24 სექტემბერს საქართველოს საგარეო საქმეთა მინისტრმა დავით ზალკალიანმა თბილისში ოფიციალური ვიზიტით მყოფ აზერბაიჯანის საგარეო საქმეთა მინისტრ, ჯეიჰუნ ბაირამოვთან გამართულ ერთობლივ პრესკონფერენციაზე ორ ქვეყანას შორის სახელმწიფო საზღვრის დელიმიტაცია–დემარკაციის საკითხზე მიმდინარე მოლაპარაკებებზე ისაუბრა და განაცხადა, რომ მცირე ხნის წინათ სპეციალური ჯგუფის მიერ მოპოვებულმა ახალმა კარტოგრაფიულმა მასალებმა, შესაძლოა, 2006-2007 წლების შეთანხმება შეცვალოს. მისი თქმით, მასალები ხანგრძლივი მუშაობის შემდეგ ქართულმა მხარემ მოიპოვა და უკვე გადაცემულია აზერბაიჯანული მხარისთვის:
ზალკალიანის განცხადებით, ქართული მხარე იმედოვნებს, რომ ახალი მასალების მოპოვების შემდეგ მოლაპარაკებებში სერიოზული პროგრესი იქნება, თუმცა საგარეო საქმეთა მინისტრს არ განუმარტავს, კონკრეტულად რა მასალები მოიპოვა ქართულმა მხარემ, რა ეტაპზეა მოლაპარაკებები და როდის განახლდება პანდემიის გამო შეჩერებული შეხვედრები. რაც შეეხება აზერბაიჯანის ახალდანიშნული საგარეო საქმეთა მინისტრის განცხადებას, ჯეიჰუნ ბაირამოვს აზერბაიჯანის მიერ მისაკუთრებულ დავითგარეჯის სამონასტრო კომპლექსზე ყურადღება არ გაუმახვილებია. მან მოკლედ განაცხადა, რომ შეთანხმება მხოლოდ ორივე მხარისთვის ხელსაყრელი და მისაღები პირობებით შეიძლება.
შეგახსენებთ, რომ დავითგარეჯის სამონასტრო კომპლექსის ნაწილს აზერბაიჯანული მხარე, კარგა ხანია, თვითნებურად აკონტროლებს. იქ მდგომი აზერბაიჯანელი მესაზღვრეები მომლოცველებს და ტურისტებს გადადგილების საშუალებას არ აძლევენ; 2019 წლიდან კი, როცა ადგილზე საქართველოს პრეზიდენტი სალომე ზურაბიშვილი ჩავიდა, აზერბაიჯანელებმა ტერიტორიაზე კონტროლი კიდევ უფრო გაამკაცრეს _ მონასტრებამდე მისვლის უფლებას უკვე სასულიერო პირებსაც არ აძლევენ…
რა ეტაპზეა ქართულ–აზერბაიჯანული მოლაპარაკებები “სადავო ტერიტორიებზე”, რომლის დეტალებსაც ხელისუფლება მალავს და რა კარტოგრაფიულ მასალებს გულისხმობდა საგარეო საქმეთა მინისტრი, რომელმაც შესაძლოა, ყველასათთვის უცნობი 2006-2007 წლების შეთანხმება შეცვალოს? “საქართველო და მსოფლიოს” ესაუბრება ავჭალის წმინდა ქეთევან წამებულის ტაძრის წინამძღვარი, მამა გიორგი (რაზმაძე).
_ მამაო, საქართველოს მხარემ აზერბაიჯანის საგარეო საქმეთა მინისტრთან შეხვედრის შემდეგ განაცხადა, რომ მოპოვებულია ახალი კარტოგრაფიული მასალები, რომელმაც საქართველო–აზერბაიჯანს შორის სახელმწიფო საზღვრის დელიმიტაცია–დემარკაციის საკითხზე 2006-2007 წლებში მიღწეული შეთანხმება შეიძლება, შეცვალოს. შესაბამის სახელმწიფო სტრუქტურებში განმარტებებს არ აკეთებენ, რა მასალებზეა ლაპარაკი და რა ცვლილებები შეიძლება, შევიდეს მოლაპარაკების პროცესში?
_ პირველი, რაც ამ საკითხზე ყველაზე მეტ შეკითხვებს აჩენს, ეჭვებზე არაფერს ვამბობ, არის ბუნდოვანება _ საზოგადოება ინფორმაციულ ვაკუუმშია. გვითხრეს, რომ რაღაც ცვლილებებია პროცესში, მაგრამ ამის მეტი სიტყვაც არ თქმულა. ეს ყველაფერი შემთხვევითი არ არის და ამას ისე არ უნდა შევხედოთ, როგორც ჩვეულებრივ განცხადებას…
_ რას გულისხმობთ?
_ ვგულისხმობ იმას, რომ ასე მოულოდნელად, კონფერენციაზე გაკეთებული განცხადება რაღაც სხვა პოლიტიკურ მიზანსაც შეიძლება ემსახურებოდეს. მსგავს თემებზე განცხადებებს არ აკეთებენ… რაც შეეხება იმას, რომ თურმე რაღაც ახალი კარტოგრაფიული მასალებია აღმოჩენილი და ამის საფუძველზე შეიძლება, 2006-2007 წლების შეთანხმების გადახედვა გახდეს საჭირო, ჯერ ერთი, თუ მათ მართლა სურთ საზოგადოების ინფორმირება და არა პირიქით _ დაბნევა, ისიც უნდა უთხრან ადამიანებს, რა შეთანხმებაზეა საუბარი, ეს ჩვენ არ ვიცით. და მეორე, თუ სახელმწიფოებრივად ესოდენ მნიშვნელოვანია ამ პროცესის დეტალების გასაიდუმლოება, მაშინ, საერთოდ, რატომ კეთდება წინმსწრებად რაღაც განცხადებები?..
_ თქვით, რომ ქართული მხარის განცხადება შეიძლება სხვა მიზანს ემსახურებოდეს. მოდი, დავაკონკრეტოთ, რა მიზანი გაქვთ მხედველობაში?
_ ჩემი აზრით, ორი ვერსიაა. ერთი _ ეს არის ჩვეულებრივი წინასაარჩევნო კამპანიის ნაწილი და ამით რის მიღწევასაც შეიძლება, ცდილობდნენ, გასაგებია _ საზოგადოების კეთილგანწყობის მოპოვება უნდათ. და მეორე _ ბოლო პერიოდში სომხეთთან უკიდურესად გამწვავებული ვითარების ფონზე აზერბაიჯანს საქართველოსთან კარგი ურთიერთობა სჭირდება. აზერბაიჯანელებს არ სურთ, რომ ამ ვითარებაში დავითგარეჯის თემით გამოწვეული ნეგატიური განწყობები არსებობდეს. სხვათა შორის, მინდა, გაგახსენოთ, რომ სანამ აზერბაიჯანის საგარეო საქმეთა მინისტრი თბილისს ეწვეოდა, რამდენიმე დღით ადრე პრეზიდენტმა ილჰამ ალიევმა მადლობა გადაუხადა საქართველოს ხელისუფლებას სანდო მეზობლობისა და მოკავშირეობისთვის. ლაპარაკი იყო იმაზე, რომ საქართველომ არ დაუშვა თავისი ტერიტორიის გავლით სომხეთში იარაღის შეტანა… აი, ამ კონტექსტში უფრო უნდა განვიხილოთ, ჩემი აზრით, ეს ყველაფერი და არა იმ კუთხით, რომ თურმე ჩვენმა ხელისუფლებამ რაღაც ახალი მასალები აღმოაჩინა. მერწმუნეთ, ამ პროცესში რამე კარგი რომ ხდებოდეს, ხელისუფლება არ დამალავდა. პირიქით _ მოახლოებული არჩევნების ფონზე ეს იქნებოდა ერთ–ერთი აქტუალური თემა, რომელსაც ყველა ეთერში დაატრიალებდნენ და, ფაქტობრივად, ამაზე ააწყობდნენ თავიანთ წინასაარჩევნო კამპანიას.
_ მოლაპარაკებები ახსენეთ და, როგორც ზალკალიანმა განაცხადა, სპეციალურ კომისიას, რომელიც ამ საკითხზე მოლაპარაკებებს აწარმოებს აზერბაიჯანულ მხარესთან, ახალი წევრები დაემატნენ. ვინ არიან ეს ადამიანები, რა პრინციპით შეირჩნენ და თუ თანამშრომლობენ საპატრიარქოსთან? შესაბამისი სახელმწიფო სტრუქტურები ამ საკითხზე ინფორმაციას, ფაქტობრივად, არ გვაწვდიან.
_ საპატრიარქო რომელ უწყებასთან თანამშრომლობს, ამაზე დეტალურ ინფორმაციას თვითონ მოგაწვდიან, მაგრამ, როგორც ჩემთვის არის ცნობილი, ისინი უფრო საგარეო საქმეთა სამინისტროსთან ურთიერთობენ, თუ არ ვცდები. კომისიას რაც შეეხება, ადრეც ვთქვი და კიდევ გავიმეორებ, მრჩება შთაბეჭდილება, რომ ხელისუფლება მაქსიმალურად ცდილობს, ეს კომისია მოარიდოს საზოგადოების თვალსაწიერს…
_ როგორ ფიქრობთ, რატომ?
_ არ ვიცი, რა გითხრათ, ალბათ, იმიტომ, რომ ამ კომისიაში არის ხალხი, რომელიც საზოგადოების კეთილგანწყობით არ სარგებლობს. სხვათა შორის, მინდა, გაგახსენოთ, რომ წლების წინათ, თუ არ ვცდები, 2006 წელი იყო, კულტურის იმჟამინდელმა მინისტრმა, აწ განსვენებულმა ნიკოლოზ რურუამ თქვა ასეთი რამ, _ როგორც თავის დროზე ტაო-კლარჯეთი იყო საქართველო და ახლა თურქეთია, ასე უნდა შევხედოთ დავითგარეჯასაცო… აი, ასეთი ხალხი თუა იმ კომისიაში, ცხადია, იქ ჩვენთვის სასიკეთოდ არაფერი არ გადაწყდება. ამიტომ, ბუნებრივია, ხელისუფლების ამის გამომზეურება არ სურს. თუმცა, მინდა, ვისარგებლო შემთხვევით და მივმართო მთავრობას, საგარეო საქმეთა სამინისტროს, პრემიერს, ყველას, ვისაც კი შეიძლება, ეხებოდეს ეს საკითხი, რომ გახადონ პროცესი გამჭვირვალე. საზოგადოების ზურგს უკან რა გადაწყვეტილებაც უნდა მიიღონ, ეს იქნება უკანონო; ეს ერთი და მეორე _ თუ ჰგონიათ, რომ იაფფასიანი პოლიტიკური მანიპულაციებით წინასაარჩევნოდ ხალხის გულს მოიგებენ, ისევე, როგორც 20 და 30 ლარად ყიდულობდნენ ხოლმე ხმებს, ძალიან ცდებიან. ქართველ ხალხს, დიდი ხანია, ერთგვარი პოლიტიკური იმუნიტეტი აქვს ტყუილებზე…
_ სხვათა შორის, წლების წინათ, სააკაშვილის მმართველობის პერიოდში, არსებობდა ასეთი მოსაზრებაც, რომ სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის, თურქეთისა და რუსეთის მონაწილეობით, შეიძლებოდა, შეთანხმება მიღწეულიყო, რომლის თანახმად, აზერბაიჯანი დათმობდა ყარაბაღს, სანაცვლოდ სამხრეთ საქართველოს გარკვეულ ტერიტორიებს მიიღებდა. როგორ ფიქრობთ, რამდენად რეალური შეიძლება, ეს ყოფილიყო?
_ სომხეთსაც და აზერბაიჯანსაც საქართველოსთან აქვს გარკვეული ტერიტორიული პრეტენზიები, რომელიც, მართალია, დღეს ოფიციალურად არ ხმაურდება, მაგრამ ისტორიულად არახალია. ამას ადასტურებს არაერთი ფაქტი და მათ შორის ისიც, რომ სომხეთშიც და აზერბაიჯანშიც არიან ხელისუფლებასთან დაახლოებული პოლიტიკური თუ სამეცნიერო ჯგუფები, რომლებიც დაუფარავად აცხადებენ და წერენ, რომ მაგალითად, სამცხე-ჯავახეთი სომხეთია… არაფერს ვამბობ იმაზე, რომ აზერბაიჯანში წიგნებია გამოქვეყნებული, სადაც დავითგარეჯა ალბანური კულტურის ძეგლადაა გამოცხადებული… აი, ეს ყველაფერი, რა თქმა უნდა, გვაძლევს იმის თქმის და ვარაუდის საფუძველს, რომ, თუ მომზადდება ვითარება და ან ერთ ქვეყანას ან მეორეს მოქმედების საშუალებას მისცემს, მაშინვე გააქტიურდებიან საქართველოს წინააღმდეგ. თუმცა სიმართლე გითხრათ, ჩვენთვის, როგორც სახელმწიფოსთვის, მე ეს არ მიმაჩნია ყველაზე დიდ პრობლემად. ჩვენთვის მთავარი პრობლემა არის, სხვის დაკრულზე მოცეკვავე, მოღალატე ხელისუფლება. ხელისუფლება, რომელსაც არჩევნები მოადგა და ყველაფერს კადრულობს, მათ შორის სიწმინდეების თემით მანიპულაციასაც. ისე, სხვათა შორის, ერთი რამ მაინტერესებს, აღდგომის წინა დღეებში უთვალავი კუბოებით რომ გვაშინებდნენ და გვზაფრავდნენ, არ გაბედოთ ტაძარში შესვლაო, დღეს, როცა ათჯერ და ოცჯერ მეტია პანდემიის გავრცელების მასშტაბი, აღარ არის საფრთხეები?! ახლა, ალბათ, მოუხშირებენ ეკლესიაში სიარულს და საარჩევნოდ ჩამომწკრივდებიან პატრიარქთან მიღებაზე.
_ არჩევნები რადგან ახსენეთ, ბოლოს ამაზეც მინდა გკითხოთ, ხელისუფლება გასაგებია, რომ ყველა საშუალებას იყენებს საკუთარი პიარისთვის და მათ შორის დავით გარეჯის თემაც შეიძლება ამის ნაწილი იყოს, მაგრამ როგორ ფიქრობთ, ყველაფრის მიუხედავად, შესაძლებელია ამ არჩევნებმა ძირეული ცვლილებები გამოიწვიოს?
_ ძირეულ ცვლილებებში იდეოლოგიურ გარდაქმნებს თუ გულისხმობთ, ლიბერალური დიქტატურის დასრულების კონტექსტში, ამ ეტაპზე ეს, ალბათ, რთულია, მაგრამ, ვფიქრობ, მომავალ არჩევნებზე საზოგადოებას შეუძლია, თავისი ძალა აჩვენოს. არის რამდენიმე კანდიდატი, მაგალითად, ლევან ჩაჩუა, დიმიტრი ლორთქიფანიძე და სხვები, რომელთა მხარდაჭერაც, თუნდაც ტოტალურად გაყალბებული არჩევნების პირობებში, ყველას დაანახვებს საზოგადოების მზარდ სურვილს ცვლილებების მიმართ. თუმცა, საბოლოო ჯამში, აქ, რა თქმა უნდა, არ შეიძლება იმის იმედად ყოფნა, რომ ვიღაც კეთილ ნებას გამოიჩენს და ობიექტურ არჩევნებს ჩაატარებს. ეს არ მოხდება. ნამდვილ ცვლილებებს სჭირდება გააზრებული, თანმიმდევრული ბრძოლა და ჯანსაღი ეროვნული ძალების სერიოზული ძალისხმევა; ცხადია, საზოგადოების ერთიანობასა და თავგანწირვასთან ერთად, რაც, სამწუხაროდ, ჯერჯერობით არ შეინიშნება.
ესაუბრა ჯაბა ჟვანია
