არასამთავრობო ორგანიზაცია “ყოფილი პოლიტპატიმრები _ ადამიანის უფლებებისთვის” წარმომადგენელი, უფლებადამცველი გელა ნიკოლაიშვილი პარლამენტარმა დავით დარჩიაშვილმა “საქართველო და მსოფლიოსთან” საუბარში სუბიექტურობაში დაადანაშაულა (იხ. გაზეთი “საქართველო და მსოფლიო”, #19). მიუხედავად იმისა, რომ ბატონი გელა აქტიურადაა ჩართული მიმდინარე პოლიტიკურ პროცესებში, ის კატეგორიულად არ ეთანხმება მოსაზრებას მისი პოლიტიზებულობის შესახებ და მიაჩნია, რომ “ხელისუფლების ნებისმიერ წარმომადგენელს შეფასება ობიექტურად მხოლოდ მაშინ მიაჩნია, როცა მას აქებ, “დემოკრატიის შუქურას” უწოდებ და ნებისმიერ ნაბიჯს ჯერ არგაგონილ და ჯერ არნახულ წარმატებად ჩაუთვლი”. ბოლო დროს განვითარებულ მოვლენებზე კომენტარი გელა ნიკოლაიშვილს ვთხოვეთ.
_ ბატონო გელა, როგორია, 25 მაისს განვითარებული მოვლენების, თქვენი, როგორც იურისტისა და თვითმხილველის, პოლიტიკური და სამართლებრივი შეფასება?
_ 25 მაისს აქციაზე ნაცნობ ქალბატონებთან ერთად ვიმყოფებოდი. მალე, მეოთხე უცნობი ქალბატონიც შემოგვიერთდა, რომელიც შვილს ეძებდა. როდესაც აქციას სპეცრაზმი მიუახლოვდა, გადავწყვიტე, ქალბატონები გამერიდებინა და ავტომანქანით კინოთეატრ “რუსთაველის” გვერდით ქუჩაზე ჩავუხვიე; ვერც კი წარმოვიდგენდი, რომ გზა იქაც გადაკეტილი იქნებოდა, რადგან ამის საჭიროება არ არსებობდა. უცნობ ქალბატონს დიაბეტი ჰქონია და ცუდად გახდა; სპეცრაზმელებს სთხოვდა, გავეშვით, მაგრამ მისი თხოვნა არ შეისმინეს. მანქანაში დაახლოებით 2 საათის განმავლობაში ვისხედით. ვხედავდი, როგორ იჭერდნენ აქციიდან გამოქცეულ ხალხს, ურტყამდნენ და სადღაც მიჰყავდათ. როგორც აღმოჩნდა, მათ იქვე მდგარ ყვითელ ავტობუსში ათავსებდნენ.
დაახლოებით პირველ საათზე დამირეკა ნინო ბურჯანაძემ და მთხოვა, ბევრ ხალხს იჭერენ და იქნებ დაგვეხმაროო, მაგრამ მე თვითონაც დამაკავეს. ალბათ, ვიღაცისგან მითითებას ელოდებოდნენ, რადგან მალე ხელბორკილი დამადეს და ავტობუსში გადამიყვანეს. როდესაც ვკითხე, რატომ იქცეოდნენ ასე აგრესიულად, რუსებს უძვრებით და იმიტომო, მიპასუხეს. როცა შევეპასუხე, ერთმა სპეცრაზმელმა იარაღი, მეორემ კი ხელკეტი მომიღერა და მივხვდი, რომ, თუ კიდევ რამეს ვიტყოდი, რეზინის ტყვიებსა და ხელკეტებს ერთად დამიშენდნენ. სპეცრაზმელები ისე იყვნენ მომართული, რომ მათ ვერ გავაგებინებდი, სწორედაც კომუნისტებისა და საბჭოეთის საწინააღმდეგო საქმიანობისთვის რომ ვხეხე ციხე ორი წელიწადი და ჩემთვის ასეთი ბრალდებები სასაცილოა. პირდაპირ ვიტყვი, ისინი ხალხის ჩასახოცად გამოუშვეს.
ავტობუსში დაახლოებით ორმოცამდე დასისხლიანებული კაცი დამხვდა. ჯერ დიღმის პოლიციის სამმართველოს “კაპეზეში” წაგვიყვანეს, მაგრამ, ვინაიდან იქ ადგილი არ აღმოჩნდა, მოდულის “კაპეზეში” გადაგვიყვანეს.
_ როგორ ექცეოდნენ დაკავებულებს პოლიციელები?
_ დაკავებულების უმრავლესობა ნაცემი იყო და ყველა მათგანს ხელბორკილი ედო. მოვითხოვე დარეკვა, რისი კანონიერი უფლებაც მქონდა, მაგრამ უარი მითხრეს. “კაპეზეს” უფროსმა მითხრა, მე არ მაქვს უფლება და, ვინც მოგიყვანა, იმათ უთხარი და დაგარეკინონო. დილით ისევ დიღმის სამმართველოში წაგვიყვანეს, სადაც 150-ზე მეტი დაკავებული დაგვხვდა. ნაცნობებიდან გია ბურჯანაძე და სოსო ჯაჭვლიანი შევნიშნე. როგორც დაკავებულები მიყვებოდნენ, ზედა სართულებზე ხალხს სცემდნენ და საგამოძიებო ოთახებში სისხლის გუბეები იდგა. იქიდან მხოლოდ 45-50 წელს გადაცილებული ხალხი გამოგვიშვეს, ამასთან, ჩამოგვართვეს მობილური ტელეფონები და დღემდე არ დაუბრუნებიათ.
_ რამდენად ჰქონდათ ტელეფონების წართმევის უფლება?
_ რა თქმა უნდა, არ ჰქონდათ. ფაქტობრივად, გაგვძარცვეს. მოვითხოვე ტელეფონის დაბრუნება, მაგრამ ვერ მოძებნი ადამიანს, ვინც ამაზე პასუხისმგებელია. ყველა ამბობს, მე არ წამირთმევია და არაფერი ვიციო.
_ რა ინფორმაცია გაქვთ: ამჟამად რამდენი ადამიანია დაკავებული, დაკარგული ან გარდაცვლილი და რამდენად ემთხვევა თქვენი ცნობები ხელისუფლების მიერ გავრცელებულ ოფიციალურ ინფორმაციას?
_ როგორც ჩემთვის ცნობილია, სამასამდე ადამიანი იყო დაკავებული. მაგრამ აქედან რამდენს შეუფარდეს ადმინისტრაციული პატიმრობა ან ჯარიმა, რამდენი გაუშვეს და რამდენის მიმართ სისხლის სამართლებრივი დევნა დაიწყეს, ამის გარკვევა ახლა ძალიან რთულია.
ოფიციალურად, ოთხი ადამიანი გამოცხადდა გარდაცვლილად. სამწუხაროდ, ვვარაუდობ, რომ 25 მაისის აქციაზე გაცილებით მეტი ადამიანი გარდაიცვალა, ვინაიდან დაახლოებით 40 კაცი უგზო-უკვლოდაა დაკარგული და მათგან ნაწილი, ალბათ, ცოცხალიც აღარ არის. ხომ ნახეთ ორი ადამიანის გარდაცვალებაც ელექტროსადენებთან შეხებას დააბრალეს. ვფიქრობ, გარდაცვლილებს ასე ნელ-ნელა გამოაჩენენ. მალე, ალბათ, ზოგს მტკვარში დამხრჩვალს იპოვიან და ზოგს _ სხვა ადგილას…
_ რას აკეთებთ თქვენ, ადამიანის უფლებათა დამცველები, დაკარგული და დაზარალებული ადამიანების დასახმარებლად? მაგალითად, გავრცელდა ინფორმაცია, რომ მურმან დუმბაძე, ჯანმრთელობის მძიმე მდგომარეობის მიუხედავად, საავადმყოფოში არ გადაჰყავთ.
_ ჩვენ კონკრეტულ ფაქტებზე ვახდენთ რეაგირებას, ასევე ვაგროვებთ ინფორმაციას და შემდეგ სიმართლეს საერთაშორისო საზოგადოებასა და უცხოელ უფლებადამცევლებს ვატყობინებთ. პროცესებზე ზემოქმედების მოხდენის სხვა არანაირი საშუალება არ გაგვაჩნია. ჩვენი ძალა არის ჩვენი სიმართლე.
_ მაგრამ დავით დარჩიაშვილმა ჩვენთან ინტერვიუში სუბიექტურობაში დაგადანაშაულათ და განაცხადა, რომ გელა ნიკოლაიშვილი პოლიტიზებული ადამიანია და ყველაფერს იტყვის, ოღონდ ხელისუფლება დაადანაშაულოსო.
_ უფლებადამცველზე ამის თქმა მხოლოდ და მხოლოდ ცილისწამებაა. ნებისმიერ მოქალაქეს აქვს ვალდებულება და უფლება, მიმდინარე პოლიტიკურ მოვლენებზე ჰქონდეს საკუთარი აზრი და, თუ ამას პოლიტიზებულობა ჰქვია, არ ვიცი. როცა კრიტიკას ოპოზიცია იმსახურებს, უკან არც მაშინ ვიხევ და ეს ასე იყო შევარდნაძის ხელისუფლების დროსაც, როცა მე და დათო დარჩიაშვილი, როგორც უფლებადამცველები, ხელისუფლებას ვაკრიტიკებდით, მაგრამ მაშინ რატომღაც დათო დარჩიაშვილს არც მე და არც საკუთარი თავი არ მიაჩნდა პოლიტიზებულად. როგორც ჩანს, თანამდებობის შეცვლა ობიექტურობის ცვლილებასაც განაპირობებს.
ხელისუფლების ნებისმიერ წარმომადგენელს შეფასება ობიქტურად მხოლოდ მაშინ მიაჩნია, როცა მას აქებ, “დემოკრატიის შუქურას” უწოდებ და ნებისმიერ ნაბიჯს ჯერ არგაგონილ და ჯერ არნახულ წარმატებად ჩაუთვლი. ხალხის აბსოლუტური უმრავლესობა აქციაზე პროტესტის გამოსახატად გამოვიდა, ბურჯანაძე არაერთხელ გამიკრიტიკებია და, თუ დაიმსახურებს, კიდევ გავაკრიტიკებ. მაგრამ არ ვიქნები მართალი, არ აღვნიშნო, რომ ამ დღეეებში ნინო ბურჯანაძემ უდიდესი თავდადება და თავგანწირვა გამოავლინა, რაც ჩემთვისაც კი გასაკვირი აღმოჩნდა.
_ მაგრამ ხელისუფლება აცხადებს, რომ ნინო ბურჯანაძემ ხალხი მიატოვა და აქციიდან გაიქცა, მისმა ესკორტმა კი ადამიანები გადათელაო.
_ ხელისუფლება ბურჯანაძისგან მტრის ხატის შექმნას ცდილობს, მაგრამ ყველამ ვნახეთ კადრები, როდესაც ნინო ბურჯანაძე გამოვიდა აქციაზე, იქ, ფაქტობრივად, აღარავინ იყო დარჩენილი.
ბურჯანაძემ თქვა, რომ მზადაა მანქანებს ექსპერტიზა ჩაუტარდეს. 9 აპრილს როდიონოვის ჯარმა გასაქცევი მაინც მისცა ხალხს, აქ კი მე პირადად ვარ მოწმე, არავითარ შეტაკებაში არ მიმიღია მონაწილეობა და მაინც გზა გადამიკეტეს და დამაკავეს.
_ ხელისუფლების წარმომადგენლების განცხადებით, მიტინგის დაშლა ლეგიტიმური იყო, ვინაიდან აქციისთვის განკუთვნილი დრო ამოიწურა. თქვენ იურისტი ბრძანდებით, კანონით ჰქონდა ხელისუფლებას აქციის დაშლის უფლება?
_ რა თქმა უნდა, აქციის დაშლა, ფორმალური თვალსაზრისით, შეიძლებოდა, მაგრამ დაშლა და არა სასაკლაოდ გადაქცევა, რაც 25 მაისს მოხდა. ეს არ იყო აქციის დაშლა, დაშლა იქნებოდა, ხალხისთვის გაქცევის საშუალება რომ მიეცათ. ამასთან, არსად, არც ერთ კანონში არ წერია, რომ აქცია შეიძლება დაიშალოს, თუ განსაზღვრული ვადა ამოიწურა.
_ აქციის მონაწილეებს უთხრეს, წადით და სხვაგან ჩაატარეთ აქციაო. თუ ეს აქცია ანტისახელმწიფოებრივი იყო და სახელმწიფო გადატრიალების საფრთხეს შეიცავდა, მაშინ აქციის სხვაგან ჩატარების უფლება რატომ მისცეს?
_ აქციის დაშლა მხოლოდ იმ შემთხვევაში შეიძლება, თუ საფრთხე ემუქრება ვინმეს სიცოცხლესა და ჯანმრთელობას, თუ იარაღის ძალით ხელისუფლების დამხობის მოწოდებები ისმის. 25 მაისს მსგავსი არაფერი ყოფილა. შესაბამისად, არც აქციის დაშლა იყო ლეგიტიმური და თავიდან ბოლომდე პასუხისმგებლობა ხელისუფლებას ეკისრება.
_ აშშ-ის ელჩის _ ჯონ ბასის განცხადება იყო თუ არა ხელისუფლებისთვის ერთგვარი ნების დართვა აქციის დარბევაზე და გაითვალისწინებს თუ არა ხელისუფლება დასავლეთის შემდგომ რეკომენდაციებს, გამოიძიებს თუ არა ძალის გადაჭარბების ფაქტებს?
_ ხელისუფლება იძულებული იქნება, ყველაფერი გაითვალისწინოს. მე არ ვიცი, ამერიკის ელჩს როგორ გამოსტყუეს ასეთი უპასუხისმგებლო განცხადება, რითაც მან, ფაქტობრივად, “მწვანე შუქი” აუნთო დარბევას, მაგრამ ამის შემდეგ მაინც უნდა გაითვალისწინონ ამერიკელმა დიპლომატებმა, რომ მათი უბრალო მინიშნებაც კი შეიძლება ხელისუფლებამ თავის სასარგებლოდ გამოიყენოს.
_ ამ დღებში საზოგადოებამ ფარული ჩანაწერები იხილა. რამდენად შეიძლება უკანონოდ მოპოვებული ჩანაწერები მტკიცებულებად ჩაითვალოს?
_ რადგანაც მათია სასამართლო, პროკურატურა და პოლიცია, ძალიან მარტივია მათთვის, ნებისმიერი უკანონო ქმედება ლეგიტიმურად აქციონ.
ხელისუფლებამ კიდევ ერთხელ დაადასტურა, რომ ყოველგვარი კანონის დარღვევით უსმენს ყველას. იმ ჩანაწერებში დანაშაულის დამამტკიცებელი მე ვერაფერი დავინახე. დანაშაულის ნიშნები რომ ყოფილიყო, დღეს ის ხალხი ციხეში იქნებოდა. 4 წლის წინათაც, 7 ნოემბრის შემდეგ, გამოაქვეყნეს მსგავსი ფარული ჩანაწერები, მაგრამ დღემდე ბრალი არავისთვის წაუყენებიათ. საზოგადოება ამ ჩანაწრებს არ ენდობა და მათ შორის _ მეც, რადგან უამრავი დამონტაჟებული ჩანაწერი მინახავს.
_ გავრცელდა “შეფიცულთა” ერთ-ერთი ხელმძღვანელის, გია უჩავას აღიარებითი ჩვენება. შეიძლება დაჭერების სერიის გაგრძელებას ველოდოთ?
_ გია უჩავას არსად უთქვამს, შეიარაღებულ გადატრიალებას ვაპირებდითო. გადატრიალება პლასტმასის მილებით, ხის ფარებითა და “რაგატკებით” არ ხდება. თავდაცვითი რაზმები იქმნებოდა, შეფიცულთა რაზმებიც არსებობს, მაგრამ ეს არ ყოფილა შეიარაღებული ფორმირება. რაც შეეხება ყინწვისში დაკავებულებს, როგორც ვიცი, მათ “შეფიცულებთან” არანაირი კავშირი არ აქვთ. უჩავას აღიარება საფუძვლად დაუდეს ბიწაძის მიმართ წაყენებულ ბრალდებას, რაც არა გადატრიალებას, არამედ პოლიციისთვის წინააღმდეგობის გაწევას გულისხმობს. თუმცა აქციაზე პოლიციელებზე თავდასხმა არ მომხდარა.
_ აღნიშნული მოვლენების შემდეგ გიორგი გეგეჭკორის შსს-ს გენერალური ინსპექციის ხელმძღვანელად დანიშვნა რას უკავშირდება?
_ ხელისუფლებაში, მოგეხსენებათ, ყველას თავისი ფავორიტი ჰყავს. კულუარული ინფორმაციით, გეგეჭკორი მერაბიშვილის ფავორიტია, მერაბიშვილი კი _ სააკაშვილის, თუმცა გიგა ბოკერია მთელი ძალაუფლების ხელში აღებას ცდილობს, რასაც ვანო მერაბიშვილი სასტიკად ეწინააღმდეგება. სავარაუდოდ, აღნიშნული ფაქტიც შიდა სახელისუფლო გადანაწილების შედეგია.
ესაუბრა
შორენა ცივქარაშვილი
