურ სიმწიფეში (23-25%) შაქრიანობის დროს. დაჭყლეტილი ყურძნის მთლიანი მასის დადუღება მიწაში ყელამდე ჩაფლულ ქვევრში, დადუღებული ღვინის დავარგება სრულ ჭაჭაზე (კანი, კლერტი, წიპწა) დუღილის დამთავრებიდან არანაკლებ 5-6 თვის განმავლობაში. დადუღება ბუნებრივ საფუვრებზე, დავარგების ვადის გასვლის შემდეგ (სითბოს დადგომამდე) ღვინის გადაღება და შენახვა კვლავ ქვევრში. განსაკუთრებით უნდა აღვნიშნოთ ის, რომ კლერტის მონაწილეობის გარეშე ტრადიციული კახური ღვინო არ მიიღება. უმაღლესი ხარისხის კახური ღვინო ტრადიციულად გამორჩეულ მიკროზონებში მიიღება.
თუკი კახური წესით (სრულ ჭაჭაზე) დადუღებულ ღვინოს შევადარებთ ე.წ. ევროპული წესით (ანუ უჭაჭოდ) დაყენებულ ღვინოს, თავადვე ვიპოვით მათ შორის სხვაობას. კახური ღვინო მდიდარია ყურძნის მაგარი ნაწილების _ კანი, კლერტი, წიპწის აქროლადი, არომატწარმომქმნელი, აგრეთვე, ფენოლური ნაერთთა მრავალფეროვანი ჯგუფებით, მინერალური ნივთიერებებით, თავისუფალი ამინომჟავებით, რაც აყალიბებს კახური ღვინის დიეტურ, პროფილაქტიკურ და სამკურნალო ღირსებებს. ევროპული წესით (უჭაჭოდ) დაყენებულ ღვინოებში კი ამ ძვირფას ნაერთთა შემცველობა საგრძნობლად მცირეა. ამიტომაც კახური ღვინო გამოირჩევა ანტიოქსიდანტური უნარიანობის მაღალი მაჩვენებლით ევროპული წესით დაყენებულ ღვინოებთან შედარებით.
_ თქვენ გამოეცით წიგნი ქვევრის ღვინის გამორჩეულობის შესახებ. გთხოვთ, განგვიმარტოთ, რამ გამოიწვია ამ წიგნის გამოცემა და რა ნიშნებითაა გამორჩეული ქვევრის ღვინო?
_ ქვევრი ქართველთა მოდგმისთვის ასწლეულთა და ათასწლეულთა განმავლობაში შეუცვლელი ღვინის დასადუღებელი, დასავარგებელი და შესანახი ჭურჭელი იყო. ხოლო ცოდნა ქვევრში ხარისხიანი ღვინის დაყენებისა ხანგრძლივი დაკვირვება-გამოცდილებით იყო შეძენილი. ქვევრების მუხის კასრებით შეცვლის სურვილი ჯერ კიდევ XIX საუკუნის I ნახევარში გაჩნდა, XX საუკუნის 60-იანი წლებიდან კი საქართველოში მომინანქრებული ავზებისა და უჟანგავი ფოლადის ჭურჭლის დანერგვამ გააჩინა ერთგვარი ნეგატიური დამოკიდებულება ქვევრისადმი, როგორც მეტად შრომატევადი საღვინე ჭურჭლისადმი, ამასთან, დგებოდა საკითხი ღვინის წარმოების საგრძნობი გაზრდისა. გაჩნდა კითხვა: რით სჯობს ქვევრში დაყენებული ღვინო არაქვევრში დაყენებულს? თუკი აქამდე ქვევრში დაყენებული ღვინის გამორჩეულობა მხოლოდ ორგანოლეპტიკურად, გემოსა და არომატის შეფასებით ხდებოდა (რაც არაერთგზის კამათის საგნად ქცეულა), დღეს მეცნიერულად გვაქვს გამოკვლეული ერთი და იმავე ზვარის ყურძნისგან ქვევრში და არაქვევრში დაყენებული ღვინოების აქროლადი, არომატწარმომქმნელი, ასევე ფენოლურ ნაერთთა ჯგუფები, მინერალური ნივთიერებები, თავისუფალი ამინომჟავების თვისებრივი და რაოდენობრივი მაჩვენებლები, აგრეთვე, ქვევრის მასის 26 მინერალური ნივთიერება, რაც საშუალებას გვაძლევს, დავადასტუროთ ქვევრის, როგორც აქტიური ზედაპირის მქონე ჭურჭლის მნიშვნელობა ღვინის დადუღებისა და დავარგებისას მიმდინარე ჟანგვა-აღდგენითი პროცესების, კერძოდ, იონცვლითი პროცესების სტიმულირებაში. ეს საბოლოოდ 22-30%-ით ზრდის ღვინოში არომატწარმომქმნელი ნაერთების რაოდენობას არაქვევრში დაყენებულ ღვინოსთან შედარებით.
მეტად საინტერესო ინფორმაცია მივიღეთ «ქვევრის ღვინის II საერთაშორისო სიმპოზიუმის» მონაწილის, იტალიელი ღვინის მწარმოებლის _ პაოლო ვოდოპივეცისგან. მრავალწლიანი დაკვირვებისა და გაანალიზების საფუძველზე მას მიაჩნია, რომ ქვევრში დაყენებული ღვინო არომატითა და გემოთი სჯობს მუხის ბუტებში დაყენებულ ღვინოებს. მან განაცხადა: «მე, რა თქმა უნდა, არ ვიწუნებ მუხის ზეგავლენას ღვინოზე, მაგრამ ქვევრის ღვინოში გემოს სისუფთავე და სურნელი, მთელი ბუკეტი გაცილებით მეტია, ვიდრე მუხის ჭურჭელში დაყენებულ ღვინოში.»
მკითხველმა არ იფიქროს, რომ პაოლო ვოდოპივეცის ეს აზრი მხოლოდ ერთი ადამიანის სუბიექტური აზრია. ჩვენ, რამდენიმე წელია, ვამტკიცებთ, რომ ქვევრში დაყენებული ღვინის კასრებში მოთავსება ანტიტექნოლოგიური ქმედებაა, მუხის ტონები უცხოა ქვევრის კახური ღვინისთვის, მაგრამ ჩვენი ეს მოწოდება უყურადღებოდ რჩება. იქნებ იტალიელ ღვინის მწარმოებელს მაინც მოვუსმინოთ და დავუჯეროთ!
ესაუბრა გიორგი კორძაძე
დასასრული შემდეგ ნომერში
და საკაშვილი სადაა????